شعار سال: دکتر محمود جام ساز در پاسخ به این سوال که نوسانات بازار های ارز و طلا و مسکن در ماه های اخیر موضوع مهم اقتصاد کشور بود. مهمترین عاملی که باعث صعودی شدن نرخ ها است کدام موارد هستند؟ و آیا این نوسانات همچنان ادامه خواهد داشت؟ گفت: افزایش قیمت ارز و طلا و مسکن چیزی مربوط به امروز و دیروز نیست. ما در طول چهل سال گذشته همواره این نوسانات را داشتیم و این مساله به سیاست های داخلی دولت و بانک مرکزى غیر مستقل مربوط است. همچنین این افزایش قیمت ها تا حدودى از تحریم ها و شوک های اقتصادی تاثیر می پذیرد. البته این شوک ها را می شد با برنامه هایی که از قبل تبیین شده بود ولی اجرا نشد، کنترل کرد مثل تاسیس حساب ذخیره ارزی و حساب صندوق توسعه ملی که اگر بهره گیرى از آنها در مسیر صحیحى اجرا می شدند می توانستیم در مقابل این نوسانات بایستیم و آنها را به درستی کنترل کنیم.

نتوانستیم در مقابل شوک های ارزی و کاهش قیمت نفت مقاومت کنیم

وی افزود: با توجه به فساد بیش از حد در بوروکراسى دولتى و نابخردی سیاستمدارانی که به جای اقتصاددانان تصمیم می گیرند متاسفانه نتوانسته ایم از این دو منبع در راستاى أهداف تعیینى استفاده و در مقابل شوک های ارزی و کاهش قیمت نفت مقاومت کنیم. به همین دلیل اقتصاد ما تا به این حد تضعیف شده و غالب متغیرهای کلان اقتصادی ما پایین آمده و همه نامطلوب شدند. براساس آمار موسسه لگاتون ما همواره از این منظر جزو بیست کشور آخر جدول اعتبار سنجى جهان بودیم. اخیرا با توجه به تورم و کاهش ارزش پول ملى ناشى أز سیاستگذارى هاى داخلى و تبعات شدید تحریم های آمریکا و عدم تحقق وعده های اروپا و همچنین صدور قطعنامه شورای حکام آژانس بین المللى انرژى اتمى بر علیه کشورمان و بیمناکى مردم أز آینده وکاهش ارزش بیشتر ریال، انتظارات تورمی بالا رفت و قیمت ارز و سکه سیر صعودی پیمود. با توجه به کاهش بهره بانکی، سپرده های مردم از بانک ها خارج شد کاهش نرخ سود سپرده هاى بانکى به ١۵ درصد که ألبته پس از نابسامانی هاى بازار پول به ١٨ درصد ارتقاء یافته بود، زیان ناشى از کاهش ارزش سپرده ها را پوشش نمی داد و مردم ناچار بودند این سرمایه ها را به بازارهای دیگری ببرند.

وی تصریح کرد: دولت بعضا صعود نرخ ارز و طلا را توطئه دشمن نامید چون ما همواره اقدامات خود را فراموش می کنیم و بدنبال مقصر میگردیم، رییس بانک مرکزی نیز عدم بازگشت دلارهای صادرکنندگان را عامل اصلی افزایش نرخ ارز دانست. آقای روحانی هم از قول رییس بانک مرکزی اعلام کرد که بیست میلیارد یورو ارز برنگشته است و این موارد را عامل افزایش قیمت ارز عنوان کرد. همچنین افزایش قیمت ارز را با خروج آمریکا از برجام مرتبط دانست در حالی که خروج آمریکا از برجام در ۸ می ۲۰۱۸ بود و ما امروز سال ۲۰۲۰ را تجربه می کنیم و دلار ما به ۲۴ و ۲۵ هزار تومان رسیده است.

نقدینگی یکی از عوامل مهم در ایجاد تورم است

سرعت رشد پایه پولی ۴۰ درصد بیشتر از نقدینگی بود

جام ساز اظهار کرد: نقدینگی یکی از عوامل مهم در ایجاد تورم است. تورم موجب کاهش ارزش پول می شود و کاهش ارزش پول افزایش نرخ ارز های خارجی را به دنبال دارد، این مساله ای طبیعی است. سرعت رشد پایه پولی ۴۰ درصد بیشتر از نقدینگی بود و این مساله قابل تاملى است. براساس گزارش بانک مرکزی در پایان خرداد ۹۹ حجم نقدینگی ۲۶ هزارو ۵۷۱.۷ هزار میلیارد تومان اعلام شد که نسبت به خرداد سال ۹۸ معادل ۳۴.۲ درصد افزایش داشته است درحالی که در دوره مشابه سال قبل افزایش نقدینگی ما ۲۵.۱ درصد بود. این افزایش نقدینگی به این دلیل که به بخش های واقعی اقتصاد سوق داده نمی شود، موجب تورم خواهد بود. رشد اقتصادی ما هر سال منفی است یعنی سرمایه گذاری ها کفاف استهلاک سرمایه گذاری های پیشین را نیز نمی دهد.

رشد نقدینگی همچنان افزایش پیدا می کند

وی ادامه داد: با تمام تلاشی که دولت در مسیر ایجاد منابع ریالی از جمله فروش اوراق بدهی و ودیعه و فروش بخشی از اموال دولتی و ورود بخشی از سهام دولتی به بورس و … انجام می دهد اما در نهایت بانک مرکزی است که بخش بزرگی از کسری بودجه را جبران می کند. لذا رشد نقدینگی همچنان افزایش پیدا می کند و این بسیار خطرناک است چون در حال حاضر نقدینگی به سمت بازار قمارگونه ای به نام بورس در حرکت است و با توجه به رشد اقتصادی منفی ،اما سهام شرکت ها در بازار بورس افزایش مى یابد درحالیکه بسیاری از این شرکت ها زیان ده هستند، این خلاف منطق اقتصاد است و حبابی بودن قیمت ها را نشان می دهد.

شکاف فقر و غنا به ۱۲۶۹ درصد رسیده است

شکاف عمیق بین فقیر و غنی پتانسیل اعتراضات را بالا می برد

دهک های متوسط در حال ریزش است و به سمت طبقه کم برخوردار و نابرخوردار نزول می کنند

این اقتصاددان ادامه داد: با توجه به نرخ تورم شکاف فقر و غنا در سال گذشته براساس گزارش هاى مرکز آمار به ۱۲۶۹ درصد رسیده است. این یک فاجعه است، یعنی اگر جامعه را از نظر درآمدی به ده دهک تقسیم کرده ایم، در دهک اول که طبقه فرودستان و طبقه دهم که طبقه مرفهان هستند از نظر هزینه‌کرد سال گذشته تفاوت های عجیبی دیده می شود. ۳۱.۷ درصد هزینه ناخالص اقتصاد مربوط به دهک دهم یعنى مرفهین است درحالیکه دهک نهم ۱۵.۸ درصد یعنی نصف دهک دهم هزینه کرده است. طبقه اول و فرودست فقط ۲و۳ درصد هزینه کرده است. این نشان دهنده شکاف عمیق بین فقیر و غنی است و به اعتراضات عمومی دامن می زند و پتانسیل اعتراضات را بالا می برد و مطالبات آنها را افزایش می دهد. بهتر است این دهک ها را به بیست قسمت تقسیم کنند، زیرا قطعًا” ۵٠ درصد دهک دهم بسیار بیشتر از نیم دیگر هزینه کرده اند، دهک های متوسط در حال ریزش است و به سمت طبقه کم برخوردار و نابرخوردار نزول می کنند. بنابراین تجدید نظر در تقسیم دهک ها برای ارائه آمار واقعى از جایگاه اقتصادى جامعه لازم است.

شرکت هاى بین المللى نزول سهمگینی را تجربه کردند

جام ساز با تاکید بر اینکه مساله بعدی که بسیار مهم است اثرات کرونا بر اقتصاد ایران و جهان است اظهار داشت: امروز با توجه به کمبود منابع مالی در ایران مساله کرونا نیز اضافه شده است. در مورد منشا کرونا اختلاف نظرهای بسیاری بین گروه های پزشکی و بیولوژیستى و دولت ها وجود دارد. دولت آمریکا چین را به ساخت این ویروس در ووهان متهم کرده است تا اقتصاد جهانی را فلج کند. در این زمینه تحقیقاتی در دانشگاه جان هاپکینز آمریکا انجام شده است و ادعای دست ساز بودن ویروس رد شده ، مع الوصف پژوهش هاى دیگرى طبیعت را در زایش این ویروس سهمگین دخیل نمی دانند ،به هر حال چین امروز به عنوان دومین ابرقدرت اقتصادى جهان مطرح است و روابط پرتنش اقتصادی و سیاسی زیادی بین چین و آمریکا وجود دارد. بر اساس گزارشات منابع آمریکایی وجهانى، در پایان سال ۲۰۱۹ سهام اعظم بیش از ۵۲ درصد از کمپانی ها و کارتل های اقتصادى بین المللى مستقر در چین متعلق به آمریکا و اروپا بود بسیاری از محصولاتی که فکر می کنیم ساخت اروپا یا آمریکا است در حقیقت در چین تولید می شود. آمریکاییها سرمایه های عظیمی در چین دارند و چین در صدد رهایی از یوغ سیطره غرب است. به ادعاى آمریکا چین این ویروس را ساخته است و کرونا هراسی را در دنیا رواج داده تا شرکت های بین المللى مستقر در چین احساس خطر کنند، همین شرایط سبب شد تا شرکت هاى بین المللى نزول سهمگینی را تجربه کردند بسیاری از این شرکت ها با ۳۰ درصد تخفیف به دولت چین واگذار شدند و از چین بیرون رفتند.

اگر اقتصاد آمریکا با رکود شدیدی روبرو شود این رکود به همه جای دنیا سرایت می کند

این اقتصاددان افزود: گفته می شود چین با این نقشه غیراخلاقی، خارجی ها را از کشورش بیرون و میلیاردها دلار سرمایه هاى آنان را أر آن خود کرد و حتی گفته می شود چین واکسن بیماری را از پیش ساخته است و یکی از برنامه های او کسب میلیارد ها دلار از طریق صادرات این واکسن است. خانم گیتا گوبیناتا اقتصاددان ارشد صندوق بین المللی پول اعلام کرده در بهترین، سناریو جهان در طول دو سال مجموعا ۹ تریلیون دلار به سبب کاهش تولید و رکود از دست می دهد، این مساله دنیا را در رکود می برد. می گویند اگر آمریکا عطسه کند دنیا را باد می برد. اگر اقتصاد آمریکا با رکود شدیدی روبرو شود این رکود به همه جای دنیا سرایت می کند. بورس هاى معتبر جهان نیز در ابتدای سه ماهه شیوع این ویروس با ۴.۵ تریلیون دلار کاهش ارزش سهام روبرو شدند و جالب است که سهام بورس ایران به یکباره صعود می کند. در ایران سیاست ها از جمله برداشته شدن محدودیت ها بیشتر به تکثیر بیماری کرونا کمک می کند. گفته می شود هدف این است که به ایمنی گله ای برسند در حالی که این روش مدتهاست منسوخ شده چون دولت ها آن را غیر انسانی می دانند.

سیاست ایمنی گله ای به مرگ گله ای می انجامد

بسیاری از صنایع متوقف شده اند و مشخص نیست چه کسی پاسخگو خواهد بود

جام ساز ادامه داد: طبق آمار جهانی نرخ مورتالیته یک به دویست و پنجاه رسیده است یعنی از هر دویست و پنجاه نفر مبتلا یکی می میرد اگر قرار باشد ما باستناد گفته رئیس جمهور ۲۵ میلیون نفر مبتلا داشته باشیم باید تا به حال تعداد جان باختگان ما به صد هزار نفر رسیده باشد درحالیکه تعداد جانباخته های ما ۱۲ تا ۱۳ هزار نفر گزارش شده که اخیرا” با شروع پیک دوم کرونا روند افزایشى بخود گرفته . البته امروز با توجه به آزاد شدن برخی برنامه ها ى جمعى نظیر برگزارى مراسم کفن و دفن وختم جان باختگان و جشن هاى ازدواج و لزوم برخی مراسمات که بر آن از سوى آقاى روحانى و أئمه جمعه تاکید شده است مشخص نیست برگزارى این مواسم ها به قیمت جان چند انسان تمام خواهد شد. ما پاییز بسیار تلخی خواهیم داشت چون فاصله اجتماعی هوشمند رعایت نمی شود. البته اساسا رعایت پروتکل های بهداشتی در مراسمات ممکن نیست و با توجه به عدم محدودیت دولتی در آمد و شد مردم و فراموشى قرنطینه علیرغم توصیه هاى بهداشتى ، مردم را نسبت باین بیمارى مهلک بى اعتناء ساخته اند، در حالیکه اولویت اول دولتها حفظ حقوق جانى و مالى مردم است. گزارش های اخیر نشان می دهد حدود دویست نفر ظرف دو روز گذشته در بهشت زهرا به خاک سپرده شده اند. این نشان می دهد ما در قبال حفاظت از جان و مال مردم که اولین وظیفه دولت است، کار چندانی انجام نداده ایم و مردم زیادی جان خود را بخاطر بیمارى و فقر و گرسنگی از دست می دهند. به نظر من سیاست ایمنی گله ای به مرگ گله ای می انجامد و این مساله با اصول اخلاقی و شرعی و منطق انسانی مطابقت ندارد. بسیاری از صنایع متوقف شده اند و مشخص نیست چه کسی پاسخگو خواهد بود.

ماجرای غم‌انگیز هفته تپه

وی به ماجرای هفت تپه اشاره کرد و گفت: کارگران هفت تپه وارد ۴۴ امین روز اعتصاب خود شده اند. این مورد یکی از ماجراهای بسیار غم انگیز است. ما قبل از انقلاب صد هزار تن تولید شکر داشتیم، بعد از انقلاب به ۵۰ هدزار تن رسید و بعد به ۷۵ هزار تن و سپس مجددا به صد هزار تن رسید ولی ماجرا از سال ۸۴ در فرأیند خصوصى سازى ها بشیوه خودمانى سازى ها آغاز شد . اکنون چند سالى است که شرکت کشت و صنعت عظیم نیشکر هفت تپه با ۲۴ هزار هکتار زمین و کل تأسیسات را أز طریق ترک شرایط مزایده به قیمت ۶ میلیارد تومان و به شیوه اقساطی در راستاى خصولتى سازى به دو جوان واگذار کردند . مقدار زیادی از دارایی های کارخانه فروخته شد. هفت تپه را به ورشکستگی کشاندند، بطوریکه مجور واردات شکر صادر شد که منجر بورود ۵.۵ میلیون تن شکر شد حال آنکه مصرف کشور حدود ٢ میلیون تن بیشتر نبود ، مسئول این فاجعه کیست؟! این کارگران بیچاره چندین ماه است که حقوقى دریافت نکرده اند جز مطالبات معوقه خود چیزی نمی خواهند. آنها تعقیب دو نفر اختلاسگر صاحب کارخانه و بازگشت مبالغ به یغما رفته را مطالبه کرده اند، آنها خواهان بازگشت به کار کارگران اخراجی و دربند هستند هر روز اعتصاب می کنند و کسی پاسخگو نیست. از طرفی دولت سنگ مستضعفین را به سینه می زند و در حقیقت دولت ضد مستضعفین شده است. بنیاد مستضعفان و بنیاد پانزده خرداد تاسیس کرده ایم که هر کدام هزاران میلیارد تومان گردش مالی و دارایی دارند، این ثروت ها متعلق به مردم ایران است و باید در این موقعیت حساس کنونی برای مردم ایران هزینه شود، ولی این نهاد ها نه در قالب پرداخت مالیات قانونى به دولت کمک می کنند و نه در کسوت مسائل انسان دوستانه و بشر دوستانه این پول ها را برای مردم کشور خرج مى کنند.

آینده اقتصادی ایران را آینده روشنی نمی بینم

بازخورد افزایش ارزش ارز در بازار مجددا ایجاد تورم می کند

همچنان تورم بالا خواهد رفت

در انعقاد قرار داد ٢۵ ساله بین ایران و چین نقش کلیدى روسیه را نباید نادیده انگاشت

این اقتصاددان افزود: به هر حال من آینده اقتصادی ایران را آینده روشنی نمی بینم. با توجه به اینکه کاهش ارزش پول ملی و افزایش ارزهاى معتبر خارجى به سبب سیاست های ناکارآمد مدیریت دولتی است، ولی بازخورد افزایش ارزش ارز در بازار مجددا ایجاد تورم می کند و قیمت های نسبی را بالا می برد. به دلیل انتظارات تورمی و عدم پیش بینی پذیری آینده و عدم اطمینان مردم به دولت همچنان تورم بالا خواهد رفت. اگر این سیاست ها استمرار یابند کسی نمی تواند جلوی این روند را بگیرد. دولت برای ایستادن در مقابل آمریکا به دامان چین و روسیه متوسل شده است. چین مازاد منابع دارد و مشتاق سرمایه گذاری است ولی رفتارهای این کشور باید مورد بررسی قرار گیرد. قراردادی به مبلغ ۴۰۰ میلیارد دلار با چین در حال شکل گیری است. ۲۸۰ میلیارد دلار آن در صنایع نفت و گاز سرمایه گذارى خواهد شد و بقیه در مسائل راه سازی و … در انعقاد قرار داد ٢۵ ساله بین ایران و چین نقش کلیدى روسیه را نباید نادیده انگاشت.

به نظر نمی رسد روسیه و چین متحدان خوبی برای ایران باشند

وی تصریح کرد: ألبته مفاد این تفاهم نامه تا بقرار داد منجر نشود قابل استناد نیست أما بنا بر گزارشات و أقوال غیر مستند دسترسی بدون محدودیت چین به برخی پایگاههای نظامی ایران شکل می گیرد و چین حق انتخاب اول را برای محصولات صادراتى ما خواهد داشت. چین منافع خود را در قبال خرید انحصارى نفت بمدت ٢۵ سال با تخفیف ٣٠ درصد کسب خواهد کرد و مبالغى را که بایران بدهکار خواهد شد را دو ساله پرداخت خواهد نمود . ضمنا” تعدادى از نیروهاى امنیتى خود را نیز به ایران می فرستد تا حفاظت از سرمایه گذارى ها را بعهده گیرند، هنوز در مورد تعهدات و وثائق ایران اطلاعاتى در دست نیست. متاسفانه هندی ها از چابهار پس کشیدند و بنظر می رسد که چینى ها کار خود را بزودى در چابهار و جاسک آغاز کنند. ألبته ماه هاست که آبهاى قشم توسط چینى ها جاروب می شود و بسیارى از صیادان ما بعسرت کشیده شده اند. اگر قرارداد چین و ایران که با اصل ۵۳ قانون اساسی مغایرت دارد تصویب شود که امیدوارم چنین نشود، خشم ملى را بر می انگیزد. ظاهرًا” ایران قرارداد ٢۴ ساله خود با روسیه را هم تمدید کرده است. تکلیف روس ها نیز مشخص است از زمان انعقاد قرارداد ترکمانچای و در عصر حاضر نیز با تعیین رژیم حقوقی دریایی خزر که حق حاکمیتى ۵٠ درصدى ایران بر دریاى خزر به ١١ درصد حق مالکیتى تقلیل یافته و عدم عمل به تعهدات در نیروگاه بوشهر و سایر تجارب هیچکدام نشان نمی دهد روسیه و چین متحدان خوبی برای ایران باشند.

آنچه دولت ها را نابود می کند کاهش ارزش پول ملی آنها است

جام ساز با بیان اینکه آنچه دولت ها را نابود می کند کاهش ارزش پول ملی آنها است گفت: ما می گوییم این کاهش موجب شده ارزش دلار بالا برود ولی وقتی به فکت های تاریخی نگاه می کنیم می بینیم حتی موجب تغییر دولتها شده است. آتن کشوری مقتدر بود و در جنگ با اسپاراتا موجب بالا بردن هزینه های نظامی شد و چون پول کم داشت از ارزش پول خود کاست و از جیب مردم هزینه نمود و در آخر از اسپارتا شکست خورد و ضمیمه امپراطوری روم شد. ما هم با بی ارزش کردن پول خود در راستای اهداف ایدئولوژیک و پروژه های آرمان خواهانه همان مسیر را طی می کنیم.

مسیر نجات اقتصاد ایران چیست؟

مسیر نجات اقتصاد ایران به هیچ وجه از راهکارهای اقتصاد دولتی رانتی و سیاسی نمی گذرد

وی در مورد اینکه مسیر نجات اقتصاد ایران چیست؟ اظهار داشت: مسیر نجات اقتصاد ایران به هیچ وجه از راهکارهای اقتصاد دولتی رانتی و سیاسی نمی گذرد، مگر اینکه تغییری کلی در ماهیت این مجموعه اقتصاد سیاسی انجام بگیرد. یعنی باور سیاست مداران بر این باشد که چون اقتصاد را بلد نیستند در آن دخالت نکنند و اقتصاد را به اهلش بسپارند و سیستم عرضه و تقاضا در اقتصاد آزاد بازار محور قیمت ها را تعیین کند. امنیت اقتصادی سیاسی برقرار شود. روش های دیپلماسی خارجی تغییر کند تا ما از این حالت بسته در آییم و در زنجیره تجارت جهانى قرار گیریم و به مازاد تجارت خارجی برسیم. سرمایه گذاران را برای سرمایه گذاری به ایران بکشانیم. صنعت توریسم می تواند در ایران پا بگیرد مشروط بر اینکه برخی مسائل درست شود و آزادی هایی برای توریست ها قائل شوند، بسیاری از کشور های دنیا از درآمد توریسم ارتزاق می کنند، متاسفانه ایران از تمام این کشور ها عقب افتاده است. وقتی فرودگاه بین المللی که در زمان انقلاب بنام امام خمینی نام گذارى شد در دست احداث بود بنا بر این بود که ما حداقل سالیانه ده میلیارد دلار فقط از ترانزیت این فرودگاه درآمد کسب کنیم. اما این فرصت را در اختیار دوبى وترکیه وقطر گذاشتیم بطوریکه امروز وضعیت فرودگاه ایران به عنوان دروازه ورود خارجی ها به کشورمان مایه شرمساری است.

ایران ناگزیر است تا روابط خود را با جهان التیام ببخشد

امنیت اقتصادی سیاسی برقرار شود

جام ساز تصریح کرد: مساله فقط آمریکا نیست و ایران ناگزیر است تا روابط خود را با جهان التیام ببخشد. ما امروز تمام شرکای سابق اقتصادی اروپایی خود را از دست داده ایم. امروز با عراق و سوریه و ونزوئلا و سودان و بورکینافاسو و برخی کشورهای توسعه نیافته جهان همکاری داریم که بیشتر، آنها به ما احتیاج دارند تا ما به آنها. ایران باید تغییری ۱۸۰ درجه در روابط دیپلماتیک خود با دنیا ایجاد کند و از در دوستی وارد شود و کشور را از انزوا بیرون آورد، تا در سایه برقرارى امنیت و حداقل ریسکهاى اقتصادى سرمایه گذاری خارجی وارد کشور شود. بعد از امضای برجام تعداد زیادی هیأت هاى اقتصادى به همراه نمایندگان سیاسى از کشورهای دنیا وارد ایران شدند و تفاهم نامه هایی امضا شد که هرگز جامه عمل به خود نپوشید چون آمریکا از برجام خارج شد و برجام ابتر ماند تا روابط چند جانبه بین ایران و کشورهاى جهان برقرار نگردد، امید چندانى نمیرود که اقتصاد ایران بسامان شود و مردم رفاه اقتصادى و اجتماعى را تجربه کنند.

با اندکی تلخیص و اضافات بر گرفته از خبرگزاری شفقنا ، تاریخ انتشار: 11 مرداد 1399 ، کدخبر: 982909  ، www. fa.shafaqna.com