شعار سال: تبلیغات مربوط به روغن، یکی از مواردی است که هر روز و به دفعات از تلویزیون پخش میشود؛ این درحالی است که بررسیها نشان میدهد میزان سرانه مصرف روغن در ایران ۲۱ و در دنیا ۱۲ کیلوگرم است. به گفته بسیاری از کارشناسان، یکی از مهمترین دلایل مصرف بالای روغن در کشور، همین تبلیغات تلویزیونی است. با توجه به اینکه دانههای روغنی بالاترین میزان واردات را در بخش کشاورزی به خود اختصاص دادهاند، مصرف زیاد روغن علاوهبر مضراتی که برای سلامتی دارد، تأثیر بهسزایی در خروج ارز از کشور طی سالهای اخیر داشته است. به گفته مسئولان وزارت جهاد کشاورزی و کارشناسان این حوزه، کاهش تبلیغات و معرفی الگوی مصرف صحیح از طریق صدا و سیما، علاوهبر اینکه باعث خوداتکایی در تولید روغن خواهد شد، سلامت مردم جامعه را نیز بههمراه خواهد داشت. در همین رابطه گفتگویی با علیرضا مهاجر، مجری طرح دانههای روغنی وزارت جهاد کشاورزی و دو تن از کارشناسان حوزه تبلیغات و تغذیه داشته ایم که ماحصل آن را در ادامه میخوانید.
خوداتکایی ۷۰ درصدی در تولید روغن با کاهش مصرف آنمجری طرح دانههای روغنی وزارت جهاد کشاورزی گفت: دانههای روغنی از محصولاتی است که بیشترین واردات را در بخش کشاورزی دارد؛ بهطوریکه حدود ۸۴ درصد از روغن مورد نیاز کشور از طریق واردات و ۱۶ درصد در داخل تأمین میشود؛ البته سال ۹۴ که طرح خوداتکایی در دانههای روغنی شروع شد، این رقم ششدرصد بود که ۱۰ درصد افزایش یافته است.
علیرضا مهاجر افزود: یکی از مواردی که باعث کاهش نیاز به واردات روغن میشود، کاهش مصرف سرانه این کالاست. درحالیکه میانگین مصرف روغن در دنیا ۱۲ کیلوگرم است، اما در کشور ما هر فرد سالانه بهطور تقریبی ۲۱ کیلوگرم روغن مصرف میکند. این درحالی است که مصرف بیش از اندازه روغن علاوهبر خروج ارز از کشور، آثار زیانباری برای سلامت فرد دارد و به گفته بسیاری از متخصصان، باعث بروز انواع بیماریها میشود.
وی با بیان اینکه تبلیغات تلویزیونی در افزایش سرانه مصرف روغن نقش مهمی دارد، عنوان کرد: وزارت جهاد کشاورزی همواره درباره لزوم کنترل مصرف روغن و کاهش مصرف سرانه آن تذکر داده است، اما با توجه به افزایش جمعیت، سبک زندگی مردم و تبلیغات بیرویه، حداقل کاری که توانستیم در این خصوص انجام دهیم، ثابت نگهداشتن میزان سرانه مصرف بوده است. با این حال، همچنان تبلیغات گسترده در این زمینه توسط رسانه ملی مردم را به استفاده بیشتر از روغن ترغیب میکند.
مهاجر اضافه کرد: اگر مصرف سرانه روغن در کشور کاهش داشته باشد و بتوانیم این میزان را پنج تا ششکیلوگرم کاهش و در کنار آن سطح زیر کشت را افزایش دهیم، در بخش تولید روغن به ۷۰ درصد خوداتکایی خواهیم رسید.
وی با بیان اینکه طرح خوداتکایی در دانههای روغنی، یکی از مهمترین طرحهای وزارت جهاد کشاورزی درجهت کاهش وابستگی به خارج و تأمین روغن مورد نیاز کشور در داخل است، اظهار کرد: این طرح میتواند منجر به تأمین امنیت غذایی، اشتغالزایی و مانع خروج ارز از کشور شود؛ به شرطی که سایر سازمانها نیز در این راستا و حداقل برای حفظ سلامتی مردم با ما همکاری داشته باشند.
نقش موثر تبلیغات در افزایش مصرف روغنیک کارشناس حوزه تبلیغات نیز در رابطه با افزایش تبلیغات روغن در تلویزیون گفت: بازار مصرف به کمک تبلیغاتی که در سالهای اخیر بیشتر هم شده، آنقدر رشد کرده است که جایی برای همه برندها در آن پیدا شود؛ درواقع تمام برندها از فروش محصول خود اطمینان دارند و با تبلیغات فراوان به دنبال کسب سود بیشتر در این بازار هستند.
میترا اوجیانی اظهار کرد: یکی از کارکردهای تبلیغات، اطلاعرسانی و ایجاد آگاهی در مخاطبان است. آگهیهای تبلیغاتی در بالا بردن اطلاعات و دانش مردم درمورد آن محصول، نقش مهمی دارند، اما این موضوع در تبلیغات روغنها دیده نمیشود. این درحالی است که سازندگان این آگهیها، بهدلیل اینکه بهطور مستقیم با الگوی تغذیه و سلامت مردم در ارتباط هستند، مسئولیت بیشتری در قبال مخاطب دارند. با این حال مشاهده میکنیم که در این آگهیها اطلاعات درستی به مخاطب داده نمیشود و حتی هنوز برای عموم مصرفکنندگان، تفاوت انواع روغن روشن و واضح نیست؛ بهطور مثال اینکه روغن ذرت چه فرقی با روغن کلزا یا روغن زیتون دارد؛ یا اینکه هر کدام برای چه کسانی و چه مصارفی مناسبتر هستند. همچنین درمورد مقدار مصرف این محصول اطلاع چندانی به مخاطب داده نمیشود. اکثر آگهیهای تلویزیونی این محصول عمدتاً ساختار استدلالی ندارند. تعداد اندکی از آنها هم که این ساختار را دارند، بحث کلسترول و کاهش مضرات روغن را مورد اشاره قرار میدهند.
سرانه مصرف روغن در ایران ۲ برابر جهان استوی ادامه داد: در کشور ما سرانه مصرف روغن دوبرابر جهان است و تبلیغات گسترده مربوط به این کالا نیز حجم مصرف و اندازه بازار را افزایش میدهد. در این تبلیغات اینطور القاء میشود که غذاهای خوشمزه، چرب هستند، درحالیکه باید در تبلیغات به این نکته توجه کرد که مقدار مصرف روغن بین ایرانیها روزبهروز درحال افزایش است. حال اگر این رشد مصرف را کنار تغییرات سبک زندگی مانند کمتحرکی و مصرف فستفودها قرار دهیم، عمق فاجعه را متوجه خواهیم شد. همه این مسائل از جهتهای مختلف، سلامت جامعه را تهدید میکند و باید در تبلیغات به این موارد توجه شود؛ برای مثال نباید شاهد صحنههایی باشیم که انواع مواد غذایی سرخکردنی را بهصورت غوطهور در روغن نشان میدهند. در مجموع باید نگاه جدیتری به این آگهیها داشت و به ظرافتهای تبلیغات توجه بیشتری شود.
مضرات استفاده از روغنیک کارشناس تغذیه نیز با اشاره به مضرات استفاده زیاد از روغن گفت: در سالهای اخیر میزان استفاده از روغن در تبلیغات و حتی برنامههای آشپزی تلویزیون افزایش یافته است و با توجه به اینکه استفاده بیش از اندازه از روغن، ضررهای زیادی برای فرد دارد، اطلاعرسانی از طریق رسانهها بهخصوص صدا و سیما میتواند در اصلاح الگوی غذایی مردم نقش مهمی ایفا کند. باید به این نکته توجه شود که چربیها و روغنهای خوراکی، نقش مهمی در حفظ سلامت افراد دارند. درست است که نمیتوان آنها را بهطور کامل حذف کرد، ولی اگر زیاد مصرف شوند، عوارض زیادی خواهند داشت.
نازیلا انصاری افزود: روغن نباتی و روغنهایی که بهصورت مستقیم مصرف میشوند، روغنهای مرئی هستند و روغنهای نامرئی در مواد غذایی همچون لبنیات، گوشت و... بهصورت غیرمستقیم و همراه با ماده غذایی اصلی وارد بدن میشوند. افراد ۳۰ درصد انرژی دریافتی روزانه خود را از روغنها کسب میکنند که باید سعی کنیم ۲۰ درصد این روغنها را از اسیدهای چرب اشباع و ۱۰ درصد را از اسیدهای چرب امگا ۶ تأمین کنیم و مصرف روغنهای هیدروژنه را به حداقل برسانیم. در روغنهای نباتی که کاملاً سفت و جامد هستند، میزان اسیدهای چرب اشباع بالاتر است و در فرآیند هیدروژناسیون، اسید چرب ترانس نیز تولید میشود.
وی ادامه داد: مصرف بیش از اندازه روغنهای جامد باعث بروز چاقی، افزایش کلسترول بد خون (LDL) و بالا رفتن فشار خون شده و خطر ابتلا به بیماریهای قلبی و عروقی و همچنین برخی از سرطانها ازجمله سرطان سینه، روده بزرگ و پروستات را نیز افزایش میدهد.
کدام روغنها برای سلامتی ضرر کمتری دارند؟انصاری در پاسخ به این سؤال که کدام روغنها برای سلامتی ضرر کمتری دارند، خاطرنشان کرد: برای طبخ غذا باید از روغن مایع و برای سرخ کردن حتماً از روغن مایع مخصوص سرخ کردن که نسبت به روغن مایع معمولی پایداری حرارتی بیشتری دارد، استفاده کرد. حرارت بالا باعث تولید ترکیبات سمی و سرطانزا در روغن میشود و حتی نباید از روغنهایی، چون روغن زیتون به بهانه مفید بودن، برای سرخ کردن استفاده کرد. از روغن سرخکردنی هم در یک روز دو تا سهبار و در فاصله زمانی کوتاهمدت میتوان استفاده کرد، اما استفاده بیشتر بسیار خطرناک است و روغن حرارتدیده و استفاده شده را برای مصارف بعدی نباید نگه داشت.
این کارشناس تغذیه اضافه کرد: برای مصرف معمول هم بهتر است از روغن مایع استفاده شود. روغنهای مایع فاقد اسیدهای چرب اشباع شده و ترانس هستند و نسبت به روغن جامد ارجحیت دارند، ولی درصورت نیاز به روغن جامد، توصیه میشود از روغنهای نباتی نیمهجامد که حاوی مقادیر کمتر اسیدهای چرب اشباع و ترانس هستند، استفاده شود.
انصاری افزود: روغن ذاتاً محصولی است که مصرف آن برای سلامتی مضر است و ادعاهایی که در رابطه با حاوی امگا ۶، امگا ۹ و آنتیاکسیدانهای طبیعی بودن، عدم عوارض قلبی و عروقی و... عنوان میشود، بیشتر جنبه تبلیغاتی دارد. با توجه به اینکه در کشور ما مردم با آگاهی از مضرات روغن، به استفاده از آن گرایش دارند، شاید بهتر است روی کمتر مضر بودن این محصول تمرکز بیشتری داشته باشیم. در این بین نباید از نظارتهای وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی هم غافل بود. نبود کنترل دقیق بر ادعاهای تبلیغاتی مواد غذایی، از مشکلاتی است که باید توسط وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی رفع شود.
شعار سال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از سایت روزنامه سبزینه، تاریخ انتشار: 14 دی 1399، کد خبر: 4956563، www.sabzineh.org