شعار سال: حجت‌الاسلام والمسلمین علی راد، گفت: طرح تدوین دانشنامه میراث مکتوب شیعه از مدت‌ها قبل به تولیت معزز آستان قدس ارائه و مقرر شد با حضور جمعی از اندیشمندان مشورت‌های لازم درباره این طرح و ساماندهی علمی میراث و نسخ خطی شیعه صورت بگیرد.

وی با بیان اینکه مراکز متعددی در این زمینه فعال هستند، اما کار ویژه‌ای صورت نگرفته است، اضافه کرد: نسخه‌های خطی و اهمیت آن‌ها در مطالعات اسلامی به نحو عام و تاریخ تشیع به نحو خاص، موضوعی است که امکان توسعه مطالعات تاریخ و معارف تشیع را فراهم می‌کند و به ویژه انجام این کار از سوی آستان قدس جلوه و اثر بیشتری دارد.

راد تصریح کرد: بیشتر مراکز و نهاد‌های علمی و پژوهشی در حوزه نسخ خطی با رویکرد حفظ و مرمت نسخ خطی فعالیت می‌کنند و حداکثر فعالیت پژوهشی صورت گرفته در خصوص نسخ خطی، فهرست‌نویسی از این نسخ است. از طرف دیگر بسیاری از نسخه‌پژوهان از صعوبت دسترسی به نسخ خطی گلایه‌مند هستند و بعضاً برای در اختیار داشتن یک نسخه ماه‌ها معطل می‌مانند، این در حالی است که بسیاری از مجهولات تاریخ و مطالعات شیعی با بازشناسی و بازخوانی نسخ خطی موجود قابل رفع است.

استاد دانشگاه تهران بیان کرد: از سوی دیگر فعالیت‌های گسترده شرق‌شناسان و پژوهشگران دانشگاه‌های اروپایی و آمریکایی در حوزه نسخ خطی اسلامی زنگ خطر انحراف‌آفرینی یا امحاء نسخ موجود و لااقل محدودسازی دسترسی‌ها را به صدا درآورده، اما با بی توجهی متولیان امر مواجه است.

وی افزود: خاورشناسان در این حوزه پیشتاز هستند و حتی الگو‌های احیا و نوع بهره‌وری مستشرقان از میراث مکتوب شیعی با ما متفاوت و پیشروتر است و ما هنوز الگوی رقیب پیشتاز این عرصه را تولید نکرده‌ایم. در میان اقدامات مستشرقین درباره میراث مکتوب اسلامی و شیعی یکی از برجسته‌ترین اقدامات که در نوع خود منحصر به فرد است، کتاب ۱۳ جلدی تاریخ نگارش‌های عربی نوشته فؤاد سزگین است که اصل کتاب به زبان آلمانی نوشته شده و یک کتاب مرجع استاندارد بین‌المللی به حساب می‌آید.

راد اضافه کرد: سایر مستشرقان کتاب او را زیربنای تاریخ علم و فناوری در جهان اسلام و گاه‌شمار دانشمندان مسلمان می‌دانند. رقیب دیگر شیعه در این عرصه به ویژه در جریان ریاض، حکمت بشیر بن یاسین است که می‌گوید در دو قرن نخست بیش از ۴۰۰ نسخه تفسیری داریم.

راد ادامه داد: از این رو ضرورت تدوین دانشنامه نسخ خطی شیعه دو چندان می‌شود و شایسته است این پروژه به عنوان یک پروژه ملی در دستور کار نهاد‌های متولی قرار گیرد و با نگاهی کاملا عالمانه و محققانه همه ظرفیت‌های در اختیار نهاد‌ها و مراکز، برای این کار تجمیع شوند.

وی تأکید کرد: هدف ما حفظ و احیای میراث مکتوب شیعه با رویکرد دانشنامه‌ای است. الگوی پایه این کار به صورت دانش ـ قرن خواهد بود که در فاز اول آن پنج قرن نخست صدر اسلام آماده خواهد شد، مثلا دانش تفسیر و فقه در قرن اول تا ۵؛ یا اینکه ما در قرن دوم و سوم در حوزه دانش فقه و تفسیر و حدیث چه دستاورد‌هایی داشته‌ایم؟ الان مجموعه‌ای که بیاید میراث مکتوب شیعه اعم از موجود و مفقود و نقش یافته را بر پایه دانش ـ قرن ارائه کند نداریم، ولی با این دانشنامه می‌توان به سوالاتی از این دست پاسخ داد.

راد اظهار کرد: بر اساس این الگو چه در حوزه علوم اسلامی چه در حوزه علوم انسانی، حتی غیر این دو در طبیعیات و ... می‌توان میراث مکتوب شیعه را تدوین کرد. در این دانشنامه در ضمن بهره‌مندی از یک فهرستگان، به تحلیل میراث مکتوب پرداخته می‌شود. خود فهرستگان را هم می‌توان جداگانه به صورت الفبایی یا بر اساس مولفان یا بر اساس دانش به صورت جداگانه منتشر کرد.

شعار سال؛ با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از خبرگزاری قرآن، تاریخ انتشار: ۱۹ فروردین ۱۴۰۰، کد خبر: ۳۹۶۲۸۳۸، www.iqna.ir