شعار سال: چرا با سرمایه مردم در بورس چنین می‌کنید در شروع انتخابات تمام آقایانی که کاندیدای ریاست جمهوری بودند وعده اصلاح بورس را دادند و بورس را اولویت اول اعلام کردند و جالب آنجاست که تمام آن‌ها بجز نفرات طیف مقابل به عضویت دولت درآمدند و ریاست بورس نیز را از طیف دانشگاه امام صادق بر مسند ریاست بورس گذاشتند؛ و آقای قاضی زاده هاشمی که وعده اصلاح ۳ روزه بورس را دادند و معاون رئیس جمهور و رئیس بنیاد شهید و امور ایثارگران شدند حتی در کنترل قیمت سهام شرکت‌های بورسی زیر مجموعه (بانک و بیمه دی، سازمان اقتصادی کوثر و سازمان اموال و املاک بنیاد و...) ناتوان هستند. چرا آقای رییسی به قول و وعده خود برای سامان بخشی به بورس عمل نکرده است؟

خیلی راحت می‌شود با کمک اصحاب نظر و فعالین بازار به این وضع خاتمه داد؟ تمام کسانی که در دولت قبل بازارگردان بودند یا حقوقی بودند و به فرمان رییس دولت شروع به ریزش سهام بر سر مردم کردند هنوز بر سرکار هستند و همان دست فرمان را آشکارا ادامه می‌دهند. من از دولت می‌پرسم باید چه اتفاقی بیفتد که این روند ناسالم تغییر کند چرا همه چیز از ۲ سال پیش تا کنون ۲ یا ۳ برابر شده، اما قیمت سهم شرکت‌ها یک سوم شده؟ چرا شاخص تورم تولید افزایش قیمت دلار قیمت زمین و. گزارش‌های خوبی که شرکت‌ها به کدال ارسال کردند در قیمت سهام نمود پیدا نمی‌کند؟ چرا در صدا و سیما اعلام می‌شود بدلیل اغتشاشات اخیر بورس منفی شده و افت یکی دو سال را به گردن اغتشاشگران می‌اندازد؟ عوامل متعددی را می‌توان برای افت دسته جمعی شرکت‌های بورسی نام برد که همه آن به سیاست گذاری غلط مسئولان بورس و اقتصاد می‌باشد و کاری با تحریم و افت شاخص‌های جهانی ندارد و با وجود چنین ریل گذاری نیازی به دشمن نداریم:

۱) عرض‌های اولیه سنگین ساختار غلط چیده شده در عرض‌های اولیه با در کنار فروش اوراق با سود ۲۰ درصدی دولت و اوراق گام شهرداری‌ها و شرکت‌ها که رقیبی گردن کلفت بورس هستند یکی از مهمترین دلایل افت سنگین بورس عرضه اولیه‌های بی جا و سنگین و هر از گاهی است که در فرابورس صورت می‌گیرد و اکثر سهامی که در طی این مدت عرضه اولیه شدند نتن‌ها در مدت کوتاهی از قیمت عرضه اولیه خود افت ۲۰ تا ۳۰ درصدی کردند بلکه لگدی به پیکر بیجان بورس نیز زدند و هر از گاهی چندصد میلیارد تومان از بازار خارج می‌کنند بعنوان مثال سهام باشگاه پرسپولیس و استقلال که به ترتیبی ۲۵ و دیگری ۳۸ درصد از قیمت اولیه تنزل کردند آیا قیمت اولیه را به مردم گران دادند یا بررسی کارشناسی درستی انجام نگرفته است؟

۲) نظارت ضعیف ناظر سهام تا قبل از این شرکت‌ها سودی که بابت شرکت در مجمع به سهام دار پرداخت می‌کرد از قیمت سهم در روز بازگشایی کسر می‌شد و بعد از مدتی ان افت جبران می‌شد، اما در این دوره بدلیل نظارت ضعیف مقام ناظر تعدادی از شرکت‌ها بعد از مجمع سالیانه چنان افتی می‌کنند که هیچ همخوانی با پرداخت سود سهم ان شرکت ندارد برای مثال سود پرداختی به سهام دار ۱۲ ریال به ازای هر سهم است، اما در روز بازگشایی افت ۱۰ تا ۱۵ درصدی بعضا دیده شده تا ۳۳ % افت می‌کند و هیچ کس هم پاسخگو نیست به ناظر هم شکایت می‌کنیم می‌گویند در فرایند عرضه و تقاضا قیمت تعیین شده است و هیچ اشکالی رخ نداده است انگار سرمایه مردم بازیچه است.

۳) بازی یکطرفه حقوقی از دیگر دلایل مهم این بازی یکطرفه این است که حقوقی‌ها در این وضعیتی که پول در بازار نیست به محض رشد قیمت سهم اقدام به فروش سنگین می‌کنند و قیمت را سرکوب می‌کنند مثال‌های زیادی می‌شود بیان کرد. کافی است یکی ۲ روز رفتار حقوقی‌های بزرگ را به نظاره بنشینید آیا رییس بورس از دیدن آن هم ناتوان است؟ حقوقی یا بازارگردان سهم با برتریی که در تخفیف کارمزد دارد در هر قیمتی به راحتی می‌تواند بفروشد و در پایین‌تر سهم فروخته را پس بگیرد با سود میلیاردی. حقوقی‌ها ادعا دارند که با خریدشان از سهم دفاع می‌کنند، اما زمانی اقدام به خرید می‌کنند که سهم برای مثال قیمت لحظه‌ای ۴ یا ۵ درصد منفی شده، اما قیمت پایانی ۱ درصد منفی است در اینجا با توجه به کارمزد پایین‌تر و تفاوت قیمت چند میلیون سهم را به اصطلاح "بزخری" می‌کند که این امر هم قیمت پایانی را بیشتر به سمت پایین هل می‌دهد و این روند در روز‌های بعدی ادامه می‌یابد چرا با خرید در قیمت بالاتر بازار را تشویق به حرکت روبه بالا نمی‌کنند؟

۴) دخالت در قیمت گذاری کالا: چرا اختلاف قیمت محصولات تولیدی به عنوان مثال ایران خودرو سایپا با بازار این قدر زیاد است و شرکت مجبور است با ضرر کالای خود را بفروشد و دولت اجازه تعادل بخشی به عرضه و تقاضا را نمی‌دهد. شرکت‌ها بدلیل محاسبه‌ای که دارند بیان می‌کنند که تولید خودروی الف اینقدر تمام می‌شود و به همین دلیل به تولید کمتری می‌پردازد تا زیان کمتری متحمل شود و مشاهده می‌کنیم سال به سال برای جبران ضرر هم کیفیت را پایین می‌آورد و هم تیراژ تولید را کم می‌کند که این امر به چرخه معیوب کسری عرضه و افزایش مجدد قیمت دامن می‌زند.

۵) عدم بستن بازار بورس در شرایط فورس ماژور: در مواقع حساس کاری بسیاری از کشور‌ها از جمله روسیه انجام می‌دهد تا از سرمایه مردمش صیانت کند بستن بورس است تا جامعه به یک ثبات نسبی برسد و شرایط عادی شود و از شرایط جو زدگی خارج شود در زمان ترور سردار سلیمانی تا ۴ روز بورس سراسر قرمز بود آیا نمی‌شد چند روز آنرا تعطیل کرد؟ تا به یک ثبات نسبی برسد و شرایط عادی شود شما آقایان مسئول بورس حقوق می‌گیرید که چه کنید برای چه حقوق می‌گیرید. فقط سوختن سرمایه مردم را به تماشا بنشینید؟ اگر نقص قانونی در این مورد است آنرا برطرف کنید.

۶) افزایش دامنه نوسان به ۷+/- دامنه نوسان عرف من درآوردی که فکر می‌کنم آقای عبده تبریری در بورس ایران بنیان گذاشت که در هیچ جای دنیا چنین دخالتی نداریم بلکه به ازای هر سهم چند بازارگردان دارند که بطور رقابتی با هم به افزایش نقدشوندگی سهم کمک می‌کنند در کنار این مساله با کدام منطق دامنه سهم را به ۷ +/- درصد مدیران تغییر دادند امری که بیشتر سهم‌ها شاهد منفی ۶ و ۷ درصد هستند تا مثبت ۶ و ۷. ۶) کارمزد مالیات سنگین با توجه بازی سهم در دامنه کوچک ۲۵/۱ درصد کارمزد و مالیات نقل و انتقال سهم چه سود کنید چه ضرر که خود مزید بر علت شده که سهامدار جرات خرید و فرش نکند.

۷) نبود فروش اسقراضی و فعال بودن معاملات الگوریتمی اینکه بورس‌های نیویورک و فلان افت می‌کنند و هیچ کس نگرانی از این بابت ندارد را باید در دوطرفه بودن بورس‌های آن‌ها جستجو کرد در همه بورس‌هایی که معاملات الگوریتمی فعال است سهامدار می‌تواند با فروش استقراضی سهم در قیمت بالاتر بفروشد و در قیمت پایین‌تر تسویه کند و از اختلاف سهم سود کند در حالیکه در کمیته فقهی بورس فروش استقراضی سالیان پیش مورد برسی قرار گرفته و عدم مغایرت آن با شرع نیز ثابت شده است، اما چه دلیلی دارد که اجازه فعالیت نمی‌دهند باید آنرا در باند‌های زر و زور آنرا ردیابی کرد.

باید از آقای رییسی پرسید آیا تصور می‌کنند فقط با حرف می‌شود از تولید و اقتصاد حمایت کرد و نیازی به اقدام نیست آیا نرخ خروج سرمایه از بورس که هر ماه شدت بیشتری می‌گیرد را دیده است. چرا در زمان انتخابات گفتند قبل از نهار برویم به بورس سری بزنیم، اما در زمان تصدی دولت یکبار هم به بورس مراجعه نکرد تمام استان‌های کشور را سر زدند، اما چند خیابان ان طرف‌تر در تهران به بورس سرکشی نکردند؟ هر چند این سرکشی جنبه سمبلیک دارد، اما خبر اعلام دیدار با اهالی بازار سرمایه از چند روز قبل حتی می‌تواند نفسی به پیکر بیجان بورس بدهد. چرا در بورس سیاسی ایران که سهامدار ضرر‌های قطعنامه سازمان ملل و FATF و برجام و جنگ‌های منطقه‌ای را به امید فرار از تورم ۴۰، ۵۰ درصدی که ان هم عمدتا از سیاست‌های غلط اقتصادی است را به جان می‌خرد هیچ حمایتی از سهامدار انجام نمی‌گردد درصورتیکه در دولت روحانی گفته می‌شد سودی که دولت از کارمزد معاملات کسب می‌کرد برابر ۵/ ۱ (یک ونیم) میلیون بشکه فروش نفت است و اگر عده‌ای از سهامداران در اعتراض به این وضع تجمع کنند ضد کشور و مخل امنیت کشور هستند. منظر پاسخ عملی از مسؤولان هستیم.

ایمان شیرعلی*ارشد مدیریت بازرگانی و فعال باز سرمایه