شعارسال: فساد اداری، پدیده‌ای است که در دنیای امروز و همه کشور‌ها و به‌طور ویژه در کشور‌های درحال توسعه، به عنوان یکی از مهم‌ترین عوامل در سر راه پیشرفت جامعه، رشد و توسعه، مطرح شـده اسـت و ایـن پدیـده توانسته صدمات جبران ناپذیری را بر روی سرعت و حرکت چرخ اجتماعی و صنعتی آن جامعه ایجاد کند.
البته تاثیر عوامل گوناگون در شکل گیری فسـاد، بـه آن ماهیـت پیچیـده‌ای داده کـه درنتیجه آن بسیاری از برنامه‌های تدوینی دولت‌ها برای مبـارزه بـا فسـاد بـه شکسـت انجامیده است. تجربیات به دست آمده نشانگر ایـن اسـت کـه بـرای حذف یا کاهش این پدیــده شوم در نظام اداری کشور، نیازمند برنامه هـایی هسـتیم کـه بـا تأثیر بر فرهنگ عمومی جامعه و ابعاد آن همچون فرهنگ سازمانی (به عنوان پدیـده‌ای کـه به طور مستقیم از فرهنگ جامعه تاثیر می‌پذیرد)، پیشـگیری از بـروز فسـاد اداری را هـدف قرار دهد، به جای آنکه از روش‌های تنبیهی و متاخر استفاده نمائیم.

همان‌گونه که در پزشکی تأکید بر این است که پیشگیری بهتر از درمان است و از ایـن طریق با هزینه کمتر و سریع‌تر می‌تــوان اصلاً بیمار نداشت، چه برسد به آن‌که آن را درمان نمود. در اینجا باید متذکر شد که نقش فرهنگ اجتماعی و سازمانی غیر قابل بوده و رویه‌های درست با نماد‌ها و شخصیت‌های شاخص کشور به عنوان الگو‌های پاکدست و معتقد می‌تواند مانع از بروز بسیاری از جریانات توأم با فسـاد اداری گردد. فرهنگ سازمانی از کارکـــرد‌های گونـاگونی برخـوردار اسـت و مـی توانـد بـا معرفی الگوی رفتاری مطلوب به کارکنان، رفتار آنان را کنترل کند. فرهنگ سازمانی از طریق تثبیت شیوه‌های مطلوب انگیزش، به رفتار کارکنان جهت می‌دهد. هم‌چنین فرهنگ سـازمانی از نظر اجتماعی به‌عنوان چسبی به حساب می‌آید کـه مـی‌توانـد از طریـق ارائـه اسـتاندارد مناسب (در رابطه با آنچه که باید اعضای سازمان انجام دهند یا بگویند) اجزای سـازمان را به هم متصل می‌کند. اگر در مدل‌های پیشرفته فرهنگی جهان مداقه نمائیم، مدلی بسیار ارزشمند وجود دارد که “جانسون” آنرا طراحی کرده است. در این مدل به آرم‌ها، نمادها، اسطوره‌ها، قهرمانان، سمبل‌ها، سیستم‌های کنترلی، کار‌های روزمره، ساختار‌های قدرت و قصه‌ها و امثالهم اشاره دارد.

در اهمیت فرهنگ سازمانی در شکل دادن به رفتار کارکنان و القای تعهـد درونی در آنان به حدی است که استانلی دیویس در کتاب مدیریت فرهنگ سازمانی خـود، به مجموعه آن نام “سازمان غیررسمی” را می‌دهد که می‌تواند باعث شود در افراد نوعی “تعهد و احساس مسئولیت” نسبت به چیزی به‌وجود آید که آن چیز، بیش از منـافع شخصـی فـرد است. درعین حال، با تنظیم برنامه‌هایی و یا یک منشور اخلاقی می‌توان رویه و برنامه‌هایی را تدوین نمود که متمرکز بر ارزش‌ها و باور‌های فرهنگ جامعه داشته باشد. البته در دنیا نیز این موضوع اهمیت ویژه داشته و “سازمان جهانی شفافیت” به تدوین برنامه-هایی از جمله، طرح میثاق سلامت دست زده است که و هـدف آن محفـوظ نگـه داشـتن تعـاملات همگانی از فساد است. در اصل میثاق سلامت، یک سوگند نامه لازم الاجرا بین سازمان هـای دولتی (به عنوان ارائه دهندگان خدمات)، مؤسسات و افراد (به عنوان مراجعـه کننـدگان بـه دولت) است، به طوری که آن‌ها رشوه ندهند و دولت و اجزای آن رشوه نگیرند. سازمان شفافیت بین‌الملل (Transparency International) یک سازمان غیردولتی است که در سال ۱۹۹۳ تأسیس شد و دفتر اصلی آن در برلین، آلمان قرار دارد. هدف این سازمان که در حدود ۱۰۰ کشور نمایندگی دارد تلاش برای مبارزه با فساد و افزایش آگاهی در مورد آن است. این سازمان به‌طور سالیانه اقدام به انتشار شاخص ادراک فساد می‌کند. سنجش فساد به استفاده از شاخص‌های نظیر فساد، اختلاس، رشوه‌گیری، خرید و فروش پست‌های دولتی، رشوه‌پذیری دستگاه قضایی، فساد مالی در میان سیاست‌مداران و مقام‌های دولتی و عدم مقابله کافی یا ناکارایی در پیکار علیه فروش مواد مخدر است. در سال‌های گذشته نیز قوانینی برای رعایت حقوق همه ذینفعان در کشور تدوین گردیده که با تجمیع همه آن‌ها و یک “لیدر پاکدست” می‌توان به هم‌افزایی رسید. در حال حاضر ریاست محترم جمهوری نیز با تاسی به آیات قرآن، احادیث و نهج البلاغه می‌توانند چنین نقش را برای ارتقاء فرهنگی بازی نمایند. در پایان نیز متذکر می‌شود باید مدل “دنیسون” که رویکرد دیوان‌سالاری و بروکراتیک دارد بر روی مدل توصیفی جانسون اضافه گردد و مسایلی مثل تدوین برنامه‌ها، رسالت، جهت‌گیری استراتژیک، اهداف و مقاصد، چشم‌انداز، یادگیری مستمر وسازمانی، مشتری‌مداری، ایجاد تغییر، توانمندسازی، تیم‌سازی، توسعه قابلیت‌ها، ارزش‌های بنیادین، توافقات جمعی، هماهنگی و پیوستگی معنوی و مادی و انضباط را مد نظر داشت. این موضوع و رعایت اصول اخلاق و هم اخلاق حرفه‌ای در بخش‌های حساس کشور مثل سازمان‌ها و دستگاه‌هایی که گردش مالی بالایی داشته و مخاطبین بی‌شماری هم دارند دوچندان خواهد بود. بخش کشاورزی نیز صنعت حساسی بوده و علاوه بر گردش مالی زیاد، مستقیماً با همزیستی و پاسداشت خرد نیاکانی عرصه کهن ایران زمین در ارتباط مستقیم است. بنابر این تدوین و رعایت اصول و برنامه‌های مناسب برای حفظ کرامت ذینفعان بسیار الزامی بوده و در وزارت جهاد کشاورزی، واحد‌های مسئول این مهم نباید منفعلانه با این موضوعات برخورد داشته باشند. در این مسیر می‌توان از پایه و اساس به استاندارد‌ها و اصول بومی و ملی تکیه داشت واز طرفی به استاندارد‌های معتبر بین المللی و رویه‌های ارزیابی کمی. در چنین حالتی است که با پاسداشت فرهنگ به تبعیت از یک “فرمانده و حکمران خوب” خواهیم توانست سرمایه طبیعی، سرمایه فیزیکی، سرمایه انسانی، سرمایه فرهنگی و سرمایه اجتماعی (همدلی، مشارکت و اعتماد) را ارتقاء بخشیده و به اهداف متعالی دست یابیم.

شعارسال با اندکی اضافات و تلخیص برگرفته از اقتصاد سبز، تاریخ انتشار: 8مرداد1403، کدخبر: 89555، https://eghtesadsabzonline.ir