شعارسال: محدود کردن هر گونه حضور و تعامل بعدی صاحبان سمت در بخش خصوصی که در تضاد منافع با موقعیت فعلی شان است. دولت اگر مگس‌ها را از خود نراند، کار به مگس ختم نمی‌شود، خرمگس‌ها نیز ظهور خواهند کرد.

با دو تجربه/خاطره شروع می‌کنم:

تجربه اول: زمانی که در دولت بودم، کسی از رفقای دور بعد از مدت‌ها مرا پیدا کرد و گفت که آقا نمی‌توانی کاری در حد کارمندی در دولت برایم جور کنی؟ از زیر زبانش کشیدم که چه شده که بعد از سال‌ها کار کردن در بخش خصوصی می‌خواهد به دولت بیاید، گفت آقا جان! من هر کسی را می‌بینم که در [اسم سازمان را عمدا حذف کردم]کار می‌کند می‌بینم که بعد از مدتی خانه می‌خرد و ماشین آنچنانی. هدیه‌هایی که این‌ها در آن موقعیت دریافت می‌کنند به اندازه کل درآمد سال من است. وقتی از انگیزه شریف این بزرگوار آگاه شدم، مبهوت شدم.

تجربه دوم: در ماجرای انتخاب وزرا و معاونین و مدیران شرکت‌ها و هیات مدیره‌ها می‌دیدم که افراد چقدر این مساله برایشان مهم است، چقدر لابی می‌کنند، گاهی اوقات چقدر خود را کوچک می‌کنند که به قدرتی و میزی برسند. یکی از کسانی که در فرآیند انتخاب وزرا درگیر بود می‌گفت که ۱۱ هزار پیام در شبکه‌های اجتماعی دریافت کرده. یا شنیده ام که برخی چقدر تلاش می‌کنند که با هدیه و سکه و لطف صندلی خود را به هر قیمتی ولو به قیمت فروش شرافت شخصی و حتی به قیمت به خیانت به منافع ملی حفظ کنند.

ماجرای انتخاب وزرا در این دوره هم مجدد برایم این خاطره‌های تلخ را زنده کرد. از خودم پرسیدم که واقعا دلیل این اشتیاق چیست؟ بهترین روش آن را درون بینی یافتم. چون هر چیز بدی که در دیگران می‌بینم در من هم هست؛ بنابراین صادقانه از خودم پرسیدم چرا اینگونه برای مقام و مسوولیت بال بال می‌زنم. به پنج دلیل رسیدم:

۱) شهوت قدرت: اینکه پشت میز بنشینی و فرمان برانی و عزل و نصب کنی، لذت دارد. انکار نمی‌شود کرد. راننده شخصی، منشی و خدم و حشم فرمانبردار، اینکه حیات و ممات دیگران به یک امضای تو بستگی داشته باشد لذت دارد.

۲) کسب شهرت: بدیهی است که آدمی که مدیر می‌شود در رسانه‌ها قرار می‌گیرد و شناخته می‌شود و ...

۳) دستیابی به ثروت: دستیابی به میز یعنی امضا‌های طلایی، یعنی اینکه با یک امضای خیلی ساده و کوچک می‌توانی تراکم بیشتری به یک سازنده تخصیص دهی یا تعرفه گمرکی را تغییر دهی یا تخفیف مالیاتی بدهی و همین می‌شود ۲۰۰ میلیارد تومان. خوب قاعدتا نباید به خاطر زحمتی میکشی ۱۰% ناقابل از ان را دریافت کنی؟ چرا که! از نظر برخی حلال‌تر از شیر مادر است!

۴) شوق خدمت: باید صادقانه بگویم کسانی را دیده ام که واقعا نه به خاطر پست و مقام، شهرت و ثروت بلکه واقعا از سر خلوص نیت و شوق خدمت دوست دارند که در موقعیتی باشند که بتوانند تاثیری بر بهبود زندگی مردم داشته باشند. به دوستی با آنان می‌بالم

۵) خودشکوفایی: آبراهام مزلو اندیشمند معروف مدلی چند سطحی در مورد نیاز‌های بشر دارد و آخرین سطح آن را خودشکوفایی می‌داند؛ و می‌گوید که گاهی پیشران رفتار ما نیاز به خودشکوفایی است نه امنیت، نه خوراک و نوشاک و پوشاک. برخی افراد نیز چنین هستند.

فرض کنید ۲۲ سال تا مقطع دکترای جامعه شناسی یا اقتصاد درس خوانده اید، ۱۰ سال هم در مدارج مختلف کسب تجربه کرده اید و حالا دوست دارید که قبل از مردن، نقشی ماندگار از خود به جای بگذارید. آموخته‌های دانشگاهی و تجربی خود را بکار بگیرید و اگر چنین نکنید انگار کاری نکرده‌ای در این دنیا دارید و به خودتان بدهکارید.

تحلیل و تجویز راهبردی:

خب فرض کنیم که دست کم به این ۵ دلیل من و امثال من هجوم می‌آوریم به سوی مسوولیت از شهوت قدرت گرفته تا شوق خدمت. با دو دلیل آخر کاری ندارم. اما با سه تای اول چه می‌توان کرد؟ راه حل آن است که از دولت شیرینی زدایی شود!

شیرینی به همراه خود مگس می‌آورد! دولت در ایران بسیار شیرین و جذاب است، چون پر است از امضا‌های طلایی، سرشار است از امکان تبانی، مملو است از امکان عزل و نصب. یکی از وزرای سابق تعریف می‌کرد در دوران وزارتش برای ۱۰۰۰ نفر حکم زده! دولت باید شیرینی زدایی شود وگرنه سه دسته اول همچنان در طلب قدرت، شهرت و ثروت، به دولت هجوم می‌آورند. چهار راه اصولی رهایی از دولت مگسی چنین است:

◻️واگذاری شرکت‌های دولتی (خصوصی سازی و نه اختصاصی سازی منجر به شکل گیری الیگارشی شبیه به تجربه روسیه) برای کوچک کردن امپراطوری دولت به گونه‌ای که وزرا شیرینی عزل و نصب کمتری داشته باشند

◻️حذف مجوز‌هایی که منوط به امضا‌های طلایی شخصی است و جایگزین سازی آن با سایر روش‌ها و شفاف سازی فرآیند اعطای مجوز‌ها

◻️اتوماتیک سازی و هوشمندسازی نظام تصمیم گیری به گونه‌ای که الگوریتم‌ها به جای انسان تصمیم بگیرند.

◻️محدود کردن هر گونه حضور و تعامل بعدی صاحبان سمت در بخش خصوصی که در تضاد منافع با موقعیت فعلی شان است. دولت اگر مگس‌ها را از خود نراند، کار به مگس ختم نمی‌شود، خرمگس‌ها نیز ظهور خواهند کرد.

شعارسال با اندکی اضافات و تلخیص برگرفته از خبرآنلاین، تاریخ انتشار: 16مرداد1403، کدخبر:1941834، www.khabaronline.ir