شعارسال: فرشاد مومنی، اقتصاددان، با بیان انتقاداتی نسبت به اظهارات رئیس جمهور درخصوص قیمت بنزین، از ایشان خواست نظرات اقتصاددان‌ها درباره این موضوع را بشنود، با بیان اینکه اظهارات رئیس جمهور درباره قیمت بنزین، بسیار خطرناک و بی پایه بود، گفت: بانک جهانی، رشد متوسط قیمت‌ها را از ۱۹۹۰ تا ۲۰۲۳ برای یک دوره ۳۴ ساله مطالعه کرده است، این دوره از همان سالی است که برنامه تعدیل ساختاری در ایران اجرا شده و آمار آن خجالت آور است.

رشد متوسط قیمت‌ها در این ۳۴ سال، در عربستان صعودی۵۵درصد، جمهوری آذربایجان ۳۱۲ درصد، در مصر که منحط‌ترین کارنامه‌ها را در آفریقا داشته ۸۹۷ درصد، در ایران بالغ بر ۱۲هزار درصد بوده است. وقتی به تولید پشت می‌کنید و از طریق شوک درمانی و دست بردن پی در پی می‌خواهید برای دولت کسب درآمد کنید، تولید ضربه می‌بیند و فقر، نابرابری و وابستگی ذلت آور به دنیای خارج افزایش می‌یابد و ناپایداری ذاتی سیستمی هم گریبان کشور را می‌گیرد.

با یک بهره کشی خشن و استثماری شدید علیه اکثریت قاطع جمعیت روبرو هستیم

فرشاد مومنی، استاد اقتصاد دانشگاه و رئیس موسسه مطالعات دین و اقتصاد که در نشست دولت چهاردهم و بحران صنعت کارخانه‌ای در ایران در این موسسه سخن می‌گفت، با بیان اینکه آنچه که در حیطه صنعت کارخانه‌ای ایران مشاهده می‌شود، نوعی آشنفتگی، سرگردانی و بلاتکلیفی مطلق است که از درون آن شاهد روند انحطاطی، شکننده و به غایت خطرناک هستیم، اظهارداشت: عنصر اساسی در این وضعیت، این است که ما با یک روند میان تهی سازی فراگیر نظام حیات جمعی روبرو هستیم. در این چارچوب، از یک سو با یک بهره کشی خشن و استثماری شدید علیه اکثریت قاطع جمعیت روبرو هستیم و از طرف دیگر، اکثریت قریب به اتفاق منافعی که از درون این مناسبات پدیدار می‌شود، نصیب افراد و گروه‌هایی می‌شود که ویژگی مشترک آنها، نداشتن علائق تولیدی است.

فقر اندیشه‌ای، در نظام تصمیم گیری‌های اساسی ما بیداد می‌کند

وی افزود: فقر اندیشه‌ای، در نظام تصمیم گیری‌های اساسی ما بیداد می‌کند که باعث شده بیشتر روی یک سلسله توهمات تمرکز داشته باشند تا اداره عالمانه و توسعه گرای کشور در عصر شتاب تاریخ. برای نمونه، روند بهره کشی شدید از مردم و بنگاه‌های تولیدی و نهاد دولت در یک سو و در طرف دیگر، روند‌های قهقرایی است که در همه عرصه‌های رفاهی و کیفیت زندگی و چشم انداز‌های توسعه ملی در آینده مشاهده می‌شود. اگر بخواهیم این وضعیت را حمل بر صحت کنیم، می‌توان گفت این فقر اندیشه‌ای است که بیداد می‌کند. آن‌ها تصور می‌کنند از طریق تشویق دلالی، واردات و هر نوع فعالیت غیرمولدی، می‌توان انتظار بهبود وضعیت در ایران داشت.

جامعه‌ای که فهمی از منزلت تولید فناورانه نداشته باشد، در اسارت قدرت‌های بزرگ قرار می‌گیرد

این استاد دانشگاه با بیان اینکه اگر اندکی از حمل بر صحت گرفتن مساله فاصله بگیریم و فراتر از آن را ببینیم، ماجرا مقداری پیچیده‌تر می‌شود، توضیح داد: جامعه‌ای که فهمی از منزلت تولید فناورانه نداشته باشد، در اسارت قدرت‌های بزرگ قرار می‌گیرد. مساله وابستگی یا اسارت به دست قدرت‌های بزرگ را نباید صرفا در کادر مسائل احساسی ببینیم. از نظر احساسی، کتاب «مارک گازیوروفسکی»، با عنوان «سیاست خارجی آمریکا و شاه» را مطالعه کنید، مشاهده می‌کنید که او برای اولین بار در میان متفکران توسعه، شاخص دست نشاندگی برای رژیم‌های مسلط در کشور‌های در حال توسعه طراحی کرده و در چارچوب آن نشان می‌دهد، گستره و عمق دست نشاندگی رژیم پهلوی، از حدودی که برای جامعه ایران قابل تحمل باشد، فراتر رفته است؛ بنابراین فروافتادگی رژیم پهلوی را از این طریق توضیح می‌دهد.

مفهوم «درونی شدن وابستگی» چیست؟

به گفته مومنی؛ دیدگاه‌های جدیدتر درباره وابستگی از یک مفهوم جدیدی برای توضیح این مناسبات استفاده می‌کنند که مسائل ایران را بهتر توضیح می‌دهد. عنوان این مفهوم «درونی شدن وابستگی» است. در چارچوب این مفهوم توضیح داده می‌شود که در کشور‌های توسعه نیافته و عقب مانده، بعد از اینکه مناسبات دست نشاندگی و وابستگی، طی چند دوره خود را بازتولید کرد، گروه‌های ذی نفع قدرتمندی در داخل پیدا می‌کند که حتی بدون نیاز یا اتکا به نیروی محرکه خارجی، مناسبات وابستگی را بازتولید می‌کنند.

راه حل وزیران صمت برای کمک به تولید کشور، واردات است!

این اقتصاددان، ادامه داد: شما می‌توانید این درونی شدن وابستگی را از طرز نگاه وزرای صنعت در ۱۰ ساله اخیر ایران نگاه کنید. همه آن‌ها به طرز رقت برانگیز تولید صنعتی در برخی از واحد‌های تولید کننده کالا‌های به شدت مورد نیاز کشور سخن می‌گویند، اما راه حلی که برای آن ارائه می‌کنند، واردات است. در این مناسبات مبتنی بر وابستگی، کمترین حدی از درک و آینده نگری دیده نمی‌شود. برای نمونه، ما اکنون رقمی بین ۳۰ تا ۳۲میلیون خودروی در حال حرکت در کشور داریم، می‌گویند این بازار ۳۲ میلیونی را با مجوز واردات ۲۰۰هزار خودرو تنظیم کنیم! این راه حل، مضحک است. آن‌ها حلیم خارجی‌ها را هم می‌زنند و هیچ درکی از واقعیت‌های ایران در این راه حل وجود ندارد. اگر بخواهیم، اظهاراتی از این سنخ را جدی‌تر بگیریم، باید به آن‌ها نگاه کنیم که صداوسیمای ایران به آن‌ها میدان می‌دهد و خدا می‌داند که چه کسانی از آن‌ها پشتیبانی مالی می‌کنند، می‌گویند که این دو خودروساز بزرگش را تعطیل کند و ما کل مساله را از طریق واردات در کشور حل و فصل کنیم!

چاقوی خارجی‌ها را در این اقتصاد تیز می‌کنید!

رئیس موسسه مطالعات دین و اقتصاد با اشاره به محدودیت‌هایی که کشور به لحاظ تامین ارز با آن مواجه است، خاطرنشان کرد: اگر این ۳۲ میلیون را حتی اگر در ۱۰ هزار ضرب کنیم، ۳۲۰میلیارد دلار می‌شود! آیا کشوری که برای تامین ۲ میلیارد دلار دارو، با مشکلات جدی روبرو است، می‌تواند فقط برای واردات خودرو‌های مورد نیاز کشور، ۳۲۰میلیارد دلار منابع آزاد کند؟! بنابراین از نظر ایجابی، شاید رسالت ملی و دینی ما این باشد که علاوه بر سنجش میزان حمل بر صحت اظهارات، «درونی شدن وابستگی» را جدی بگیریم. وقتی مناسباتی طراحی کردید که پشت همه حرف‌ها و وعده‌های شیرین و جذاب، انتهای کار، دامن زدن به مناسبات سوداگرانه و ضربه‌های مهلک زدن به بخش‌های مولد است، باید حکومت را متوجه کنیم که با این کار، عملا چاقوی خارجی‌ها را در این اقتصاد تیز می‌کنید! ولو اینکه وابستگی عاطفی به آن‌ها وجود نداشته باشد و عجیر آن‌ها هم نباشیم، گرچه که در حدی که رسانه‌ها منتشر می‌کنند، افرادی که با عنوان نفوذی و جاسوس شناسایی می‌شوند، کم نیستند.

بخش بزرگی از بازارگرا‌های مبتذل در ایران، نمی‌فهمند چه می‌گویند

وی با بیان اینکه بازارگرایی مبتذل، اساس و بنیان اندیشه‌ای بازتولیدمناسبات بهره کشانه را در اقتصاد ایران مدیریت می‌کند، گفت: اینگونه نیست که مثلا هر کس در دانشکده اقتصاد، بازارگرا بود، نوکر بی جیره و مواجب این مناسبات است، بلکه بحث بر سر این است که در جهت گیری‌های سیاستی، آن مناسبات بهره کش انتخاب می‌شود، از اندیشه بازارگرایی مبتذل به عنوان بزک و صورتکی به عنوان تامین اعتبار پشتوانه علمی این سیاست‌های مخرب استفاده می‌کنند. ما به آن‌ها که عالمانه بازارگرا باشند، احترام می‌گذاریم، وقتی کتاب «میلتون فریدمن» را می‌خوانید، روشن است که او می‌فهمد چه می‌گوید، اما بدبختانه بخش بزرگی از بازارگرا‌های مبتذل در ایران، نمی‌فهمند چه می‌گویند.

مناسبات بهره کش، از بازارگرا‌ها سوءاستفاده می‌کند و در ازای آن، امکاناتی هم به آن‌ها می‌دهد

مومنی ضمن تشریح آرای میلتون فریدمن، با تاکید بر اینکه تمام گزاره‌های او گزاره‌های مشروط است، اما این مباحث در ایران دیده نمی‌شود، اظهارداشت: مناسبات بهره کش از آن‌ها استفاده خود را می‌کند و امکاناتی هم در ازای آن، به آن‌ها می‌دهد. بخشی از آن‌ها می‌فهمند که اگر رویکرد انتقادی را برگزینند و کاستی‌های بازارگرایی مبتذل را مورد توجه قرار دهند، از گردونه مهر توزیع کنندگان رانت خارج می‌شوند. به همین دلیل هم است که این مناسبات، به همین شکل استمرار می‌یابد و هر رسانه‌ای که بوق تبلیغاتی این بازارگرایی مبتذل شود، از برخورداری‌های غیرمتعارفی بهره می‌برد و آن‌ها که رویکرد انتقادی دارند، حذف و تهدید می‌شوند.

کل بضاعت مالی حکومتی که داعیه عدالت دارد، به زیر ۱۰درصد فروافتاده است!

رئیس موسسه مطالعات دین و اقتصاد، با بیان اینکه به دولت محترم می‌گوییم شاقولی به نام سیاست‌های تورم زا پیش روی خود بگذارد تا کارشناسانش اعلام کنند که برندگان و بازندگان آن، چه کسانی هستند، تاکید کرد: به قاعده این ۳۵ سال گذشته که تجربه شده، مهلک‌ترین ضربه‌ها به بنیه مالی حکومت وارد شده است. چقدر تلخ است حکومتی که داعیه عدالت دارد، کل بضاعت مالی اش برای اینکه وظایف حاکمیتی را برعهده بگیرد، در سال ۱۴۰۳، به زیر ۱۰درصد فروافتاده است؛ در حالی که دولت ایده آل بنیادگرایی بازار که به آن «دولت اسمیتی» می‌گویند، فقط برای اینکه نظم، عدالت و امنیت را برقرار کند، سهم امور حاکمیتی و تولید ناخالص داخلی اش، بالای ۱۵درصد است.

شعارسال با اندکی اضافات و تلخیص برگرفته از خبرآنلاین، تاریخ انتشار: 10شهریور1403، کدخبر:1952124، www.khabaronline.ir