- امیر سرتیپ خلبان عزیز نصیرزاده وزیر محترم دفاع ، شما بجای ادعای وفق دادن برنامهریزیها با تحولات و تغییرات دنیای جدید ، حق مالکین زمین های غصبی را بعد از ده ها سال زجرکشیدن ، بپرداز
- اولتیماتوم ایران به عراق: ۱۰ روزه فرصت دارید تا نیروهای تروریستی مسلح را خلع سلاح کند
- حاضر جوابی یا دهن کجی سخنگوی وزارت صمت به انتقادات پلیس در خصوص کیفیت خودرو داخلی
- بازی با اعصاب مردم با تمدید و عدم تمدید طرح تقسیط خلافی خودرو، چرا دائمی نمی کنید!
- تامین امنیت به معنای سرکوب نیست، قبل از اعتراض چه کرده اید؟
شنبه ۲۰ ارديبهشت ۱۴۰۴ - 2025 May 10 
شعارسال: «تیمور حسینی»، رئیس پلیس راهور فراجا، ۱۵ فروردین امسال و بعد از پایان طرح نوروزی پلیس اعلام کرد ۸۳۸ نفر در صحنه تصادفات رانندگی درجا جان باختند. او تأکید کرده بود: «در بازه ۲۵ اسفند ۱۴۰۳ تا ۱۴ فروردین ۱۴۰۴ مجموعاً ۹۷ هزار و ۱۴۴ فقره تصادف در سطح جاده‌های کشور به ثبت رسیده است که ۶۹۸ فقره تصادف فوتی داشتیم و در مجموع ۸۳۸ نفر از هموطنان جان خود را از دست داده‌اند. همچنین، در این بازه زمانی ۱۵ هزار و ۱۷۶ فقره تصادف جرحی داشتیم که ۱۹ هزار ۱۶۶ نفر و ۸۱ هزار مجروح در پی داشت و ۵۷۱ فقره تصادف خسارتی که تنها خسارت مالی داشتند.»
او اواخر فروردین امسال آمار‌های دیگری به خبرنگاران داد، مثلاً اینکه در طول اجرای طرح نوروزی، مجموعاً ۱۷ میلیون و ۷۹۲ هزار و ۲۸۵ تخلف رانندگی در جاده‌های کشور ثبت شد که پنج میلیون و ۳۸۳ هزار و ۱۶۲ فقره بیشتر از مدت مشابه سال گذشته بوده است. بررسی‌ها نشان می‌دهد صرفاً در نوروز ۱۴۰۴ حدود دو هزار و ۷۶۲ میلیارد تومان جریمه صادر شده که از این مبلغ حدود ۴۱۴ میلیارد تومان باید به پلیس راهور داده شود و حدود هزار ۶۵۷ میلیارد تومان به وزارت راه و شهرداریها. اما آیا این مبالغ توانسته از میزان تخلفات رانندگی بکاهد. بررسی‌ها نشان می‌دهد امسال با وجود اجرای کمپین «نه به تصادف» و افزایش جرایم رانندگی، آمار اولیه مرگ‌ومیر جاده‌ای بیشتر از قبل بوده است. ۱۶ فروردین پارسال «احمد شیرانی»، رئیس مرکز اطلاعات و کنترل ترافیک پلیس راهور فراجا، با بیان اینکه در طول اجرای این طرح حدود صد هزار تصادف رانندگی رخ داده است، گفت: «از بین این صد هزار تصادف، ۶۶۷ مورد تصادفاتی بوده که منجر به فوت شده است. در جریان این تصادفات نیز ۸۱۳ نفر جان خود را از دست داده‌اند.» با بررسی این آمار‌ها اکنون پرسش اینجاست که آیا جرایم رانندگی بازدارندگی کافی در تخلفات و به‌تبع آن کاهش تصادفات و مرگ‌ومیر را دارند؟
بازدارنده نیست
اسفند پارسال، «احمدرضا رادان»، فرمانده انتظامی کشور اعلام کرد جریمه تخلفات رانندگی در ایران پایین است. او گفت: «جزو کشور‌هایی هستیم که در حوزه تخلفات راهنمایی و رانندگی کمترین جرایم را داریم. راننده متخلف احساس می‌کند هزینه تخلفش آنقدر نیست که بازدارنده باشد. باید روی این موضوع کار کنیم تا بتوانیم در حوزه‌های مختلف اقدامی انجام دهیم که سزاوار مردم باشد.»
برخورد فوری، موثر است
پژوهشی در سال ۹۷ منتشر شد که تأثیر بازدارندگی قانون رسیدگی به تخلفات راهنمایی و رانندگی بر کاهش تصادفات و تخلفات را سنجیده است. نتایج این پژوهش که مطالعه موردی آن روی شهر تهران و در سال ۹۵ بود، در فصلنامه علمی-پژوهشی اقتصاد و مدیریت شهری منتشر شده است.
نتیجه یک پژوهش: برخورد فوری و مجازات شدید مانند ضبط گواهینامه، توقیف خودرو و استفاده از مجازات‌های تکمیلی، محرومیت اجتماعی، عزل شدن از مسئولیت در موارد خاص و… در بازدارندگی از تخلفات و تصادفات تأثیر مثبت و معناداری دارد
این پژوهش نشان می‌دهد: «در سطح اطمینان ۹۹ درصد، بین شدت، حتمیت یا قطعیت و سرعت اجرای قانون جدید و بازدارندگی از تصادفات و تخلفات تأثیر مثبت و معناداری وجود دارد. نتیجه این تحقیق نشان می‌دهد برخورد فوری و مجازات شدید مانند: ضبط گواهینامه، توقیف خودرو و استفاده از مجازات‌های تکمیلی، محرومیت اجتماعی، عزل شدن از مسئولیت در موارد خاص و … در بازدارندگی از تخلفات و تصادفات تأثیر مثبت و معناداری دارد. افزایش سامانه‌های هوشمند ثبت تخلفات در معابر بر بازدارندگی از تخلفات و تصادفات و کاهش تخلفات مؤثر است. همچنین، مجهز کردن پلیس به تجهیزات مناسب برای تسریع در برخورد با تخلفات حادثه‌ساز بر بازدارندگی از تخلفات و تصادفات تأثیر مثبت و معناداری دارد. اعلام محرومیت رانندگی توسط مراجع قضائی و نظارت و کنترل بر آن‌ها توسط ابزار‌های خاص، در بازدارندگی از تخلفات تأثیرگذار است.»
رانندگی فرهنگ است؟
یک جامعه‌شناس، اما نظر متفاوتی با این پژوهش دارد. او می‌گوید قانون‌محوری و نهادینه شدن ارزش‌ها و هنجار‌ها با هدف نظم اجتماعی در جامعه‌ای که مسئولیت‌پذیری نهادینه نشده باشد، جرایم رانندگی منجر به رفتار قانونی انتخابی افراد نمی‌شود بلکه صرفاً ترس از پرداخت پول یک ابزار کنترل موقت خواهد بود و بنابراین، در زمان‌ها و مکان‌هایی که پلیس و دوربین کنترل سرعت و … نباشد، افراد اعمال خودخواسته انجام می‌دهند.»
معصومه کمال‌الدینی، جامعه‌شناس بحران: در کشور‌های در‌حال‌توسعه هنوز روابط قوی‌تر از ضوابط است و جرایم رانندگی به‌طور موقت باعث کاهش رفتار‌های غیرقانونی می‌شود
«معصومه کمال‌الدینی»، جامعه‌شناس بحران، توضیح می‌دهد: «اینکه لزوماً تغییر شیوه و سبک رانندگی را متعلق به یک عامل کنترل قانونی بدانیم، اشتباه است. گرچه این ابزار کنترل قانونی توانسته در اجرای یکپارچه و وحدت عمل رانندگان و درنتیجه نظم ترافیک و کاهش تصادفات و خسارت ناشی از آن و درنهایت نظم اجتماعی بسیار مؤثر باشد، اما عوامل فرهنگی و اجتماعی متعددی وجود دارند که می‌توانند در رفتار راننده نقش داشته باشند یا آن را تغییر دهند؛ مانند: سن، تجربه، جنسیت، نگرش، احساسات، خستگی، خواب‌آلودگی، شرایط جاده‌ای و جوی در زمان رانندگی و غیره.»
چه زمانی قانون، عمل می‌کند؟
اما چه زمانی می‌توان انتظار داشت جرایم رانندگی به‌مثابه ابزار کنترلی عمل کنند؟ این جامعه‌شناس تأکید می‌کند از نگاه او فرهنگ یا شیوه رانندگی در جامعه تابع همپوشانی و همسو بودن در سه عنصر مهم رفتارها، سیستم‌ها و شیوه‌ها است که همگی توسط مجموعه‌ای از ارزش‌های فراگیر هدایت می‌شوند. او می‌گوید: «یک فرهنگ عالی رانندگی زمانی منجر به شیوه‌های درست رانندگی می‌شود که مورد ذکرشده با ارزش‌های مورد حمایت جامعه همسو باشند. از سوی دیگر، فرهنگسازی شامل تقویت باورها و رفتار‌هایی است که نحوه تعامل رانندگان و پلیس و دیگر رانندگان و عابرین پیاده را تعیین می‌کند. پلیس باید خود را عضوی از آن جامعه هدف بداند تا بتواند درک عمیق‌تری از دلیل قانون‌محوری داشته باشد.» او می‌گوید در بعضی کشور‌ها قانون عملکرد بهتری دارد، زیرا «اگر قانونی با هدف فرهنگسازی نوشته و اجرا شود و تمامی افکار و دیدگاه‌ها و ارزش‌های فرهنگی و اجتماعی رانندگان و دیگر ذی‌نفعان را در نظر بگیرد، تأثیرگذار است. اما در جامعه‌ای که میزان اعتماد اجتماعی مردم نسبت به ابزار کنترل منفی و یا متفاوت با یکدیگر باشد، تأثیر نمایشی و ظاهری خواهد داشت؛ رانندگان در نزدیکی پلیس یا دوربین کنترل، سرعتش را کم می‌کند، کمربندش را می‌بندد و بعد از عبور رفتار نادرست خود را ادامه می‌دهد؛ چون از نظر او جرایم صرفاً محل درآمدی برای پلیس راهنمایی و رانندگی است و کنترل اجتماعی و نظم عمومی جامعه برایشان فرهنگسازی نشده است.» از نگاه او و بسیاری از محققان حوزه فرهنگ رانندگی، میان رانندگی و احساسات فردی و جمعی شهروندان، رابطه نزدیکی برقرار است: «اینکه ما چه کسی هستیم، چه باورها، ارزش‌ها و آرزو‌هایی داریم و چگونه با دیگران تعامل می‌کنیم، بسیار مهم است. در جوامع پیشرفته و صنعتی تقسیم کار تخصصی و قانون‌محوری و ضابطه نهادینه شده است و شما شاهد چانه‌زنی رانندگان خطاکار با پلیس در کنار اتوبان و بزرگراه‌ها نیستید و پلیس براساس قانون رانندگان را جریمه می‌کند. اما در کشور‌های در حال گذار، در بسیاری از موارد هنوز روابط قوی‌تر از ضوابط عمل می‌کند و به‌دلیل تسلط فرهنگ چانه‌زنی و آشنامحوری و عدم نظم نهادینه‌شده و تقسیم کار تخصصی، به‌طور موقت جرایم باعث کاهش انجام رفتار‌های غیرقانونی می‌شود، اما اینکه آیا نهادینه شده است یا خیر، نیاز به مطالعات بیشتری دارد.»
او معتقد است فرهنگ مادی و معنوی رانندگی هر دو وابسته به زمینه‌های اجتماعی، اقتصادی و سیاسی یک جامعه است. بنابراین، «فرهنگ ایمنی رانندگی نیز فرایندی پویا از تعاملی است که معنا و الگو‌های رفتاری را بازتولید می‌کند، نه یک نهاد ایستا شامل یک مأمور پلیس، دوربین، برگه جریمه و ماکت یا ماشین پلیس. این نشان می‌دهد تلاش‌ها برای تغییر فرهنگ رانندگی باید جمعی (رانندگان با تنوع‌های مختلف زیست‌بوم، جنسیت، افکار و …) و براساس همسویی و وحدت سازمان‌های مختلف درگیر از دانشگاه و مدارس، خودروسازان، مسئولان راه‌وشهرسازی و پلیس راهنمایی و رانندگی و رسانه‌ها باشد.»
شعارسال با اندکی اضافات و تلخیص برگرفته از پیام ما، تاریخ انتشار: 14اردیبهشت1404، کدخبر:130821، payamema.ir
