برج رادکان : اين برج در نزديكي روستاي رادكان و 40كيلومتري شهرستان كردكوي بر فراز تپه‌اي كه موقعيت ويژه طبيعي و سوق‌الجيشي دارد، بنا شده شده است. اين برج كه حدود 25 متر ارتفاع دارد در زمان زياريان ساخته شده و به عنوان راهنمای کاروانیان در زمانهای قدیم کاربرد داشته و بعدها آرامگاه فرمانده ای که دستور ساخت آن را داده شده است.

بعد از میل ها و برج ها، پرداختن به تپه های باستانی از اهمیت خاص برخوردار است. تپه باستانی، تپه تاریخی یا پُشته، تپه‌ای است که از تخریب کامل یا ناقص شهر، قلعه، زیگورات یا هر بنای عظیم دیگری در گذشته، حاصل شده‌است.برخی از تپه‌های باستانی در ایران ۹ تا ۱۰ هزار سال قدمت دارند.تپه‌های باستانی در ایران همواره مورد تاراج قاچاقچیان آثار باستانی بوده و گاه تعیین حریم آن‌ها موجب اختلاف سازمان‌های میراث فرهنگی و نهادهای عمرانی است.وضعیت برخی از تپه3 های باستانی استان گلستان ، بشرح زیر است.

آق تپه: آق‌تپه در ۱۵ کیلومتری شمال شرق گنبدکاووس قرار دارد و کهن‌ترین روستای پیش از تاریخ دشت گرگان تا به امروز در مطالعات باستان شناسی به حساب می‌آید و قدمت آن به ۷۵۰۰ سال قبل می‌رسد.

تورنگ تپه : تورنگ تپه در 17 كيلومتري شمال‌شرق شهر گرگان قرار گرفته و از چند تپه با برجستگي نزديك به هم تشكيل شده است، آنچه در تورنگ تپه جلب نظر مي‌كند وجود قلعه‌اي از دوره ساسانيان (قرن سوم تا پنجم ميلادي) است.اين بنا با پلان دايره شكل از خشت ساخته شده است و تاريخ ساخت آن به دوره اشكانيان مي‌رسد. تورنگ به معناي قرقاول است.

یاریم تپه :

اين تپه باستاني در 9 كيلومتري جنوب گنبد كاووس قرار دارد.رودخانه قره سو از شمال تپه مي گذرد و تمامي قسمت شمالي آنرا شسته است. بقاياي به دست آمده از اين تپه حداكثر به دوره نوسنگي حدود هزاره پنجم پ .م مي رسد. اين تپه آثار معماري نيز دارد كه در آنها ديوارها از خشت تشكيل شده اند و كف از خاك كوبيده،سفال هاي به دست آمده به پنج گروه تقسيم مي شوند. سفال هاي دوره نوسنگي كه دست ساز هستند، سفال هاي قرمز، سفال هاي خاكستري، نارنجي وقرمز پارتي.در دوره نو سنگي ساكنان اين تپه اجساد را در زير خانه هاي خود دفن مي كردند و پس از دوره آهن اجساد خود را در بيرون از خانه ها در گورستاني كنار تپه دفن می نمودند.

تپه قلعه خندان:

تپه فعلي قلعه خندان كه پيش از اين قلعه اي به نام «قلعه خندان» بوده و در جنوب غربي شهر گرگان در بلوار الغدير جنب ميدان شهيد باهنر قرار دارد، یکی از مهمترین مجموعه هاي باستانی است که در محدوده شهر گرگان(استرآباد قدیم) قرار دارد و نخستین بار دمرگان در سال 1269ه.ش. از آن بازدید و نقشه آن را تهیه کرد. در نقشه دمرگان این قلعه به صورت مستطیلی با دو مثلث متساوی‌الساقین در دو طرف آن نشان داده شده که 12 برجک دیده بانی دورتا دور ان را احاطه کرده است.تپه قلعه خندان گرگان بر فراز صخره و نهشته های رسوبات رودخانه تول‌چشمه قرار دارد. هم چنین یکی از بناهای با ارزش دوره صفویه به نام قدمگاه خواجه خضر در دامنه ضلع شرقی این قلعه قرار دارد و در گذشته نیز قبرستان بزرگی در کنار آن قرار داشته است. قلعه خندان گرگان متعلق دوره ساسانی- اسلامی است و به شماره 1701 در فهرست آثار ملی قرار دارد.

قوشه تپه:

به زبان محلي يعني دو تپه. اين تپه ها در نزديكي روستايي به همين نام يعني قوشه تپه در شرق مراوه تپه در فاصله اي حدود 28 كيلومتر قرار گرفته اند. اين تپه ها با فاصله اي تقريبي 4 متر از هم قرار دارند و شكل ظاهري آنها هيچ تفاوتي با هم ندارند، گويا روزگاري به روي اين تپه ها برج و بارويي براي نگهباني و حراست بوده است . از اين تپه هاي قديمي كاسه ها و كوزه هايي لعابي شكسته كه بر روي آن نقاشي شده بدست آمده است. اين تپه ها را با شيب ملايمي حدود 45 درجه ساختند كه انسان براحتي مي تواند از هر جايي كه بخواهد از پاي تپه به قله ي آن صعود نمايد . قطر تپه  شمالي در قله آن 35 متر و قطر تپه جنوبي 40 متر مي باشد . اين تپه ها بعد از روستاي قوشه تپه در كنار جاده اصلي روستاي قازانقايه قرار دارند و نظر هر بيننده و رهگذري را به خود جلب مي كند.

نرگس تپه :

در دو كيلومتري روستاي يامپي از توابع بخش مركزي گرگان و در حاشيه شمالي باند فرودگاه اين شهرستان واقع است. این تپه در جهت شمالي - جنوبي است و بقاياي سنگ مزارهايي به خط ثلث متعلق به قرون دهم و يازدهم قمري بر سطح آن ديده مي‌شود هر چند پوشش گياهي انبوه حاشيه و سطح آن را پوشانده است. در كاوشهای به عمل آمده؛ قطعاتي از سفال قرمز منقوش بدست آمده كه داراي نقوش هندسي سياه بر روي قرمز غليظ بوده و از نظر فرم و نقشه مشابه سفال شاه تپه، آق تپه و متعلق به دوره فلات قديم هزاره پنجم بوده است. همچنين سفال نخودي منقوش با طرحهاي هندسي به رنگ سياه و قهوه‌اي روي زمينه نخودي بدست آمده كه از نظر فرم و نقش مشابه سيلك است. سفال خاكستري نيز كه بصورت قطعات و ظروف به ميزان فراوان بدست آمده و شامل تنگ، كوزه، پيمانه و كاسه است كه از نظر رنگ و فرم مشابه ظروف شاه تپه است كه قدمت آن به دوره مفرغ و آهن برمي‌گردد. قطعات و ظروف سفال قرمز بدست آمده از نظر تعداد و تنوع از سفال خاكستري كمتر بوده و قدمت ظروف مكشوفه كه بيشتر كوزه، تنگ و پيمانه بود متعلق به دوره آن است. همچنين ابزار فلزي كشف شده در نرگس تپه از جنس مفرغ و آهن و شامل ابزار آلات كشاورزي، شكار و جنگي نظير خنجر، پيكان و تبر و زيورآلات شامل دستبند، سنجاق سر، پلاك لب و مهره‌هاي تزئيني و پيكرك‌هاي حيواني مربوط به دوره مفرغ مي‌باشد. تدفين‌هاي انساني در نرگس تپه شامل ‪ ۱۰۱گور به صورت انفرادي، يك گور شامل تدفين دو انسان (به همراه دو سگ) و يك گور شامل تدفين چهار انسان است. در مزارهاي مكشوفه تدفين‌هاي اسلامي مربوط به اواسط اسلام تادوره قاجاريه مشاهده شده‌ است.

شاه تپه یساقی :

این تپه در فاصله13 کیلومتری در شمال غرب گرگان در نزدیکی روستای یساقی شهر کردکوی واقع شده و ارتفاع این تپه حدود ۸ متر از سطح زمین‌های اطراف بالاتر است. براساس کشفیات انجام گرفته، 3 دوره تمدن بزرگ در آن کشف شد که به دوره های اسلامی،پیش از تاریخ و ما قبل تاریخ تقسیم می شود.

تپه مزار :

تپه مزار در فاصله یک کیلومتری غرب روستای قره چشمه و 150 متری جنوب جاده آزادشهر – مینودشت و در مجاورت کارخانه آجر ماشینی واقع شده است. این تپه با فرم بیضی شکل دارای 240 متر طول ، 100 متر عرض است ، که بر روی ارتفاعات طبیعی و کوهپایه ای مشرف به جاده آزادشهر – مینودشت قرار گرفته است ، و دارای سه برجستگی عمده می باشد ، که در امتداد محور شرقی – غربی چیده شده اند. بخش شرقی و غربی تپه مزار به گورستان تغییر کاربری داده شده است ، و بخش اصلی یا میانی آن نسبتا سالم و دست نخورده باقی مانده است.بر اساس کارشناسی های انجام شده قدمت تپه مزار را به دوره های هزاره اول تخمین زده اند.

تینگر تپه : 

تینگر تپه در فاصله 1100 متری شمال روستای ینقاق از توابع دهستان ینقاق و بخش گالیکش قرار گرفته است . این تپه با فرم منظم دارای 350 متر قطر است ، که در امتداد محور شرقی – غربی گسترش یافته است. و حداکثر 12 متر از سطح زمین های اطراف ارتفاع دارد و شامل یک تپه اصلی (شرقی ) و دو تپه مجاور غربی می باشد. تپه شمالی مرتفع تر از دو تپه و حداکثر ارتفاع آن به 12 متر می رسد با توجه به مواد فرهنگی پراکنده بر روی عرصه و حریم تپه قدمت این اثر به دوره های پیش از تاریخ ، هزاره اول پیش از میلاد می رسد.

تپه علی : 

این اثر تاریخی – فرهنگی در 1300 متری جنوب روستای تراجیق و 1500 متری جنوب جاده آسفالته گالیکش – بجنورد قرار گرفته است. تپه علی دارای فرم نامنظم هندسی در ابعاد 80*160 است ، که بیشترین ارتفاع تپه در بدنه شرقی آن دیده می شود ، که به 8 متر از سطح زمین های اطراف می رسد ، و در امتداد محور شرقی – غربی گسترش یافته است.در بررسی سطحی تپه سفالینه های قرمز و خاکستری ساده و بقایای استخوان جانوری بدست آمد.با توجه به مواد جمع آوری شده در بررسی سطحی تپه علی ، قدمت اثر یاد شده به دوره های عصر آهن و هزاره اول پیش از میلاد می رسد.

ملك علي تپه : 

اين تپه در 29 كيلومتري شمال شرقي گنبد كاووس و در مجاورت روستايي به همين نام قرار دارد . ملك علي تپه داراي پلان بيضي شكل است. سفال هاي موجود بر سطح تپه كه اكثرا قرمز ساده و خاكستري و به ندرت لعابدار مي باشند ، آن را به هزاره اول قبل از ميلاد و دوران تاريخي و اوايل اسلامي مي رساند.

ملاعلي تپه :

ملا علي تپه در 16 كيلومتري شهر گنبد كاووس و در يك كيلومتري ضلع غربي جاده آسفالته قره محمد تپه به آبادان تپه واقع است. ملا علي تپه يكي از تپه هاي تاريخي بزرگ منطقه و به قطر تقريبي 115 متر و ارتفاع 10 متر است كه روستاي ملاعلي تپه روي آن قرار دارد. قدمت اين تپه با توجه به سفال هاي موجود بر سطح تپه به اوايل هزاره دوم قبل از ميلاد و دوران تاريخي مي رسد.

آبادان تپه : 

اين تپه در 22 كيلومتري شمال گنبد كاووس و در مجاورت روستايي به همين نام واقع شده است. آبادان تپه متشكل از دو تپه بزرگ با پلان دايره اي شكل است . بطوريكه در هر يك از آنان تپه اي به بلندي 13 متر به عنوان هسته مركزي و پيرامون آن را تا شعاع 500 متري تپه هاي كوچك و متصل به هم در بر گرفته اند. در واقع آبادان تپه يكي از محوطه هاي بزرگ و ارزشمند تاريخي اين منطقه محسوب مي شود. سفال هاي قرمز و خاكستري موجود در سطح تپه نشانگر قدمت آن تا اواخر هزاره اول و اوايل هزاره دوم ق.م مي باشد.

شغال تپه : 

شغال تپه يكي از آثار تاريخي درون شهري استان گلستان محسوب مي شود . اين تپه در ضلع غربي ميدان شهرداري علي آباد كتول قرار دارد و مساحت آن در حدود 2500 متر مربع است با توجه به شواهد و مواد فرهنگي موجود در سطح تپه ، قدمت آن به هزاره اول قبل از ميلاد و دوران اشكاني و ساساني مي رسد.

قره شيخ تپه : 

اين تپه در شمال شهرستان كلاله در حدود 2 كيلومتري جنوب غربي روستاي تمر قره قوزي واقع شده است. اين تپه داراي پلان بيضي شكل و به طول 210 و عرض 165 متر و با ارتفاع بلند است. شواهد باستان شناختي مويد آن است كه اين تپه و قلعه آن به لحاظ نظامي مورد اهميت بوده است . قدمت آن را با توجه به اشياء مكشوفه هزاره اول قبل از ميلاد تا قرون 2 و 3 هـ . ق مي دانند.

جر کلباد (خندق کلباد گلوگاه): 

به فاصله 5 کيلومتري غرب شهرستان بندرگز و در روستاهاي کهنه کلباد؛ جر کلباد واقع شده و از دامنه کوه تا ساحل دريا کشيده شده است. جر کلباد به طول 20 کيلومتر که قسمت اعظم آن قابل ديدن است به منظور حفاظت از پايتخت شاه عباس حفر گرديده است .

حمام قدیمی اروج :

این حمام در محل کهنه بازار در مرکز شهر رامیان واقع بوده و متعلق به دوره ایلخانی است .  .حمام تاریخی رامیان که با نام‌های گرمابه اروج و گرمابه عروج نیز شناخته می‌شود، در محله قدیمی کهنه بازار شهر رامیان، استان گلستان قرار دارد و در در اوایل حکومت مظفرالدین شاه قاجار، توسط امیر سعدالله خان میرفندرسکی، حاکم استرآباد بازسازی اساسی شده است. این حمام شامل بخش‌هایی مانند سالن رختکن، سالن استحمام، خزینه، پاشوره و گرمخانه می‌شود و دارای ۱۲ طاق جناقی و سقف گنبدی است. این اثر که در زمره جا‌های دیدنی رامیان به حساب می‌آید، در تاریخ ۱۰ خرداد ۱۳۸۲، با شماره ثبت ۸۸۶۴ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسید.

حمام کهنه یا خوردیماق مینودشت:

حمام كهنه مينودشت در محدوده شمال شرقی شهر مینودشت کوچه شهید هلاکو قرار گرفته است. نام دیگر آن ، حمام خورديماق می باشد. حمام کهنه يا حمام خوردیماق دارای بخش های بینه و سربینه ، میان در ، گرمخانه ، خزینه ، آتشخانه و سرویس بهداشتی می باشد. کف حمام در حدود 2 متر از سطح کوچه پایین تر است. پوشش حمام به صورت طاق و تویزه است. قوس ها و تویزه ها ، قوس باربر پنج و هفت می باشد. برای پر کردن بین تویزه ها از روش های مختلفی استفاده شده است. پوشش سرویس های بهداشتی به صورت چهار ترک ، پوشش گرمخانه و خزینه کلنبو می باشد. برای تبدیل آن به مربع ( جهت اجرای طاق کلمبو ) ، سه فضای دیگر ، پوشش کجاوه به وجود آورده اند. بعد از اجرای پوشش تا شانه طاق را با خاک پر کرده ، و روی آن را آجر فرش نموده اند.برای ایجاد روشنایی و تهویه در مرکز سقف گنبدی ، هورنو پیش بینی کرده اند. در زیر گنبد چهار قوس جناقی در چهار طرف ساخته شده است ، که علاوه بر جنبه کاربردی ، تزئین حمام نیز مد نظر بوده است. افزون بر آن ، چهار طاق نمای برجسته بر روی دیوارهای ساخته شده است. مصالح حمام از آجر به ابعاد 5*24*24 سانتیمتر می باشد. ملات به کار رفته در دیوارچینی ملات ماسه – آهک ، در طاق زنی ملات آهک و دیوارهای خزینه و دیوارهای حمام تا ازاره ساروج است. آب حمام از آب جوی آبی که در ضلع شرقی بنا ، جاری است ، تامین می شود . آب این جوی پس از گذر از آتشخانه و گرم شدن ، در لوله های تنبوشه پیش بینی شده در دیوارها جریان یافته و حوض ها و خزینه را پر می نماید.عمر این بنا را 400 سال تخمین زده اند و از سبک معماری زیبایی ( استفاده از طاق نما و گچ بری زیبا) برخوردار است .

پل آق قلا:

اين پل در شهر آق‌قلا و بر روي گرگانرود قرار دارد. پل آق‌قلا 76 متر طول داشته و عرض معبر آن چهار متر و 30 سانتيمتر است. پل چهار چشمه دارد و عرضه دهانه و قسمت جنوبي پل 11 متر و عرض دهانه شمالي آن 9متر و 60 سانتيمتر است. ارتفاع پل تا سطح آب در حالت عادي 11 متر است. پايه‌هاي اين پل از دوره سلجوقي باقي مانده و در زمان صفويه بر روي پايه‌هاي به جا مانده پل جديد ساخته شده است.

مدرسه عمادیه:

مدرسه عمادیه از جمله بناهای تاریخی است که وقف‌نامه‌های موجود قدمت آن را به صفویه ( شاه طهماسب – شاه سلیمان) می رساند. این بنا با فرم چلیپا و حیاط مرکزی ساخته شده است و در هر سو یک ایوان در میانه اضلاع خود دارد این مدرسه در دو طبقه احداث گردیده است. مدرسه عمادیه تا حدود 20 سال پیش به فعالیت خود ادامه می داد و با رونق گرفتن مدرسه علمیه امام خمینی از رونق افتاد و استادها و طلاب به آن مدرسه انتقال یافتند. مصالح عمده بنا چوب و آجرهای 20*20 می باشد.

مدرسه و مسجد کریم ایشان : 

در شرق استان گلستان و انتهائی ترین منطقه آن در شهرستان کلاله و بخش مراوه تپه- در 45 کیلومتری جاده کلاله به مراوه تپه- در میان كوه عرب داغ از جنوب و گلی داغ ، بنائی تاریخی با معماری زیبای دوران قاجاریه با آجر فشاری و نماکاری آجری بنام مدرسه کریم ایشان وجود دارد. بنای تاریخی کریم ایشان برای تعلیم و آموزش علوم دینی و مذهبی با گذشت یک سده از عمر خود استوار و مقاوم به رسالت اصلی خود ادامه می دهد.این بناء در سال 1328 ه.ق توسط سید قلیچ ایشان و با حمایت مردم دیندار منطقه با زحمات و مشقات فراوان احداث و به نام ایشان نامگذاری گردیده، به مركز بزرگ دینی و فرهنگی و سیاسی و اجتماعی تبدیل شده است.

مسجد جامع گرگان : 

مسجد جامع گرگان فعلي (استرآباد قديم) در بازار سنتي و قديمي نعلبندان در زميني به مساحت 1600 مترمربع ساخته شده است. بناي اصلي اين مسجد متعلق به دوره سلجوقي است و از آثار آن دوره در حال حاضر تنها مناره مسجد باقي مانده كه داراي كتيبه‌اي به خط كوفي است.در داخل مسجد بر ديوارهاي ايوان غربي سنگ ‌نبشته‌هاي زيادي نصب شده است كه بسياري از آنها فرمان‌هاي حكام و پادشاهان زمان در ارتباط با شهر استرآباد است. اين مسجد دو بار در زمان شاه عباس اول و دوم صفوي مرمت شده است. اين مسجد داراي يك حياط مركزي به فرم چهار ايواني و چهار شبستان است كه از تزيينات معماري خاص آن دوره نيز بهره برده اند.

مسجد گلشن :

اين بنا نزديک ميدان شهر گرگان واقع شده است . بناي اوليه مسجد را به دوره صفويه منصوب مي دانند که در دوره قاجاريه تغيير و بازسازي شده است . اين مسجد در سال هاي اخير علي رغم ثبت تاريخي تخريب و سعه جديدي با سلوب مشابه مسجد قديمي جايگزين آن شده است.

مسجد جامع گميشان:

اين مسجد در منطقه مركزي گميشان در 15 كيلومتري شمال شهرستان تركمن واقع شده و در سال 1334 هـ . ق توسط مظفر حاجي مظفري احداث گردیده است. بناي اين مسجد چهار ضلعي و مصالح آن از چوب و گچ است و در جلوي آن كفش كني نيز تهيه شده است. در حال حاضر تغييرات كلي در نماي داخلي و بيروني آن ايجاد شده است.

کاخ آغا محمد خان :

اين بنا توسط محمد خان قاجار ساخته شده و در شهرستان گرگان قرار دارد ويژگي معماري اسلوب ساخت نشانگر آن است که اين بنا در تاريخ 12 هجري قمري ساخته شده است. اين کاخ در نزديکي دروازه بسطام سابق حدود فلکه کاخ و پارک شهر فعلي ساختمان شهرداري گرگان قرار دارد و فعالا در اختيار سپاه پاسداران است .اين کاخ داراي عمارت هاي دارالعماره و دارالحکومه – کلاه فرهنگي عباس خاني و سلسيان خاني مي باشد.

کاخ سلطنتی (کاخ موزه) :

كاخ شهر گرگان پس از مرمت به كاخ موزه گرگان تبديل شد. اين بنا كه در دو طبقه به سبك اروپايي در سال 1317ه.ش به دستور رضاخان در كنار مجموعه اي از ساختمان هاي اداري ساخته شده است. كاخ شهر گرگان با قدمتي بيش از70 سال در سال ۱۳۴۳ه.ش. به عنوان بيست و چهارمين موزه كشور و نخستين موزه شمال كشور مطرح بوده كه در سال 1336ه.ش. به ثبت آثار ملی رسیددر حال حاضر، در طبقه همكف اين كاخ فقط تعدادی شی كشف شده از شهر تاریخی جرجان به نمایش گذاشته شده و در عین حال بخش مشاهیر شامل تندیس چند از اندیشمندان و نام آوران جرجان و استرآباد در این طبقه قرار دارد و به بخش مشاهیر مشهور است. در طبقه بالا با اشياي مربوط به دوره پهلوي دوم تجهيز شده است. اين كاخ در پارك شهر گرگان واقع شده است.

کاخ شاسمن:

اين کاخ در شهرستان گرگان واقع شده و بنا به روايتي در سال 795 هجري قمري بوسيله امير تيمور در ساحل رودخانه ساخته شد . برخي از مورخين و جغرافي دانان از اين کاخ نام برده اند . بناي اين کاخ توسط ابوبکر شاه سماني (حاکم شاسبان) ساخته شده است .

باغ کنسولگری روسیه:

این باغ در شهر گرگان و به مساحت 4 هکتار قرار دارد. ساختمان کنسولگری روسیه در ضلع جنوبی خیابان امام خمینی و ضلع غربی امام زاده بی بی هور وبی بی گل در محله شیرکش واقع شده است .کنسولگری ازدو ساختمان شامل ورودی و عمارت اصلی تشکیل شده است . ساختمان اصلی کنسولگری که به صورت عمارت کلاه فرنگی در وسط باغ قرار دارد در دو طبقه با سازه آجری بر روی کرسی چینی به ارتفاع80 سانتی متر و اندود گچ ساخته شده است که همانند نمای ورودی در بخش هائی از آن لایه ای از رنگ زرد بر روی اندود بچشم می خورد.

خرابه پادگان روس ها:

این پادگان در جزیره آشوراده در دوران زمام‌داري «محمدشاه قاجار» توسط روس‌ها ساخته شده است ، در دوران «رضاشاه پهلوي» پس از تخليه توسط روس‌ها و بازسازي به عنوان پاسگاه مرزي مورد استفاده قرار مي‌گرفته است  .این پادگان در تاریخ ۱۰ بهمن ۱۳۸۳ با شماره ثبت ۱۱۳۰۸ به‌عنوان یکی از آثار ملی در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسید؛ اما متاسفانه در سایه بی‌توجهی مسئولان در حال حاضر در آستانه تخریب کامل قرار دارد.

بافت قدیم گرگان :

بافت تاريخي شهرگرگان بخشي از بافت هاي تاريخي منطقه محسوب مي شود که بيش از 162 هکتار وسعت دارد. آن چه اكنون آن را بافت تاريخي گرگان مي ناميم بازمانده مجموعه اي از يك شهر(استرآباد) و عناصر آن و فضاهاي شهري هم چون مساجد؛ آب انبارها؛ قنات ها؛ معابر و واحدهاي مسكوني يك يا چند طبقه و... مي باشد. استرآباد دروازه ها و كاروانسراهاي متعددي داشته كه دروازه هاي چهل دختر- بسطام- ميدان- فوجرد و سبزه مشهد از مهمترين آن ها بوده است. اين بافت در سال 1310 به شماره 41 در فهرست آثار ملي به ثبت رسيد. بافت مذكور داراي دو بخش اداري و مسكوني تشكيل مي شده كه هم اكنون بقاياي آن موجود است. منازل موجود در بخش مسكوني عمدتاً متعلق به اواخر دوره قاجار و اوايل دوران پهلوي نظير خانه شيرنگي؛ تقوي؛باقري؛ مفيديان و... مي باشد.

بافت قدیم گمیشان:

گميشان دومين شهري دراستان گلستان است كه بعد از شهرگرگان داراي بافت با ارزش فرهنگي است. فرم شيرواني بنا،سكوسازي،بهره گيري وسيع ازچوب ازويژگي هاي برجسته معماري شهربه حساب مي آيد. سبك معماري شهر به صورت معماري روسي اجرا شده است. در دوره قاجار هزاران ساختمان و مغازه از آجر سد سکندر يا الوار و تخته نراد روسي به وسيله صاحبان حرف مختلف، تجار، آلات موتوري، صاحبان صيدگاه¬ها و غيره ساخته شده است که در حال حاضر بيشتر آنها بافت قديمي شهر را که وسعت زيادي هم دارد، تشکيل مي‌دهند. بعضي مستهلک و تعدادي مانند ساختمان آجري سه طبقه حاج روحي همراه چند ساختمان در جريان سيل اترک 50 سال پيش فرو ريخته‌اند.بافت قدیم شهر گمیشان دارای محله هایی، چون محله خوزینی‌ها، مظفری‌ها، شیرمحمدی‌ها، شیروانی‌ها و محله مصطفایی‌ها است که اکنون فقط تعداد اندکی خانه روسی ثبت شده در فهرست ملی در شهرستان گمیشان باقی مانده است . گمیشان دراصل نام شهر محسوب نمی‌گردد بلکه نام شهرستانی است که شهر‌های گمیش تپه، سیمین شهر و روستا‌های تابعه را دربر گرفته‌ و مرکزیت این شهرستان ،شهر گمیش تپه می‌باشد که درتاریخ ۲۲ اردیبهشت ۸۸ از شهرستان ترکمن جداشد..

شهر تاریخى دشت حلقه :

محوطه تاریخى ـ فرهنگى دشت حلقه در واقع شهرى مربوط به دوره اشكانیان است كه در دوره ساسانى و اسلامى بازسازى گردیده است. این شهر تاریخى در 12 كیلومترى غرب شهر مینودشت و در حاشیه روستایى به همین نام قرار گرفته است. .شهر به‌صورت هشت ضلعی نامنظم بنا شده و دو حصار بزرگ داخلی و خارجی آن را محصور کرده‌اند. در بین این دو دیوار خندقی به عرض ۵۳ متر که در برخی نقاط به ۶۰ متر نیز می‌رسد، حفر شده و در قسمتی از آن، آب همچنان جریان دارد. برخی از سفال‌های به دست آمده از دشت حلقه شامل سفال خاکستری رنگ از هزاره اول پیش از میلاد، سفال قرمز رنگ از دوره اشکانی، سفال قرمز رنگ و ساده از دوره ساسانی و سفال لعابدار رنگارنگ از قرون هفت و هشت هجری قمری می‌شود.

دیوار بزرگ گرگان:

يكي از بارزترين آثار معماري دشت گرگان آثار ديواري از آجر و خشت است كه با 155 كيلومتر درازا ، دشت گرگان را از ارتفاعات پيش كمر در شرق گلستان تا خواجه نفس در كنار درياي خزر در غرب جدا مي‌كند.نام‌هاي ديگر اين ديوار؛ سد انوشيروان، سد اسكندر، سد فيروز، قزل‌آلان (مارسرخ) يا قزل‌آلانگ است. عرض ديوار گرگان كه تقريباً 10 متر است و در كنار اين ديوار حدود 40 قلعه ساخته شده است كه هريك در فاصله 5 تا 10 كيلومتري از يكديگر قرار دارند.

شهر قدیمی جرجان:

شهر جرجان كه خرابه‌هاي آن در سه كيلومتري جنوب غرب شهر فعلي گنبدكاووس قرار دارد، از بلاد معتبر در دوره‌هاي سامانيان، آل‌زيار و سلجوقيان بود و بر اثر حملات مغول در سال 620 هجري تخريب شد. اين شهر بر روي ويرانه‌هاي شهري از دوران پارتي و ساساني با وسعتي حدود 1200 هكتار به شكل چند ضلعي با دروازه‌هاي متعدد ساخته شده بود.

شهر و دیوار قدیمی تمیشه:

بقاياي شهر قديمي تميشه و ديوار آن در غرب روستاي سركلاته خرابشهر كردكوي به صورت تپه‌هاي پست و ناهمواري‌هايي جلب توجه مي‌كند. اين شهر پايتخت يك سلسله محلي متعلق به اوايل اسلام تا دوره سلجوقي است. كاوش هاي علمي باستان شناسي نشانگر شروع ديوار عظيم تميشه از جنگل و دامنه كوه واقع در جنوب روستاي سركلاته خرابشهر تا درياي خزر مي باشد. اين ديوار كه عرض آن در برخي از مناطق 2 تا 5/2 متر است از آجرهاي بزرگ در ابعاد 15×50×50 و 8×36×36 و 10×38×38 سانتيمتر احداث شده است. اين ديوار داراي برج هاي مدوري بود كه شباهت زيادي به برج هاي قلعه ساساني تورنگ تپه گرگان داشت.به احتمال زياد ديوار تميشه همراه با شهر آن در زمان حمله مغول ويران گشته است و امروزه اندكي از خرابه ها و بقاياي آن موجود مي باشد.

خانه امير لطفي گرگان:

خانه امير لطفي در محله چهارشنبه‌اي واقع شده و بنايي است دو طبقه و روبه جنوب با يک هزار متر مساحت كه شامل دوبخش 1- هسته اصلي بنا و 2- بخش هاي خدماتي است. عمده ارزش بنا به هسته ساختمان اصلي بستگي دارد و در مرکز خود هر طبقه يک اطاق سه دربي و دو راه پله در مجاورت آن و سپس يک اطاق ديگر در هر سو دارد. بدين صورت بنايي است که سه اتاق و دو راه پله نماي اصلي آن را تشکيل مي دهد. در خانه امير لطفي از فضاي مورد استفاده در کرسي چيني نيز به نحو مطلوب استفاده شده است و با ساخت حوض‌خانه؛ در مسير آب شهري که از جنوب وارد ساختمان مي شود، فضايي براي ايام گرم تابستان فراهم آورده شده است. درب هاي چوبي دو لنگه که در طبقه اول داراي کتيبه و در طبقه دوم داراي هلال مي باشند نماي اصلي بنا را جلوه اي خاص بخشيده اند.فرم موزون رعايت تقارن، ارتفاع مناسب با ابعاد بنا سرشيرهاي پيش آمده و آجر فرش گچ‌بري اتاق ها تفکيک فضاهاي خدماتي چون آشپزخانه و انباري و بخش خدمه از هسته اصلي از ويژگي هاي بناي امير لطفي است. تاريخ ساخت اين بنا به اواخر دوره قاجاريه مي رسد و اوج رونق بنا زمان پهلوي اول بوده است. اين بنا در سال 1378 با شماره 2392 در فهرست آثار ملي ايران ثبت شد.

خانه تقوی : 

این مجموعه از بناهای دوره قاجار است كه در مساحتی بیش از 2000 متر مربع ساخته شده و ساخت آن منسوب به حاج میرزا محمدتقی تقوی (تقی اف) می باشد. خاندان تقوی از تجار بزرگ منطقه استراباد بودند كه به علت تجارت با روسیه عنوان تلگرافی آن ها «تقی اف» بود. این مجموعه ی تاریخی شامل بیش از ده حیاط اصلی و فرعی می باشد.مصالح به كار رفته در این ساختمان ها ، كچ ، خاك ، آهك ، آجر ، خشت خام و چوب می باشد. چوب های به كار رفته در ستون ها اغلب چوب درخت سرخدار و چوب های به كار رفته در درها اغلب چوب درخت آزاد می باشند.ساختمان ها اغلب دو طبقه هستند و كف طبقه دوم با چوب، لمبه كوبی شده تا بار كمتری بر سقف طبقه تحتانی وارد شود. این ساختمان ها اغلب یك متر بالا تر از سطح زمین ساخته شده و زیر آن ها خالی می باشد تا از نفوذ رطوبت به داخل بنا جلوگیری شود. در داخل حیاط ها ایوان ها یی طراحی شده كه به آن ها "مهتابی" می گویند. این ایوان ها از تابش مستقیم نور خورشید در امان بوده و محل خوبی برای نگهداری برخی آذوقه ها بوده اند.

مجموعه باقری ها :

مجموعه تاريخي باقري گرگان مربوط به اواخر دوره قاجار بوده كه در سال ۸۱ در فهرست آثار تاريخي به ثبت رسيده است. خانه باقري ها در بافت تاريخي و محله سرچشمه گرگان با مساحت ۳ هزار مترمربع و زيربناي يك هزار و ۵۵۵ مترمربع، ۷ حياط، ۴۲اتاق و ۴ در دارد. موقعيت قرارگيري بنا در بافت قديم گرگان كه از شرق به راسته بازار نعلبندان و مسجد جامع و از شمال و شمال غرب به مجموعه تاريخي تقوي و امامزاده نور منتهي مي شود به ارزش بنا افزوده است.در اين بنا اتاق هاي طبقه اول كه در جنوب و شرق قرار دارند چون در معرض نور آفتاب بيشتري هستند در زمستان مورد استفاده قرار مي گرفتند. اما اتاق هاي طبقات فوقاني داراي در و پنجره هاي متعددي در شمال و جنوب بنا هستند.

خانه رضا قلی نژاد : 

بنا مربوط به دوران قاجار مي باشد. خانه رضاقلي نژاد در محله سرچشمه گرگان واقع شده است كه از شرق به امامزاده نور و از جنوب شرق از طريق معبري به مجموعه تقوي و باقري مرتبط مي شود. بناي تاريخي رضاقلي نژاد حدود 500 متر مربع مي باشد .اين بنا داراي دو درب ورودي از معبر شرقي و جنوبي مي باشد درب ورودي شرقي به دالونی كه سيركولاسيون اصلي ورود به مجموعه را تشکیل می دهدمتصل مي باشد. بعد از ورود از درب ورودي شرقي به دالون يا هشتي وارد مي شود و از طريق اين گذر به حياط اندروني اصلي مجموعه وارد مي شويم كه حياطي مركزي است بااتاق هايي كه در اطراف اين حياط مركزي قرار دارند. هشت اتاق در طبقه اول كه شامل دو اتاق درشمال ـ دو اتاق درجنوب ـ دو اتاق در شرق و دو اتاق درغرب حياط مي باشند و در قسمت غرب دو اتاق هم درطبقه فوقاني قرار دارند . درقسمت شمالي حياط و در زيراتاق هاي اين طرف زيرزميني واقع شده است. اين بنا هم همانند خانه هاي ديگردر بافت بر روي كرسي چيني هاي 80 تا 92 سانتي متري واقع شده است ومصالح عمده دربنا آجرهاي 20 ×20 خشت، سفال ، چوب ، آهك ، گچ و خاك رس مي باشد نور اطاقها از طريق پنجره هاي معمولي و پنجره هايي مشبك با شيشه هاي رنگي تامين مي شد. پوشش بنا هم شيرواني و سفال پوش است كه با شير سرهاي چوبي که حدود 5/1 متر ازديوار پيش آمده پوشش یافته است.

خانه خوزینی : 

از خانه های قدیمی شهر گمیشان است که در خیابان قدس قرار دارد . قدمت آن حدود 130 سال می باشد . بنا در دو طبقه و با مصالح چوب اجرا شده است . این خانه دارای تراس چوبی می باشد که دور تا دور هر طبقه را فرا گرفته است که در فاصله های نزدیک ستون های چوبی به کار رفته است . هر طبقه دارای چهار اتاق جدا از هم می باشد . مسیر دسترسی اتاق ها بصورت راهروی عمود بر هم است که جهت شرقی ـ غربی و شمالی ـ جنوبی دارد.

خانه گوگلاني ها : 

خانه گوگلاني ها واقع در بافت تاريخي شهرستان گميشان با معماري خاص منطقه ، نمونه بارز از بناهاي ارزشمند استان گلستان و مربوط به معماري دوره پهلوي اول است.اين بنا توسط آنه بردي حاجي گوگلاني براي پسر بزرگش تاج بردي خان صد سال پيش در دو طبقه ساخته شده که طبقه پايين آن داراي دو اتاق بوده که به عنوان انبار غلات و محل نمک سود کردن و نگهداري ماهي به شمار مي رفته و طبقه دوم داراي چهار اتاق است.ساختمان داراي دو ورودي است که يکي در ضلع شمالي و ديگري در ضلع جنوبي بنا قرار دارد و شالوده بنا سطحي و به شکل نواري اجرا شده و پي بنا براساس روش هاي رايج درناحيه، منظم بوده و شفته ريزي شده است.طبقه همکف بنا آجري و طبقه اول آن از مصالح چوبي است. طبقه اول بنا با بازشوهاي متعدد مقابل هم، تابستان نشين و طبقه هم کف بنا به نوعي زمستان نشين بوده است.

خانه امیر مختار روس :

این بنا در زمان استقرار ارتش روسیه در جزیره آشوراده ساخته شده و شاهدی بر تاریخ پر فراز و نشیب ایران است.

مجموعه شيرنگي : 

مجموعه شيرنگي در محله نعلبندان و جنب امامزاده نور شهرستان گرگان واقع شده است. پلان اين بنا بصورت مربع و مستطيل شكل در دو طبقه و هر طبقه داراي دو اطاق مي باشد. كف اطاق طبقه دوم با چوب نراد روسي فرش شده و در و پنجره هاي بنا نيز چوبي است. مصالح بكار رفته در اين بنا عبارتند از : آجر 25×25 سانتيمتر و خشت خام در ديوارها ، سقف سفال پوش، تزئينات گچي در نماي زير سقف مي باشد.اين بنا از آثار اواخر دوره قاجاريه مي باشد.

خانه خراساني : 

خانه خراساني در خاور امام‌زاده نور، در کوچه خراساني واقع است و از جمله بناهاي اواخر عهد قاجاريه گرگان است‎.تاريخ ساخت اين بنا بر اساس سنگ نبشته‌ي سطوح زيرين سرشيرهاي آن به 1295 مي رسد که با سلطنت ناصر الدين شاه هم‌ زمان است. اين بنا در دو بخش ساخته شده : 1- بخش شمالي 2- بخش جنوبي عمده ارزش‌هاي معماري‌برجاي‌مانده بنا‌‎؛ بخش جنوبي آن است و بخش شمالي فاقد ارزش تاريخي است. بناي خانه خراساني در طبقه دوم از پيشکن به عنوان عنصر ارتباط دهنده استفاده نموده است که در نماي شمالي بنا ساخته شده است. اين عنصر معماري در معماري جنوب ايران نيز به چشم مي خورد .تعداد بازشوها از ديگر ويژگي‌هاي اين بناست که خاص معماري مناطق گرم و مرطوب ايران است تا بتوان در اوج گرما و شرجي از کوران استفاده نمود.‌طاق‌ها و طاق نماها، تزيينات گچ بري موسوم به دندان موشي، ارسي هاي زيبا و پنجره هاي مشبک، با شيشه هاي رنگين، نقاشي هاي سطوخ زيرين سر شيرها که با آيات و اشعار آميخته شده است. اين بنا در سال 1377 طي شماره 2273 در فهرست آثار ملي ايران به ثبت رسيد .

خانه شفیعی : 

یکی از با ارزش ترین بناهای تاریخی بافت قدیم گرگان خانه شفیعی است که در محله سرچشمه و در بین محلات دربنو، دوشنبه ای، نعلبندان و آثار با ارزشی چون امامزاده نور، حمام سرچشمه، خانه های شیرنگی، تقوی ، باقری، میرشهیدی، رضاقلی نژاد قرار دارد .خانه شفیعی با پلان مستطیل شکل و کشیدگی شرقی غربی متعلق به دوران قاجاریه است، و دارای دو حیاط مرتبط با هم که به شیوه حیاط مرکزی ساخته شده است. درب ورودی این بنا در سمت شرق قرار دارد و بوسیله دالانی به حیاط منتهی می گردد.سازه اصلی بنا؛ آجر و تا حدی چوب با اندود کاهگل و گچ می باشد که در بعضی قسمتها بر روی کرسی چینی آجری قرار گرفته است. سقف بنا شیروانی با پوشش سفال همگون با بافت تاریخی گرگان می باشد.

خانه شیر محمدی : 

این خانه در بافت قدیم شهر گمیشان و یکی از رفیع ترین بناهای تاریخی شهر به شمار می رود . قدمت آن به اواخر دوره قاجاریه می رسد . این بنا در سه طبقه با مصالح آجر، گچ و چوب و با سقف شیروانی حلبی اجرا شده است . هر طبقه دارای چهار اتاق با کف پوش ها و پنجره های چوبی بوده و فضای داخلی اتاق ها دارای راهروی مرکزی و راه پله چوبی بوده که عنصر ارتباط دهنده اتاق ها و طبقات با یکدیگر به شمار می رود.

قلعه بی بی حلیمه : 

این قلعه در400متری جنوب غربی روستای صمدانی ،جنوب جاده آسفالته گنبدکاووس به کلاله قرار گرفته است.قلعه بی بی حلیمه یک فضای وسیع 4 ضلعی نامنظم می باشد که در امتداد شمال و جنوب کشیده شده است ضلع غربی این قلعه 892 متر و ضلع شرقی آن 810 متر طول دارند. دیواره جنوبی و شمالی آن به ترتیب 560 و 270 متر طول دارند ابعاد فوق نشان دهنده نامنظمی در پلان این قلعه می باشد در زاویه شمال شرقی این قلعه تپه یا ارگ قلعه قرار گرفته که 6 متر بلندی دارد . با روی قلعه که بسیار نامنظم می نماید در یک خط مستقیم قرار نگرفته و دارای خمش ها و پیچش هایی است. در قسمت خارجی با روی قلعه بی بی حلیمه خندقی به پهنای متفاوت 8 متر دیده می شود.در قسمت ارگ و نیز با روی شمالی قلعه عرصه تاریخی به گورستان تبدیل شده و با توجه به قرار گیری مدفن یکی از امامزاده ها در این محل به نام بی بی حلیمه اطراف ان نیز کاربری گورستان یافته است. این قلعه متعلق به دوره تاریخی – اسلامی می باشد .

قلعه پاسنگ پایین : 

این قلعه در 5/2 کیلومتری شمال روستای پاسنگ پایین و حریم شمالی جاده مینودشت به بجنورد از دهستان قراولان بخش گالیکش شهرستان مینودشت قرار گرفته است.فرم عمومی این تپه مستطیلی شکل به ابعاد 150*125 متر است. بیشترین ارتفاع این قلعه در زاویه شمال غربی آن دیده می شود ، و به سه متر از سطح زمین های اطراف می رسد. فرم هندسی این تپه و فرو افتادگی قسمت های شرقی و شمالی پیرامونی آن را به فرم قلاع دوره تاریخی نزدیکتر می نماید.قسمت مرکزی این قلعه نسبت به اطراف آن دارای پستی و بلندی هایی می باشد ، که ممکن است ، حاصل مخروبه شدن ابنیه داخل قلعه بوده باشد. این قلعه تاریخی – فرهنگی متعلق به دوره های هزاره اول پیش از میلاد و تاریخی می باشد.

قلعه مسنجیق

اين قلعه در 43 کيلومتري جاده گنبد کاووس به داشلي برون واقع شده است .

قلعه ابوبکر

این اثر باستانی در روستای املاک از توابع دهستان ینقاق و بخش گالیکش واقع شده است وبا جاده آسفالته مینودشت - گالیکش 5/1 کیلومتر فاصله دارد .این تپه باستانی که در واقع یک قلعه قدیمی با پلان مدور می باشد، پس از تخریب و گذشت زمان زیر آوار انبوهی از خاک قرار گرفته و بصورت تپه کنونی در آمده است .قلعه ابوبکر دارای فرم نامنظم هندسی و به ابعاد طول ،عرض وارتفاع 6 *120 *120 متر است . قدمت این اثر فرهنگی – تاریخی به دوره تاریخی می رسد.

قلعه باران

قلعه باران در ناحيه حاجي لر مينودشت قرار دارد و يکي از نقاط ديدني و با شکوه استان گلستان مي باشد که در 12 کيلومتري جنوب راميان واقع شده و داراي چشم اندازهاي زيبا است . در بالاي آن چشمه آبي وجود دارد . اين قلعه پيش از اسلام پايتخت اشکانيان بوده . طبيعت اطراف قلعه باران از نماي طبيعي و جالبي برخوردار است.

دشت قلعه

اين شهر در 15 کيلومتري جنوب شرقي گنبد کاووس قراردارد و به صورت 8 ضلعي نامنظم بنا گرديده است . در تپه آن که آثار دوران قبل از تاريخ مشخص مي باشد آثاري چون سفال قرن هشتم و هفتم هجري بدست آمده است .

قلعه تاق

اين قلعه در جنوب شرقي بالاجاده و (سورم سرا) و در جنوب قلعه شاه نشين واقع شده اين قلعه به منظور مقاومت و ايستادگي مردم منطقه در طول دو قرن اول هجري است .

قلعه سلیمان بوقه

قلعه سلیمان بوقه در حدود3کیلومترى ضلع شرقى روستاى ترسه از توابع دهستان دوزین در بخش گالیكش شهرستان مینودشت قرار دارد .از نظر موقعیت طبیعى و جغرافیایى در ناحیه كوهستانى ـ جنگلى بر بالاى كوهى به نام «بوقوتو» كه در حدود2000 متر از سطح دریاى آزاد بالاتر است جاى دارد. تنها راه دسترسى و صعود آسان به قلعه به دلیل قرار گرفتن در صخره هاى سنگى، پرتگاه هاى بلند و عمیق و شیب تند دیواره هاى سنگى از روستاى ترسه و جبهه غربى قلعه مى باشد. قلعه در بالاى كوه و مشرف پرتگاه ها و دره هاى سهمناك اطراف قرار دارد.

قلعه شاه نشین

اين قلعه بر قراز بلنداي چماز کوه در شرق بالاجاده (سورم سرا) واقع شده است . قلعه شاه نشين مشرف بر مناطق جلگه اي بوده و قلعه نشينان آب مورد نياز خود را از ارتفاعات کوهي در جنوب با استفاده از پالانه هاي سفالي تامين مر کردند .

رخمه آق بند

رخمه آق بند در روستاي آق بند بخش داشلي برون در 30 کيلومتري شمال گنبد کاووس قراردارد . رخمه آق بند از دو قسمت تشکيل شده است . سنگ تبر رو بيشتر شبيه زين شتر يا بدنه شتر دوکوهانه مي باشد . سفالهاي بدست آمده از آن مربوط به اواخر هزاره دوم قبل از ميلاد است

قلعه ماران

قلعه ماران در 12 كيلومتري جنوب شهر راميان با ارتفاع 2350متر واقع شده است .اين كوه از لحاظ طبيعي و چشم انداز جغرافيايي حالت يك قلعه طبيعي را دارد .و بنامهاي قلعه موران-قلعه ماران-و گاهي قلعه ميران تلفظ مي شود.اين کوه قلعه مانند در زمان گذشته مقر فرمانروايى بعضى از حکام و سلاطين از جمله شاهان اشکانى بوده است. مساحت تخت قلعه ماران نزديك به 3كيلومترمربع يا 300هكتار بالغ ميگردد البته آنطور كه از دور بنظر مي رسد سطح تخت آنقدر هم صاف و هموار نيست . قلعه ماران به علت ارتفاع زیاد نسبت به کوه های اطراف آن مناظر و چشم اندازهای بسیار زیبایی دارد که علی رغم دارا بودن مسیری دشوار برای صعود؛ پذیرای کوهنوردان بسیاری از سراسر کشور به خصوص استان گلستان می باشد.

گبری قلعه

در 15 کيلومتري شرق گنبد کاووس واقع شده و تقريباَ شکل مربع دارد سفال هاي جمع آوري شده از سطح تپه و ديوارهاي خارجي نشان مي دهد که شهرک در روزهاي قبل از اسلام مورد سکونت بوده و پس از نياز به احداث شهر عظيم دشت حلقه را ساختند .

کاروانسرای قزلق

اين كاروانسرا در 37 كيلومتري جنوب شرقي شهر گرگان و در شرق جاده ارتباطي گرگان به شاهكوه در منطقه اي در حد فاصل گچيان و سفالي در كتل قزلق قرار دارد.كاروانسراي قزلق به عنوان نمونه اي از كاروانسراهاي كوهستاني با مصالح سنگ و ملات گچ ، آهك و ساروج در مسير جاده قديم استرآباد ـ شاهرود احداث شده است و سبك آن سرپوشيده با پلان مستطيل شكل و به جهت شمالي ـ جنوبي است.

کاروانسرای رباط سفید

اين كاروانسرا كه به ‹‹ سرعلي آباد ›› نيز معروف است در 49 كيلومتري شهر گرگان و 55 كيلومتري شرق روستاي چهارباغ ، دهستان استرآباد جنوبي ، بخش مركزي شهرستان گرگان واقع است. اين كاروانسرا بعد از روستاي چهار باغ است و در نهايت بعد از روستاهاي تالش بالا و پايين به شاهرود منتهي مي شود كه اين مسير خود يكي از راههاي باستاني بوده كه به شاهراه اصلي جاده خراسان بزرگ در شاهرود متصل مي شده است .كاروانسراي رباط سفيد يكي از ابنيه قديمي دوره صفوي و طول آن حدود 23 متر و عرض آن 20 متر است و فضاهاي داخلي تقريبا به صورت قرينه قرار گرفته اند. عرض دروازه ورودي به كاروانسرا 92/2 متر است.

کاروانسرای میدان عباسعلی

این کاروانسرا در شمال خیابان امام خمینی ، کوچه بادگیر شهر گرگان واقع شده است . این بنا متعلق به دوران قاجاریه است . سازه کاروانسرا آجری بوده که با ملات گل آهک و اندود گچ و کاهگل ساخته شده است . در سمت شمال بنا درب چوبی بزرگی وجود دارد که ورودی بنا می باشد که دریچه مربع شکلی در قسمت پایین یکی از لنگه درها برای عبور و مرور شبانه ایجاد کرده اند.

کاروانسرای دیمه لو

این کاروانسرا در ضلع غربی جاده کوهستانی گرگان ـ شاهکوه و در حد فاصل کاروانسرای قزلق در شمال و کاروانسرای رباط سفید در جنوب واقع شده است.

با اندکی تلخیص و اضافات، برگرفته از پایگاه خبری تحلیلی کلاس ۲۰، تاریخ انتشار: ۲۷ اسفند ۱۳۹۲، کد مطلب: -، www.kelas۲۰.ir / سایر منابع.