شعار سال: این شاخه از دست آورد بشری نوعی ره آورد در قالب ارزش های معنوی و مادی محسوب می شودکه در طول تاریخ به وجود آمده در هیئت و هیبت روابط و آداب و رسوم و سنتها،آداب اجتماعی، هنر، فلسفه، اخلاق، علم، تکنیک و….,تجلی پیدا کرده است.

این محصول تاریخی خط سیر و پودمان های اقوام و ملتها را درطول هزاره ها رانشان داده و زیبایی های هرجامعه با همه قوم و نژادی در آئینه تابناک آن نشان داده می شود.از این سبب میراث فرهنگی عامل مهم حفظ و بقا تنوع فرهنگی،دردرک و شناخت جامعه انسانی در برقرار کردن ارتباطات میان فرهنگی و احترام دوطرفه به شیوه زندگی دیگران کمک شایان می کند .میراث فرهنگی در هردو قالب ملموس (مانند بناهای تاریخی و..)و ناملموس(مانند زبان و گویش ها، سنتها و..) خوداین ویژگی ممتاز در بسترسازی گفتگوهای مدنیت راداشته وعلی رغم جذابیت ها،در عین حال شکننده و آسیب پذیر هم هستند.

دربخش ملموس میراث اگر بنایی از بین برود هر چند به گمان ما اثر مانند انسان شناسنامه و هویت دارد و وقتی از بین رفت اصل آن را هیچگاه نمی توان بازگرداند اما می توان ازشئی خرد تا بنایی کلان چون ارگ بم کرمان با بهره گیری از تکنولوژی نمونه مشابه ساخت.

این موضوع در بخش میراث ناملموس صدق ندارد. به همین دلیل درکنوانسیون حراست از میراث فرهنگی ناملموس بسال۲۰۰۳ میلادی به دلیل اهمیت خاص،توجه به زبان ملتها،فرهنگ و باورها، آیین‌ها، سنت‌ها، اقدامات و فعالیت‌های اجتماعی، دانش سنتی ، بعنوان حاملان فرهنگ و هنر مورد حمایت قرار گرفت.میراث ناملموس (معنوی)همانند مظاهر مادی آن واجد ارزش حمایت و حفاظت ازآن به نفع نسل‌هایی است که پیوسته از پی هم می آیند است.

اما فاجعه عظیم تر در این حوزه زمانی رخ می دهد که به آفت افول گرفتار آید.گویش ها و پوشش های سنتی کهن و بومی ،فرآورده های محلی در روستاها که در حال از بین رفتن هستند ،مراسم عروسی در روستاها سبقه فرنگی بخود گرفته ،در دورافتاده ترین نقاط روستاها والدین بافرزندان خود با زبان شیرین فارسی سخن می گویند درحالی که زبان محلی به محاق رفته است..فرهنگ ها و سنتهابا همه تنوع از بین می روند.

درجهان پرطلاطم امروزهمه کشورها کم و بیش درگیراین آفت فرهنگی هستند.از بیش از ۶۴۰۰ زبان دنیا،قریب ۳۰۰ نوع توانسته هویت خود را حفظ نمایدو بسیاری از زبان های دیگر به دلیل عدم استفاده فراموش شده اند.

سازمان یونسکو این زبان ها را که از گویشوران کمتری برخوردارند ودرخطر انقراض قرار دارند به عنوان بخش مهمی از میراث ناملموس بشری در اولویت توجه قرداده و از دولت ها خواسته برنامه هایی را برای شناخت و پاسداری از این زبان ها در دستور کار خود قرار دهند.

با توجه به تصویب قانون الحاق جمهوری اسلامی ایرن به کنوانسیون حراست از میراث فرهنگی ناملموس درسال ۱۳۸۴ توسط مجلس شورای اسلامی، کشور متعهد به اجرای تعهدات آن معاهده است اما عملا اقدام شایسته صورت نگرفته است.شهرستان رودباربا وسعت ۲۵۷۴ کیلومترمربع ،وجمعیتی بالغ بر یکصدو بیست هزارنفر با تنوع صدها روستا و دهکده توریستی که قریب نیمی از جمعیت آن در روستاها زندگی می کنند با آئین ها،جشن و سنتها،پوشش و گوش ها،تنوع تولیدات بومی ،مراسم سنتی و آیینی فراوان ازجمله مال شوران باسابقه چند صد ساله که از قدیم الایام در بین دامداران منطقه عمارلو مرسوم بوده ، بازی های محلی چوب بازی، قیش بازی، کشتی گیله مردی ، طناب کشی ،اجرای آوازهای محلی ، جشنواره سنتی انارچینی. در روستای انبوه بخش که درطول برگزاری این جشن،تنورهای این روستاداغ بوده و زنان خانه دار مشغول پخت نان و شیرینی برای پذیرایی از گردشگران و مردان زحمت کش در حال چیدن انار و جشن ، پایکوبی و نواختن موسیقی محلی بیشتر در معرض تهدید این آفت افول میراث معنوی هستند.

بسیاری از آئین ها وباورداشت ها،رسوم و سنن ،دست بافت ها و تولیدات مختلف که تا دیروزبا اقتصاد و معیشت ،فرهنگ و تاریخ آنها ارتباطی تنگاتنگی داشتند روبه فراموشی سپرده می شوند.زبان های محلی درحال از بین رفتن هستند که با نابودی آنهاجز خاطره ای تاریخی وتلخ چیزی در ذهن ها باقی نمی ماند.

در بسیاری از روستاها مردم با کودکان خود،صحبت کردن با زبان محلی رانوعی نشانه عقب ماندگی می پندارند.پوشش های محلی سنتی زنان و مردان ،نوع پخت و پزها،شیوه های رفتاری(رفتار های آئینی و اجتماعی)،گفتاری،کرداری پاک گذشته رخت از دیار می بندد.آداب و رسومی که یا مشتعل بر باورها و عقاید نیاکان دور اندیش به تجربه بدان دست یافته و به مرور در تحکیم آنها تلاش شده از بین می روند وآثار بسیار سوء و نگران کننده ای را به وجود می آورند.متاسفانه فرهنگ غنی برگرفته از تاریخ کهن در روستاها خیلی شدیدچهره عوض کرده اند.

آداب و معاشرت ها هیچ سنخیتی با فرهنگ گذشته ندارند.بهتراست بگوییم این بخش مهم از میراث فرهنگی به گونه مستمر توسط نسل جدید در حال تغییر و تحول ،نه گام در سوی غنی شدن که به دلیل فقدان توجه درمعرض انقراض واقع شده اند.بشر هزاره سوم با تسلط بر تکنیک با منجمدکردن اجساد انسان با نمونه های آزمایش شده موفقیت های خود را نشان داده است با این تصور امکان بازسازی بسیاری از سایت و بناها با دانش بشری قابل بازسازی و ترمیم می باشند اما برای باز سازی ارزش های ناملموس ،انسان ابزاری در اختیار نخواهد داشت.

وقتی مردم از تاریخ ،فرهنگ ،و دست آوردهای آن فاصله بگیرند و شور و اشتیاقی برای توجه به میراث گذشته در آنها یافت نشود فرهنگ آنها از درون تهی و شکننده خواهند شد،اگر میراث فرهنگی ناملموس رواج ،رونق و پروش نیابد ،خطر فراموش شدنشان افزایش یافته،حتی به عنوان یک آیین و سنت متعلق به گذشتگان تلقی هم تلقی نخواهندشد .

بنابراین حفظ و حراست از میراث فرهنگی نا ملموس و ایجاد راهکار جهت انتقال آن به نسل آینده باعث تقویت و تدام آن خواهد.برای زنده نگاه داشتن میراث ملموس باید آن را در فرهنگ جاری جامعه ساری ساخت.

گروهها و اجتماعات محلی قالب آداب و رسوم و آیینهای گذشتگان خود را زنده نگاه دارند, چرا که حفاظت از میراث فرهنگی ناملموس یک منبع مهم برای توسعه اقتصادی و جذب توریسم هستند.

ایجاد موزه محلی با هدف معرفی آداب و سنتها و….برگزاری جشنواره ها,بازارچه های سنتی وایجاد مراکز تولید و فروش ,برگزاری برنامه های آموزشی رسمی و غیر رسمی، برنامه ریزی برای برگزاری آیین های سنتی درطول سال با توجه به موقعیت های مختلف فصلی ،منطقه ای و ملی و…می تواند درمانایی این بخش میراث اثربخش باشد.

درک و شناخت میراث فرهنگی ناملموس مردم را در برقرار کردن ارتباطات میان فرهنگی و احترام دوطرفه به شیوه زندگی با هم یاری می رساند.تا امروز آئین ها،آداب و پوشش و گویش های ما در روستا،آسیب های جبران ناپذیری دیده اند،آئین کهن چهارشنبه سوری در روستاهابا همه شورآفرینی ها به،مراسم ترس و دلهره آوری تبدیل شده است.درکنارتغییربافت معماری سنتی،زندگی سنتی با همه قداست ها رو به انزوا می روند.

پوشش های محلی در بقچه و صندوقچه مادربزرگ ها قرار گرفته اند. اززیبایی های نوروز و مراسم گذشته ،رسم الاوه کردن خانه های چوبی،(مالیدن گل به دیوارها توسط روستاییان که همان حکم نقاشی کردن دیوارها راداشت)خبری نیست.

دیگر کسی با صدای خروس در روستا از خواب بیدار نمی شود.آلودگی و سرو صدا جای سکوت فرحبخش روستاها را پرکرده است.سبک زندگی شهری به روستاها هجوم آورده اند.که در افول ارزش های گذشته بی تاثیر نبوده اند.زن روستایی ماهمان می پوشد که زن شهری بر تن دارد.جوان روستایی به تقلید جوان شهری می پوشد.

در مجموع زندگی روستایی ما ترکیبی از زندگی گذشته و امروزشده است که اگر برای این معضل،تدبیری نباشد زندگی روستایی از همه زیبایی های دوران گذشته خالی خواهد ماند.اگر نکوشیم همین مراسم های علم چینی و علم واچینی در روستای شاه شهیدان که ارزش ثبت جهانی داردبه بصورت فراگیر دررثای سید الشهدا(ع) اجرا می­شودوفعلاً به عنوان اولین آئین مذهبی «علم‌واچینی درکشوریادمی کنند یا جشنواره گل سوسن چلچراغ،در اطراف داماش که اهالی منطقه عمارلو با لباس‏‌های محلی زیبا در مراسم آن شرکت کرده و با شادی و نشاط خاص این مراسم ویژه‌ای را بر پا می‌کنند

درکنار کشتی گیله مردی، طناب‏کشی، خرپشتک، چوب بازی (رقص چوب)، تیش بازی (نوعی بازی محلی) چرخ و فلک، هلولک، گلفا و دور بچرخان،. قیش(قایش بازی)صنایع دستی روستاها . غذاهای محلی ازجمله سیاه قاتق و….. را باید در کتاب خاطرات و یا سفرنامه هاخواند.

نویسنده : تورج رهبرگنجه

با اندکی اضافات و تلخیص برگرفته از پایگاه خبری تحلیلی رودبار نیوز، تاریخ انتشار 29 دی 1394، کد مطلب: 15171: www. rudbarnews.ir