- امیدوارم این روشهای نئاندرتالی را «تخریب انقلابی» نامگذاری نکنند + مثلا پاسخ زاکانی
- تصویب ساخت ۱۰ شهرک جدید در کشور
- ادعای وجود پهنه چند کیلومتر ساطع کننده متان در جنوب تهران توسط ناسا + توضیحات شهرداری
- انتقال آب از خلیج فارس و دریای عمان تنها تا شعاع ۱۰۰ کیلومتری صرفه اقتصادی دارد
- رد پای وزارت نیرو و منابع طبیعی در خسارت ناشی از سیلابهای کشور
- تا تخلفات عمده در ساخت و ساز شهر تهران را چه بگویید جناب اقراریان؟
- آیا واقعا با فساد مبارزه کرده اید؟ همه درآمدها را صرف هزینههای جاری میکنید!
سه‌شنبه ۲۳ ارديبهشت ۱۴۰۴ - 2025 May 13 
شعارسال: پرسش اساسي‌ای که اين يادداشت در پي پاسخ به آن است، نظام بودجه‌ريزي و چرايي ناکارآمدي آن در سطح شهرداري است. در حقيقت مديريت شهري جديد در حين اينکه مسئوليت بودجه اخير شهرداري را مي‌پذيرد، اما چطور و با چه سرعتي به سمت اصلاح فرايند بودجه‌ريزي در حرکت است؟ اساس اين فرايند اصلاح چيست و قرار است در کدام نقطه فرود آيد؟
بوروکراسي عريان در شهرداري
ادعاي گزافي نيست اگر از صراحت بيشتر بوروکراسي در سطح شهرداري نسبت به دولت، سخن بگويم. اين ادعا به دو دليل اثبات‌شدنی است؛ نخست آنکه حجم مأموريت‌هاي دولت، اين نهاد را در سال‌هاي متمادي مجبور به رعايت برخي قوانين کرده است. اگرچه اين قوانين و رعايت آنها چندان به مذاق اين کرسي‌نشينان خوش نيامده باشد، اما عادتي شده که قاعده‌مندي حداقلي را در ساختار دولت شاهد هستيم. البته به دليل کوچک‌بودن شهرداري در مقايسه با دولت و شکل‌نگرفتن جدي اين نهاد در ابتداي انقلاب يا دلايل متعدد ديگر، شهرداري هنور نتوانسته حرکت خود را به سمت رعايت قانون و نهادسازي در دستور کار قرار دهد. دومين دليل البته نحوه مواجهه با مسائل است. صراحت و عرياني بيشتر مسائل در سطح شهر، باعث شده اين سازمان همواره در همه سطوح هم سياست‌گذاري کند و هم اجرا؛ اين موضوع تشديدکننده بوروکراسي و عمق‌يافتن آن است. بنابراين شهرداري در قياس با دولت، انتقال از بوروکراسي به تکنوکراسي را با کندي ادامه داده است. بنابراين هر اصلاحي، سخت و زمان‌بر است. بودجه‌ريزي و اصلاح آن چگونه است؟
٣ سطح فرايند بودجه‌ريزي
بودجه در ادبيات حکمراني، سند توافق‌شده از سوی سياست‌گذاران براي انجام تعهدات است. اين ميثاق که از سوي حکمران به شهروند ارائه مي‌شود، در يک سال محور انجام فعاليت‌ها و البته پاسخ‌گويي سياست‌گذار تلقي مي‌شود. بديهي است اهميت اين سند براي مديريت فعلي شهري در تهران، با توجه به حساسيت‌ها، دوچندان است. اما اين همه ماجرا نيست. بودجه برشي يک‌ساله از برنامه ميان‌مدت پنج‌ساله است. ترجمه اين سخن در ادبيات برنامه‌ريزي، سطح‌بندي فرايند بودجه‌ريزي است. يکپارچگي در نظم برنامه‌ريزي به سياست‌گذار حکم مي‌کند سه سطح پارادايمي، پارامتري و حسابداري را پيوسته ببيند.
سطح پارادايمي بودجه در اصل به برنامه ميان‌مدت بازمي‌گردد. روح حاکم در برنامه و بودجه، دقيقا مسئله‌اي است که اين بخش با درنظرگرفتن شاکله ذهني سياست‌گذار رأي‌آورده و چشم‌انداز اجماع‌شده، به آن به‌طور دقيق مي‌پردازد. سازوکارهاي شفاف‌سازي و تأسيس خزانه واحد، قابل دفاع‌ترين مأموريت اين سطح از اصلاح نظام بودجه‌ريزي است که اجرائي هم شد. نهادسازي مورد نياز، قاعده‌مندي‌هاي متواتر و تمرين‌شده براي نشان‌دادن تعهد سياست‌گذار به پايگاه رأي خود، جامانده بودجه فعلي است که در اين بخش مي‌نشيند. تأسيس سازمان بازرسي و ديوان محاسبات شهر براي انجام نظارت بودجه و تفريغ آن، اقدامات بعدي از اين جنس و در اين سطح است.
سطح پارامتري البته جزء اساسي نظام تخصيص و ارزيابي محسوب مي‌شود. بازخورد عملکرد بودجه هرگز نبايد ريالي باشد؛ اين ترجمه دقيق سطح پارامتري اصلاح نظام بودجه‌ريزي است. تناسب هزينه‌اي که انجام مي‌شود، با اقدامي که در نظر گرفته شده، استانداردسازي با قيمت تمام‌شده و تناسب بودجه جاري-عمراني، بخشي از همين سطح است. تشخيص مسئله دارايي‌هاي بين نسلي با شاخص مدون در اين سطح انجام مي‌شود. «پارادايم شيفت» نظام بودجه‌ريزي شهرداري، شايد همين سطح باشد؛ اينکه فرايند تخصيص عمدتا به صورت سنتي يا با دستور از بالا يا با دورهمي انجام شود، هرگز نه مدنظر مديريت شهري جديد است و نه از نظر روش‌شناسي علمي می‌توان از آن دفاع کرد. اين بخش و سطح مدنظر، ناگزير بايد حرکت اصلاحي خود را در ارتباط حداکثري با نظام ارزيابي عملکرد آغاز کند.
سطح حسابداري که شايد بدون دانش کافي امروز در سطح سياست‌گذاران به محل بحث تبديل شده، متولدشده دو سطح قبل است که به يقين بدون اصلاح دو سطح پيشين، راه به جايي نخواهد برد. تعريف دقيق سرفصل‌ها، تأمين مالي، مديريت بدهي و ديون، مستندسازي و مديريت مالي متعادل، بخشي از مواردي است که در اين سطح واکاوي مي‌شوند. کاهش هزينه‌ها و مديريت بهينه منابع، اصلي است که در شرايط فعلي ناگزير به رعايت آن هستيم.
اين مرور مختصري از برنامه‌اي است که با عنوان اصلاح نظام بودجه‌ريزي از آن ياد مي‌کنند. فراموش نکنيم شعار «شهرداري شيشه‌اي»، با اصلاح اين نظام محقق مي‌شود. نبايد از خاطر ببريم که برنامه‌ريزي و بودجه‌ريزي مشارکتي، اصلي است که برای آن تعهد کرده‌ايم و البته راه بهينه هم همين است. چه بودجه‌ريزي متمرکز در شهر را در دستور کار قرار دهيم و چه قصد کنيم غيرمتمرکز بودجه‌ريزي کنيم، ناگزيريم نخست «اصلاح نظام بودجه‌ريزي» را در دستور کار قرار دهيم و در گام بعدي، با بردن آن به سطح محلات شهر، مشارکتي‌بودن آن را رنگي جدي ببخشيم. دقت کنیم «توسعه مبتني بر جامعه» عهدي است که با شهروندان تهراني بسته‌ايم و فرصت بسيار اندک است.
سایت شعارسال، با اندکی اضافات و تلخیص برگرفته از روزنامه شرق، تاریخ انتشار: 28بهمن1396، کدخبر: 11819: www.sharghdaily.ir
