سناریوی غم انگیز واژگونی اتوبوس دانش آموزان

سناریوی غم انگیز واژگونی اتوبوس دانش‌آموزان در جاده‌ها بارها تکرار شده است؛ اتفاقات تلخی که در سال‌های اخیر بسیاری از خانواده‌ها را داغدار و تعدادی را نیز با نقص عضو و مصدومیت‌های جبران‌ناپذیر فرزندانشان گرفتار بیمارستان‌ها کرده است.

شعار سال: بررسی علل این حوادث نشان می‌دهد که در بیشتر موارد خواب آلودگی رانندگان، تخطی آنها از سرعت مطمئنه و نداشتن دید کافی در جاده‌ها عامل این تصادفات بوده است. وقوع این حوادث ناگوار گذشته از تبعات سنگینی که برای دانش‌آموزان دارد، باعث بی‌اعتمادی خانواده‌ها و جلوگیری آنها از اعزام فرزندانشان به این اردوها شده و این بی‌اعتمادی در حال افزایش است. شاید بهتر باشد که مسئولان و متولیان امر در روند برگزاری اردوهای دانش‌آموزی یک بازنگری جدی انجام دهند. در این میان نقش پلیس، آموزش و پرورش و شرکت‌های حمل و نقل جاده‌ای بیش از همه مورد توجه قرار می‌گیرد چراکه هر گونه اهمال از سوی هر یک از ارگان‌های مسئول می‌تواند پیامدهای سنگینی را تحمیل کند.

کمیسیون ایمنی راه، متولی امنیت دانش‌آموزان
سردار محمدحسین حمیدی، رئیس پلیس راه ناجا گفت: «اردوهای دانش‌آموزی مانند سایر سفرهای جاده‌ای مشمول مقررات حمل و نقل می‌شود اما این اردوها را شرکت‌های رسمی و مجاز حمل و نقل سامان می‌دهند. سال گذشته با هماهنگی کمیسیون ایمنی راه که با هماهنگی پلیس راه، راهداری و آموزش و پرورش تشکیل شد، شرایط، ضوابط و دستور‌العمل خاصی برای برگزاری اردوهای دانش‌آموزی تعیین شد. تا پیش از تعیین این ضوابط هماهنگی فقط در سطح آموزش و پرورش انجام می‌شد و پلیس از رده سنی مسافران اتوبوس‌ها در جاده‌ها اطلاعی نداشت.»

رئیس پلیس راه کشور افزود: «این دستورالعمل به منظور ارتقای ایمنی اردوها در سطح جاده‌ها اعمال و با هماهنگی‌های بیشتر تمهیدات ویژه‌ای نیز برای این اردوها لحاظ شد. از جمله این اقدامات می‌توان به کنترل‌های جاده‌ای بیشتر، آموزش‌های قبل از سفر مربیان توسط پلیس، هماهنگی تلفنی با آنها در طول سفر و ارائه اطلاعات لحظه‌ای از وضعیت راننده و شرایط اتوبوس در جاده‌ها اشاره کرد. علاوه بر این هماهنگی‌ها سایر مقررات عام هستند و با اتوبوس‌های حامل دانش‌آموزان نیز مانند دیگر خودروهای جاده‌ای برخورد می‌شود.»
سردار حمیدی درباره کنترل وضعیت رانندگان اتوبوس‌ها نیز گفت: «رانندگان پیش از سفرها بررسی وضعیت کامل می‌شوند. این کنترل‌ها یک مرحله‌ای نیست بلکه دوره‌ای انجام شده و رانندگان با گرفتن کارت هوشمند و دفترچه سلامت مجاز به تردد در جاده‌ها خواهند شد. مسیرهای تردد بین شهری و جاده‌ها نیز مشخص است و به همین خاطر انتخاب مسیر اردوهای مسافری در اختیار راننده، مسئول اردو و آموزش و پرورش است، اما به‌طور کلی این کاروان‌های دانش‌آموزی در مسیرهای عمومی و اصلی حرکت می‌کنند تا کنترل آنها توسط پلیس نیز آسان‌تر باشد.»
وی به توضیح عملکرد سامانه «سپهتن» نیز در کنترل شرایط رانندگان و اتوبوس‌ها در جاده پرداخت و ادامه داد: «در برخی جاده‌ها روزانه بیش از سه هزار اتوبوس تردد می‌کنند. پیش‌تر همه این وسایل نقلیه مسافری باید برای کنترل شرایط و وضعیت خودروها دقایق طولانی در برابر پاسگاه‌ها توقف می‌کردند اما با راه‌اندازی سامانه سپهتن، وضعیت راننده، تخلفات احتمالی او در طول سفر و شرایط اتوبوس در یک کیلومتری پاسگاه برای پلیس مخابره می‌شود. در این شرایط اگر تخلفی از راننده ثبت شده و مورد مشکوکی باشد با اعمال قانون و تذکر و در شرایط جدی‌تر حتی با توقیف خودروی مسافری با آن برخورد می‌شود. این سامانه علاوه بر اینکه باعث سهولت در روند کنترل خودروهای باری و مسافری می‌شود، با توجه به اینکه با ارسال اطلاعات راننده نیاز به توقف اتوبوس‌ها در برابر پاسگاه‌ها نیست، زمان سفرها نیز کاهش یافته است.»
رئیس پلیس راه راهور ناجا در پاسخ به سؤالی درباره نقص این سامانه برای ارسال لحظه‌ای و آنلاین اطلاعات اتوبوس‌ها به پاسگاه‌ها نیز گفت: «در حال حاضر تنها خودروهای مسافری لوکس و پیشرفته به این تکنولوژی دسترسی دارند اما این فناوری برای همه خودروها قابل اجرا نیست. این امر به نوعی نقص سیستم به شمار می‌رود که امیدواریم در آینده این شرایط نیز ارتقا یابد.»
سردار حمیدی درباره حرکت شبانه کاروان‌های دانش‌آموزی نیز گفت: «به طور کلی رانندگی در شب، دید راننده را تا حد زیادی پایین می‌آورد. از طرفی رانندگان نیز خسته و خواب آلود هستند و در این شرایط با نقص خط کشی‌ها و چراغ‌ها جاده‌ها پرخطر می‌شوند. رانندگی در شب منع قانونی ندارد اما توصیه ما این است که رانندگان از حرکت شب رو خودداری کنند. ضمن اینکه راهداری نیز باید به طور مستمر وضعیت تابلوها و علائم و خط کشی‌ها را بررسی کند تا بتوانیم از این راه میزان تلفات جاده‌ای را به حداقل برسانیم.»

ارتقای ایمنی اردوها در اولویت قرار دارد
دکتر علیرضا کاظمی، معاون پرورشی و فرهنگی وزارت آموزش و پرورش با تأکید بر لزوم افزایش ضریب ایمنی اردوهای دانش‌آموزی گفت: «به‌منظور ارتقای سطح ایمنی و کیفیت اردوهای دانش‌آموزی چند اتفاق خوب در دستور کار قرار دارد. با تدبیر وزیر آموزش و پرورش، بزودی مرکز کنترل اردوها راه‌اندازی می‌شود. در این مرکز همه فرآیند اجرایی اردوها مانند تربیت مربی، سرپرست، بیمه، اتوبوس مورد اطمینان و... کنترل شده و در صورت تأیید همه موارد کد مجوز حرکت به اردو داده می‌شود. در این فرآیند اتوبوس‌های دانش‌آموزان از 11 شب تا پنج صبح حق تردد ندارند و تصویب این آیین‌نامه در دستور کار شورای عالی آموزش و پرورش قرار گرفته است. قرار بود 27 اسفند این طرح تصویب شود اما این امکان محقق نشد اما بزودی به تصویب خواهد رسید. براساس این آیین نامه، دستورالعملی نیز در بخش‌ها و مقاطع مختلف به‌صورت آزمایشی ارسال و اصلاح شده و پس‌از ارسال به محض تصویب آیین نامه ابلاغ و اجرا می‌شود.»
معاونت پرورشی آموزش و پرورش افزود: «به‌منظور افزایش ضریب ایمنی اردوها و بالا بردن اعتماد خانواده‌ها سامانه نرم افزاری نیز طراحی شده است. این سامانه علاوه بر مسئولان مدرسه و اردو، این امکان را برای خانواده‌ها نیز فراهم می‌کند تا ساعت حرکت و وضعیت فرزندانشان در طول اردو را در لحظه پیگیری کنند. این سامانه همچنان در مرحله آزمایش است و بزودی اجرا می‌شود. از طرفی تاکنون 160 هزار نفر از مربیان و معلمانی که علاقه‌مند به فعالیت در حوزه اردوها بودند در دوره‌ای 32 ساعته آموزش دیده‌اند. این آموزش‌ها شامل کنترل شرایط راننده‌ها، سرعت خودرو، وضعیت اتوبوس در سفر، نظارت بر اجرای برنامه‌های هدفمند اردویی و سلامت دانش‌آموزان می‌شود تا دانش‌آموزان در فضایی سالم اردو را پشت سر بگذارند.»
کاظمی درباره کنترل وضعیت رانندگان نیز گفت: «با استفاده از ظرفیت پلیس راهور، وضعیت راننده، وسیله نقلیه و... در طول مسیرها با سامانه سپهتن مورد بررسی قرار می‌گیرد. بررسی‌ها نشان می‌دهد از ابتدای سال تحصیلی 97-96 سوانح اردویی حدود 30 درصد کاهش داشته به‌طوری که در مجموع چهار سانحه رخ داده که تلفات زیادی نیز نداشته است. از ابتدای مهر 96، 13 هزار و 500 اردو در کل کشور برگزار شده که 22 هزار و 71 مورد با اتوبوس، 1544 سفر با قطار، 169 اردوی پروازی و 33 مورد به‌صورت دریایی انجام شده است. البته 8296 اردو درون استانی بوده که نشان می‌دهد تمایل به برگزاری این نوع اردو افزایش داشته است.»
معاونت پرورشی و فرهنگی این وزارتخانه درباره رسیدگی به دانش‌آموزان سانحه دیده نیز گفت: «این دانش‌آموزان بیمه هستند و آموزش و پرورش نیز حمایت‌های لازم را از آنها انجام می‌دهد.»

الزام کنترل وضعیت برای رانندگان جاده ای
یکی از اضلاع مثلث تصادف‌های جاده‌ای به شرکت‌های اتوبوسرانی و رانندگان مرتبط است. بسیاری از این حوادث به‌دلیل خستگی، خواب آلودگی و تخطی رانندگان از سرعت مطمئنه اتفاق افتاده و لزوم توجه بیشتر به وضعیت رانندگان را ثابت می‌کند.
مدیر یکی از تعاونی‌های اتوبوسرانی کشور در این باره گفت: «قرارداد سفرهای دانش‌آموزی با نماینده آموزش و پرورش یا یکی از مربیان مدارس که متولی برگزاری اردوها است با شرکت‌های مسافری منعقد می‌شود و اتوبوس و رانندگان در مدت تعیین شده در اختیار مدارس قرار می‌گیرند.»
وی با اشاره به نحوه انتخاب رانندگان برای این سفرها افزود: «رانندگانی که دفترچه تأییدیه راهنمایی و رانندگی، کارت هوشمند وزارت راه و ترابری و کارت سلامت وزارت بهداشت را داشته باشند شرط اصلی برای انتخاب شدن دارند اما با توجه به اینکه رضایت طرف مقابل که در اینجا آموزش و پرورش و مدارس هستند برای شرکت‌ها مطرح است در انتخاب رانندگان نیز شرایط خاصی لحاظ می‌شود. هر اتوبوسی دو راننده دارد که باید هر هشت ساعت یک بار جابه‌جا شوند. اگر این جابه‌جایی صورت نگیرد و اتفاقی رخ دهد راننده مقصر است و اگر راننده زنده نماند که باید تعاونی طرف قرارداد پاسخگو باشد.»
این مقام مسئول حوزه تعاونی‌ها ادامه داد: «رانندگان برای هر بار تمدید دفترچه‌های 100 برگی تأییدیه خود باید علاوه بر تست اعتیاد، در ارگان‌های مربوطه بار دیگر بررسی وضعیت ‌شوند. این چکاپ‌های دوره‌ای با تمام شدن دفترچه‌ها انجام می‌شود و این زمان با توجه به میزان سفرهایی که هر راننده در هفته انجام می‌دهد متفاوت است. به طور مثال گاهی این دفترچه چهار ماهه تمام می‌شود و در برخی مواقع نیز که مسیرهای رانندگان طولانی‌تر است یا سفرهای کمتری می‌روند این زمان افزایش می‌یابد. حداکثر سن رانندگان جاده‌ای 60 سال است و تعاونی‌ها به طور معمول رانندگان را استخدام نمی‌کنند بلکه افرادی که دفترچه دارند طبق قرارداد با شرکت همکاری می‌کنند.»
وی درباره وضعیت اتوبوس‌ها نیز گفت: «مدیر فنی شرکت‌های تعاونی مسافری پیش از هر سفر براساس پارامترهای چک لیست‌ها، شرایط فنی اتوبوس را بررسی می‌کند و این برگه به همراه صورتحساب در اختیار طرف دیگر قرارداد قرار می‌گیرد. در این شرایط اگر اتوبوس به‌دلیل نقص فنی دچار حادثه شود تعاونی و مدیرفنی پاسخگو خواهد بود.»