شعار سال: براساس تازه‌ترین آماری که سازمان کشورهای صادرکننده نفت (اوپک) منتشر کرده، عربستان 33درصد از کل نفت تولیدشده در این سازمان را به‌خود اختصاص داده است.

پس از آن عراق با 15درصد، امارات با 10درصد، ایران و کویت هر کدام با 9درصد قرار دارند و جایگزینی نفت ایران به‌معنای افزایش تولید و صادرات نفت عربستان به میزان دست‌کم 2.7هزار بشکه در روز خواهد بود.

عربستان در سال‌های اخیر تولید روزانه نفت خود را تا 10میلیون و 311هزار بشکه افزایش داده و پس از توافق اوپک و غیراوپک در چند مرحله تولید را کم کرد و براساس آخرین برآوردها تولید این کشور به 9.8میلیون بشکه در روز رسیده است. بنابراین ریاض در گام نخست ممکن است تولید نفت خود را روزانه 511هزار بشکه در روز افزایش دهد و به سطح تولید چند سال پیش خود بازگردد. کسری احتمالی تا جایگزین کردن نفت تولیدی ایران را دیگر کشورها ازجمله عراق، امارات، کویت و برخی کشورها ممکن است برعهده بگیرند و به این ترتیب عملا سقف تولید روزانه اوپک تغییری نخواهد داشت و تنها سهم 9درصدی ایران بین کشورهای عضو این سازمان و حتی کشورهای غیراوپک تقسیم خواهد شد. موضوعی که البته با واکنش بیژن زنگنه وزیر نفت ایران مواجه شده و خطر فروپاشی و مرگ اوپک را یادآور شده است. البته برخی منابع از افزایش تولید نفت عربستان در‌ماه گذشته میلادی خبر داده‌اند اما به‌نظر می‌رسد این کشور می‌خواهد این تولید را در داخل مصرف کند و قصد صادرات آن را ندارد. رویترز در خبری به نقل از یک منبع آگاه اعلام کرده پیش‌بینی‌ها حکایت از آن دارد که صادرات نفت عربستان در‌ماه ژوئن (خرداد/ تیرماه) کمتر از 7میلیون بشکه در روز خواهد بود و این یعنی اعلام آمادگی ریاض برای جبران کسری نفت ایران، ادعایی واهی و پوشالی است. پیش از این خالد الفالح، وزیر نفت سعودی گفته بود: انتظار می‌رود تولید نفت ما در‌ماه ژوئن کمتر از آن میزانی باشد که متعهد به رعایت آن هستیم.

چالشی فراتر از ایران

تازه‌ترین آمار اوپک تولید روزانه نفت کشورهای عضو را 30میلیون و 30هزار بشکه برآورد کرده که افت تولید نفت ایران، ونزوئلا، نیجریه و لیبی خطر کمبود نفت در بازارهای جهانی را تقویت می‌کند. در واقع چالش اصلی فراتر از تحریم نفت ایران به‌نظر می‌رسد و قول عربستان و برخی کشورهای عربی همسو با این کشور برای جبران کمبود نفت ایران با احتمال افت تولید نفت ونزوئلا، نیجریه و لیبی شکننده به‌نظر می‌رسد، هرچند ریک پری وزیر انرژی آمریکا می‌گوید: ما با این حال از عربستان خواسته‌ایم تولیدش را بیشتر از آنچه هست بالا ببرد تا کمبودی در بازار نفت احساس نشود.

تازه‌ترین گزارش اداره اطلاعات انرژی آمریکا هم نشان می‌دهد کمبود نفت در بازار جهانی موجب شد تا ذخایر استراتژیک نفت آمریکا بیشتر به بازار تزریق شود و این امر موجب شد تا ذخایر استراتژیک نفت آمریکا کاهش یابد. این نهاد رصد‌کننده میزان ذخایر نفتی آمریکا می‌گوید: اگرچه تقاضا برای نفت در سال 2019در حال افزایش است، اما نباید انتظار داشت که تامین‌کنندگان بتوانند نفت مورد نیاز بازار را به راحتی تامین کنند و به‌احتمال زیاد قیمت نفت افزایش می‌یابد و البته این افزایش قیمت در کانال 70تا 80دلار خواهد بود و بیشتر نخواهد شد.

خطر فروپاشی برجام بدون نفت ایران

پس از ضرب‌الاجل 60روزه ایران به اروپایی‌ها، حالا مقامات سیاسی قاره سبز به‌ویژه طرف‌های اروپایی برجام دنبال راهی هستند تا با صادرات نفت ایران دست‌کم به 2کشور چین و هند، جلوی فروپاشی برجام را بگیرند. رویترز گزارش داده انگلیس، فرانسه و آلمان که توافق هسته‌ای را در سال 2015به همراه آمریکا، چین و روسیه امضا کردند، مصمم هستند که نشان دهند می‌توانند خروج آمریکا از این قرارداد را جبران و از روابط تجاری با ایران حمایت کنند. این گزارش می‌افزاید: به‌علت وابستگی اقتصاد ایران به صادرات نفت خام که با دلار آمریکا معامله می‌شود، ایجاد کانال تجاری که اروپایی‌ها برای دور زدن تحریم‌های آمریکا قول داده بودند، پیچیده شده و هنوز عملیاتی نشده است و شاید هرگز نتواند فروش نفت را کنترل کند.

معمای نفتی عربستان

برآوردها نشان می‌دهد عربستان ممکن است بخشی از کمبود نفت ایران را از محل تزریق ذخایر نفتی خود جبران کند یا دست‌کم روزانه 500هزار بشکه به تولید خود بیافزاید اما در بلندمدت این سیاست نفتی ریاض پیچیده به‌نظر می‌رسد. از یک سو افزایش تولید نفت عربستان در بلندمدت نیاز به سرمایه‌گذاری دارد و چنین تصمیمی دیگر کشورهای عضو اوپک و غیراوپک را ترغیب خواهد کرد که تولید خود را افزایش دهند. تصمیمی که زنگ خطری جدی برای آینده بازار جهانی نفت به‌دلیل عرضه مازاد بر تقاضا قلمداد می‌شود و درصورت بازگشت احتمالی نفت ایران، کاهش سهم کشورها سخت‌تر خواهد بود. نکته مهم که زنگنه وزیر نفت ایران بر آن اصرار دارد، نشان می‌دهد که تهران قصد خروج از اوپک را ندارد و با ماندن در این سازمان، از کارت خود برای رسیدن اوپکی‌ها به اجماع جلوگیری خواهد کرد. البته استفاده از چنین کارتی هم این سؤال را ممکن است به همراه داشته باشد که ایران مانع اجماع در اوپک است و عامل بی‌ثباتی در بازار جهانی نفت. اما خطر جدی‌تر درصورت به اجماع نرسیدن اوپک در نشست آینده خود، نه فقط منافع همه را تهدید می‌کند بلکه اقتصاد جهان را متزلزل می‌سازد. ایران تاکنون از نفت به‌عنوان یک ابزار سیاسی استفاده نکرده و در دوره قبل تحریم‌ها امکان استفاده از کارت خود برای جلوگیری از اجماع اوپک به‌دلیل فراگیربودن سطح تحریم‌ها چندان منطقی و امکان‌پذیر نبود، این بار اما ایران دست برتر را خواهد داشت و می‌خواهد با دیپلماسی چندجانبه خطر فروپاشی اوپک را متوجه عربستان و برخی کشورهای همسو با ریاض کند که ابزاری در دست آمریکا برای تحریم نفت ایران شده‌اند. موضوعی که البته عربستانی‌ها چندان در عمل تمایلی به آن ندارند چرا که به جایگاه خود در اوپک نظر دارند و برهم خوردن احتمالی اجماع چندساله در اوپک، باردیگر توافق تاریخی اوپک و غیراوپک را در پرده ابهام قرار می‌دهد. بازی نفت پیچیده‌ است و فعلا همه در حال ارزیابی همدیگر هستند. برنده نهایی کیست؟

سایت شعار سال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از روزنامه همشهری ، تاریخ انتشار 21اردیبهشت 98، کد خبر: 55452، www.newspaper.hamshahri.org