بزرگ‌ترین بدمصرفی از سوی وزارت نیرو انجام می‌شود

وزیر نیرو اخیرا اعلام کرده که نقطه ضعف بزرگ و پاشنه آشیل ما، بد مصرفی و اسراف منابع است و این گناه کبیره ای است که منابع ما را از بین می برد و دشمنان را به طمع می‌اندازد، پیشکسوت مهندسی آب می گوید این بدمصرفی، از طرف وزارت نیرو و سازمان متولی بیشتر صورت می گیرد. او از طرح جداسازی آب شرب و بهداشتی که مصوبه شورایعالی آب بوده نام می برد که از سوی این وزارتخانه به بایگانی سپرده شده است.

شعارسال: وزیر نیرو اخیرا اعلام کرده که نقطه ضعف بزرگ و پاشنه آشیل ما، بد مصرفی و اسراف منابع است و این گناه کبیره ای است که منابع ما را از بین می برد و دشمنان را به طمع می‌اندازد، پیشکسوت مهندسی آب می گوید این بدمصرفی، از طرف وزارت نیرو و سازمان متولی بیشتر صورت می گیرد. او از طرح جداسازی آب شرب و بهداشتی که مصوبه شورایعالی آب بوده نام می برد که از سوی این وزارتخانه به بایگانی سپرده شده است.

منصور قطبی سرابی پیشکسوت مهندسی آب و کارشناس ارشد خاک وآب در پاسخ به اظهارات اخیر وزیر نیرو که گفته است "نقطه ضعف بزرگ و پاشنه آشیل ما، بد مصرفی و اسراف منابع است؛ گناه کبیره ای که منابع ما را از بین می برد و دشمنان را به طمع می‌اندازد" گفت:« فرمایش آقای وزیر در زمینه بد مصرفی و اسراف منابع آب، کاملا صحیح است؛ با این تفاوت که، بزرگ ترین بد مصرفی و اسراف منابع آب، از طرف معاونت آب وآبفا ی وزارت نیرو صورت می گیرد که متاسفانه به آن اشاره ای نمی شود.»

او درباره شرح این دیدگاه گفت:« آقای وزیر به برخی مطالب توجه نکرده اند. نمونه اش اینکه با وجود مصوبه شورای عالی آب در زمینه "جدا سازی آب شرب از آب بهداشتی"، وزارت نیرو تاکنون در این زمینه هیچ اقدامی نکرده است.»

این پیشکسوت مهندسی آب افزود:« در حالی که در صورت اجرای مصوبه مذکور، مصرف آب شرب کشور از حدود8/5 میلیارد مترمکعب به حدود نیم میلیارد مترمکعب در سال تقلیل می یابد.»

قطبی سرابی درباره نتایج چنین اقدامی گفت:« در نتیجه این کاهش مصرف، چند اتفاق مهم و مثبت می افتد. نخست اینکه علاوه بر حفظ بهداشت و سلامتی ملت ایران، میلیاردها مترمکعب از منابع آب سدها نیز آزاد شده و در اختیار کشاورزان به عنوان حقابه داران اصلی منابع آب مذکور قرار خواهد گرفت و آب بهداشتی مورد نیاز ملت ایران به میزان حدود 8 میلیارد مترمکعب در سال نیز، از طریق آب های زیرزمینی تامین خواهد شد.»

او در ادامه گفت:« همچنین با تعادل بخشی کمی و کیفی منابع آب های زیرزمینی مبتنی بر اعمال مدیریت به هم پیوسته منابع آب در دشت ها و حوضه های آبریز رودخانه ها واقع در اراضی زهدار و دارای بیلان مثبت دشت های رودخانه ای استان خوزستان و سایر استان ها، از تولید و تخلیه حدود 5میلیارد مترمکعب از زه آب های زیرزمینی کشور به داخل رودخانه ها، تالاب ها و دریاچه های کشور، به ویژه رودخانه های کارون و دز، تالاب شادگان و خلیج فارس جلوگیری به عمل خواهد آمد.»

کارشناس ارشد آب وخاک در انتها گفت:« بدین ترتیب هم از آلود گی منابع آب مذکور به انواع آلاینده های سرطان زا مثل انواع سموم دفع آفات، کود های شیمیایی، نیترات، نیتریت، انواع انگل ها و غیره جلو گیری خواهد شد و هم از اتلاف و اسراف منابع آب کشور پیشگیری می شود. تمام این نتایج در صورتی به دست می آید که وزارت نیرو به مصوبه شورای عالی آب، مبنی بر "جداسازی آب شرب از آب بهداشتی" کمی توجه کند؛ اما تا امروز چنین اتفاقی نیفتاده است.»

ماجرای یک طرح نیمه تمام

تیرماه 1393 بود که وزیر نیروی وقت از تلاش وزارتخانه‌اش برای اجرای "طرح جداسازی آب شرب از آب بهداشتی خانواده‎ها" به عنوان راهی مطمئن در مسیر عبور از بحران کم آبی کشور خبر داد. اما درشرایطی که همه چیز برای اجرای نخستین پایلوت کشوری جداسازی شبکه‌های آب شرب و آب بهداشتی آماده بود و مکان اجرای طرح نیز خراسان رضوی تعیین شد.

قرار بود این طرح در شهرستان "بجستان" این استان که در فاصله 278 کیلومتری جنوب شهر مشهد قرار دارد اجرایی شود. در این طرح با احداث 14 کیلومتر شبکه انتقال و توزیع آب، ایجاد 20 ایستگاه برداشت آب در سطح بجستان و احداث تصفیه خانه ای به ظرفیت 350 مترمکعب در شبانه روز، تصفیه آب به روش R.O آب تصفیه شده برای شرب در اختیار شهروندان قرار می گرفت و آب لوله کشی منازل آنها تنها در حد استانداردهای آشامیدنی تصفیه می شد.

در همان حال مسوولان وزارت نیرو خبر دادند که در تمام استان‌ها، شهرهایی برای اجرای این طرح درنظر گرفته شده و درصورت اجرا و حصول نتیجه مناسب از طرح‌های پایلوت، این طرح به‌تدریج در تمامی شهرهای کشور اجرایی خواهد شد. همچنین قرار بود ابتدا در شهرهایی که با تنش آبی مواجه هستند، مجوز اجرای این طرح گرفته شده و آب با کیفیت بهداشتی ازطریق شبکه‌های توزیع و آب شرب از سامانه‌های دیگری همچون آب بسته‌بندی، ایستگاه‌های برداشت آب و یا استفاده از بخش خصوصی برای توزیع در اختیار مردم قرار بگیرد.

توقف ناگهانی طرح پایلوت

اما بهمن ماه 1393 خبرهایی مبتنی بر توقف ناگهانی "طرح تفکیک آب شرب و بهداشتی" به گوش رسید و در رسانه ها منعکس شد و علت آن، مخالفت "سازمان استاندارد" با طرح فوق به دلیل نبود استاندارد مشخص برای آب بهداشتی اعلام شد.

با گذشت 5 سال از توقف این طرح و تشدید خشکسالی و کاهش منابع آبی، و علیرغم درگیری کلانشهرها با کم آبی و بحران آب، این طرح تا امروز نیز پیگیری نشده و به دست فراموشی سپرده شد. در حالی که به جای توقف طرح، باید استانداردهای آب بهداشتی تعیین و طرح اجرایی می شد.

به نظر می رسد اگر اراده ای در وزارت نیرو و سازمان استاندارد کشور درباره اجرای سیستم جداسازی آب شرب و بهداشتی در ایران وجود داشته باشد باید هر چه زودتر منجر به از سرگیری چنین طرحی شود. طرحی که در بسیاری از کشورها سال هاست به اجرا درآمده و میزان صرفه جویی و کاهش مصرف قابل توجه آب را به دنبال داشته است. این امر در صورتی محقق خواهد شد که وزارت نیرو، رویکرد خود را از "سدسازی"، به "اصلاح الگوی مصرف" و "جداسازی آب شرب از بهداشتی" تغییر دهد؛ رویکردی که انتظار می رفت پس از رخداد سیل تغییر یابد؛ اما شواهد حاکی است درها در وزارت نیرو همچنان بر پاشنه سدسازی می چرخد. رویکردی که بیش از نیم قرن است که در دیگر کشورها منسوخ شده و ما همچنان بر آن اصرار داریم.