شعار سال:آرتمیا گونه جانوری قرمز رنگ کوچکی است که در آب‌های شور زندگی می‌کند، موجودی که در اواخر دهه 1370 وجود آن در دریاچه ارومیه محرز شد، تاکنون زندگی پرتلاطمی‌ طی کرده و امروز مسئولان بر آن هستند تا آرامش را دوباره به آن هدیه کنند. زندگی آرتمیا که جزو ارزشمندترین ذخایر آب‌های نیلگون دریاچه ارومیه محسوب می‌شود، در دهه‌های اخیر به‌علت کم‌آبی دریاچه در معرض تهدید قرار گرفت و مدتی نیز اثری از این آبزی در سطح دریاچه مشاهده نشد. تهدیدات موجود برای نابودی زندگی این جاندار در کنار خبر کشف 60تن آرتمیا از سودجویان در حوالی دریاچه ارومیه در تیرماه تلنگری بود تا از فعالان زیست‌محیطی و پژوهشگران این حوزه درباره برنامه‌ریزی‌ها، مطالعات و تحقیقات انجام‌شده بر روی نحوه صیانت از این جاندار پرس‌وجو شود. قاچاق و صید غیرمجاز، وجود موانع تولید، پرورش مصنوعی آرتمیا، بحران کم‌آبی دریاچه و شوری بیش از حد خطر انقراض نسل این آبزی ارزشمند را درپی دارد و نیازمند راهکاری است تا بتوان این ذخیره ارزشمند زیست‌محیطی و اقتصادی را به‌عنوان میراثی ارزشمند به‌دست آیندگان سپرد.

برداشت 70تن سیست آرتمیا از دریاچه ارومیه

رئیس مرکز تحقیقات آرتمیا و جانوران آبزی کشور در این‌باره به ایرنا گفت: صید غیرقانونی آرتمیا و قاچاق انجام شده آن در دریاچه ارومیه توسط بومیان منطقه تهدیدی برای زیست این جاندار است.

علی نکویی‌فرد با اشاره به این‌که استفاده از مواد صید شده، تنها باید به‌عنوان خوراک آبزیان استفاده شود، ادامه داد: اگر سیست فرآوری شده وجود داشته باشد و طبق بسته‌بندی و الگوهای استاندارد تجاری باشد، هر نقطه از جهان که صنعت آبزی و به‌خصوص مراکز تکثیر میگو وجود داشته باشد، خواهان دارد. هر چند شرکت‌های آمریکایی و چینی همیشه عرصه را برای رقبا تنگ می‌کنند.

وی درباره قاچاق تخم آرتمیا از دریاچه ارومیه گفت: متأسفانه قاچاق زیادی در زمینه تخم آرتمیا توسط بومیان از این دریاچه صورت می‌گیرد که بخش زیادی از آن به‌علت نداشتن اطلاعات و دانش نگهداری و فرآوری از بین می‌رود و در عین حال به ذخایر دریاچه نیز آسیب می‌زند. طبق برآوردهای اخیر می‌توان 70تن سیست آرتمیا از دریاچه ارومیه برداشت کرد، بدون آن که به ذخایر سیست آسیب برسد.

نکویی‌فرد ضمن موافقت با برداشت مجاز سیست آرتمیا از دریاچه ارومیه بیان کرد: این برداشت باید براساس ضوابط زیست‌محیطی، اطلاعات و تحقیقات انجام شود. وی از سازمان حفاظت محیط‌زیست ایران و شیلات کشور خواست برای جلوگیری از قاچاق و از بین رفتن سیست آرتمیا توسط بومیان، برای بهره‌برداری مجاز و مناسب تدبیر کنند.

نکویی‌فرد به راه‌اندازی بانک سیست و اطلاعات ژنتیکی آرتمیا در کشور برای نخستین‌بار در دولت تدبیر و امید در راستای احیای دریاچه ارومیه اشاره کرد و گفت: یکی از اهداف این بانک، جلوگیری از انقراض نسل آرتمیای ارومیانا و حفظ، نگهداری و تجدید نسل آن است. چنانچه بر اثر تغییرات اقلیمی ‌و افول تراز آبی دریاچه ارومیه با کاهش ذخایر ژنتیکی آرتمیا روبه‌رو شویم، می‌توان در سال‌های بعد با بالا آمدن آب از این ذخایر به دریاچه تزریق کرد.

وی جمع‌آوری سیست، تعیین هویت ژنتیکی، ثبت، ضبط و کد‌دار کردن آن‌ها را از دیگر اقدامات بانک سیست و اطلاعات ژنتیکی آرتمیا عنوان کرد و اذعان داشت: در جهان هشت‌گونه آرتمیا وجود دارد که هفت‌گونه آن دوجنسیتی است که از این تعداد، یک گونه مختص دریاچه ارومیه است و به نام این دریاچه ثبت شده. هم اینک 9 استخر در مرکز تحقیقات آرتمیای کشور در ارومیه به‌منظور نگهداری و تشکیل بانک ژن زنده آرتمیا احداث شده که مورد پایش و تعیین کیفیت قرار می‌گیرد.

رئیس مرکز تحقیقات آرتمیای کشور با بیان این‌که در ایران دو گونه آرتمیا وجود دارد، گفت: تلاش می‌شود برای بانک سیست و اطلاعات ژنتیکی آرتمیا در کشور از مناطق مختلف دنیا سیست تهیه و پس از تعیین هویت ژنتیک برای آن شناسنامه صادر شود. ایران دومین بانک سیست جهان را دارد و برای کارهای تحقیقاتی تاکنون 30نمونه سیست کد‌دار از بلژیک و 34نمونه جدید دارای شناسنامه ژنتیکی از کشورهایی همچون آرژانتین، آمریکا، فلسطین اشغالی، یونان و مصر تهیه کرده و نگهداری می‌کنیم.

نکویی‌فرد از افزایش قابل‌توجه تخم این‌گونه جانور در دریاچه ارومیه به حدود 350عدد در لیتر در خردادماه امسال خبر داد و گفت: این افزایش منتج به نسل‌های متعدد آرتمیا خواهد شد. براساس ارزیابی‌ها از ذخایر دریاچه ارومیه، تعداد تخم یا سیست آرتمیا در این دریاچه در خرداد1398 حدود 15عدد در هر لیتر است که این رقم با افزایش نزولات آسمانی در سال قبل و اجرای طرح‌های احیاء و رهاسازی آب رودخانه‌ها به دریاچه، افزایش یافته ‌است. هر ماه از طریق هفت ایستگاه برای ارزیابی ذخایر آرتمیای آب دریاچه ارومیه نمونه‌برداری می‌شود، ضمن آن‌که خصوصیات فیزیکی، شیمیایی و همچنین میزان تولید جلبک‌هایی که غذای آرتمیا هستند، مورد سنجش قرار می‌گیرد.

دریاچه ارومیه یکی از بزرگ‌ترین زیستگاه‌های طبیعی آرتمیا

رئیس و بنیانگذار پژوهشکده آرتمیا و آبزی‌پروری دانشگاه ارومیه و رئیس انجمن علمی‌ آبزی‌پروری ایران در رابطه با پرورش آرتمیا در ارومیه گفت: دریاچه ارومیه یکی از بزرگ‌ترین زیستگاه‌های طبیعی آرتمیا در جهان است و میزان آرتمیای تولید شده در این دریاچه، سالانه معادل آرتمیای تولید شده در سایر زیستگاه‌های بزرگ دنیاست.

ناصر آق افزود: آرتمیا اورمیانا یکی از هفت‌گونه آرتمیای شناخته شده در جهان و منحصر به دریاچه ارومیه است که درحالت طبیعی حدود 55درصد پروتیین و 10درصد چربی دارد. درحال‌حاضر پژوهشکده آرتمیای دانشگاه ارومیه جزو بهترین مراکز پژوهشی آرتمیا و آبزیان در سطح دنیاست و تاکنون تحقیقات زیادی در ارتباط با تدوین دانش فنی و بیوتکنیک بومی ‌برای پرورش آرتمیا، عمل‌آوری، فرآوری آن و کاربردهای آرتمیا در تغذیه ماهیان اقتصادی با ارزش انجام داده است.

آق با بیان این‌که پرورش و تولید آرتمیا خود یک صنعت بسیار درآمدزاست، بیان کرد: قیمت سیست خشک مرغوب آرتمیا در بازار ایران درحال‌حاضر 800هزار تا یک‌میلیون تومان و قیمت آرتمیای منجمد حدود شصت‌هزار تومان است.

رئیس انجمن علمی‌ آبزی‌پروری ایران گفت: با پرورش آرتمیا در هر ماه در هر هکتار می‌توان حدود 500کیلو آرتمیا به ارزش 30میلیون تومان یا 15کیلو سیست خشک آرتمیا به قیمت حداقل 12میلیون تومان تولید کرد. درحال‌حاضر مقدار زیادی سیست آرتمیا به‌صورت غیرقانونی و غیرعلمی‌ از دریاچه ارومیه صید می‌شود و بخش عمده آن به‌دلیل عمل‌آوری غیرعلمی ‌از بین می‌رود، ثروت عظیمی ‌که در واقع باید صرف توسعه، پیشرفت و اشتغال‌زایی در استان بشود.

آق با اشاره به این‌که صنعت میگو، ماهیان خاویاری، ماهیان دریایی و ماهیان زینتی در مراحل اول رشد به‌طور 100درصد به آرتمیا وابسته است، تأکید کرد: تقریباً کل نیاز کشور از آمریکا و چین وارد می‌شود و امروزه به هر دلیلی اگر واردات تخم آرتمیا متوقف شود، صنعت آبزی‌پروری کشور با خطر بزرگی مواجه خواهد شد.

متخلفان محکوم به پرداخت جریمه نقدی شدند

مدیرکل حفاظت محیط‌زیست آذربایجان‌غربی هم گفت: یگان حفاظت محیط‌زیست در راستای صیانت از پارک ملی دریاچه ارومیه همواره گشت‌زنی در این زیست‌بوم را در دستور‌کار دارد و در تیرماه امسال 60تن آرتمیا را سودجویان در این راستا کشف و ضبط شد.

مهران نظری بیان کرد: متخلفان محکوم به پرداخت 900میلیون ریال جریمه نقدی به اداره کل حفاظت محیط‌زیست شدند و آرتمیاهای موجود نیز کشف، ضبط و در دریاچه رهاسازی شد. لازم است تا اطلاع‌رسانی، آموزش‌های لازم زیست‌محیطی برای جوامع محلی در این زمینه ارائه و زمینه اشتغال و تولید در این بستر فراهم شود تا از صید بی‌رویه در این بخش جلوگیری شود و جوامع محلی به‌جای تبدیل شدن به نابودکنندگان این جانداران به حافظان این موجود ارزشمند تبدیل شوند.

مدیر کل حفاظت محیط‌زیست آذربایجان‌غربی با بیان این‌که در دو سال گذشته با بهبود شرایط دریاچه ارومیه، آرتمیای ارومیانا به وضعیت بسیار مناسب رسیده است، گفت: با افزایش حجم آب و کاهش میزان شوری، سیست‌های آرتمیا تفریخ شده و تبدیل به آرتمیای بالغ شده‌اند و به‌‌وفور در سطح آب دریاچه می‌توان آرتمیا را مشاهده کرد. براساس سیکل زندگی آرتمیا همه ‌ساله در فصل بهار با مساعد شدن شرایط اکولوژیکی ازجمله گرم‌شدن دمای هوا و آب، افزایش اکسیژن آب و کاهش شوری به‌دلیل ورود آب‌شیرین موجب می‌شود جنین داخل سیست‌ها تفریغ شده و بعد از چند روز تبدیل به آرتمیای بالغ شوند.

خریداری 4تن سیست آرتمیا

معاون فنی اداره کل حفاظت محیط‌زیست آذربایجان‌غربی هم در این‌باره گفت: طی سال‌هایی که وضعیت دریاچه بحرانی بود و به‌خصوص بخش جنوبی دریاچه به‌طور کامل خشک شده بود، نگرانی از احتمال از بین رفتن آرتمیا بیش‌تر شد.

حجت جباری گفت: جهت حفظ ذخایر ژنتیکی این‌گونه بومی ‌و منحصربه‌فرد، اداره کل حفاظت محیط‌زیست استان اقدام به خرید بیش از چهار تن سیست آرتمیای ارومیانا کرد که هم‌اکنون در سردخانه با شرایط استاندارد نگهداری می‌شود.

وی با اشاره به این‌که درحال‌حاضر هیچ‌گونه مجوزی برای برداشت سیست و آرتمیا از دریاچه ارومیه صادر نمی‌شود، افزود: چنین تصمیمی ‌نیازمند بررسی‌های بیش‌تر و ارزیابی دقیق ذخایر آرتمیا در دریاچه طی ماه‌های آینده است.

جباری صنعتی‌سازی پرورش آرتمیا توسط بخش خصوصی در خارج از مرز پارک ملی دریاچه ارومیه را راهکاری دیگر برای حفاظت از ذخایر ارزشمند آرتمیای ارومیانا بین کرد و گفت: این اقدام هم می‌تواند به اشتغال‌زایی منجر شود و هم جلوی صید غیرمجاز را سد کند.

صنعت آبزی پروری جهان سالانه بیش از 100میلیارد دلار درآمد دارد و نزدیک به 30میلیون نفر در این صنعت در کل جهان مشغول به کار هستند که همگی وابسته به تولید و پرورش آرتمیاست که در همین راستا ایران می‌تواند در تولید این جانور دریایی و ایجاد اشتغال نقش به‌سزایی ایفا کند. سالانه نزدیک به 100کیلوگرم سیست آرتمیا در کشور تولید می‌شود و 10 تا 30تن سیست آرتمیا برای مصرف داخلی آبزیان از مبادی رسمی‌ و غیررسمی ‌وارد کشور می‌شود.

شعار سال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از  روزنامه سبزینه، تاریخ انتشار: 14 مرداد 1399، کد خبر:87119،www.sabzineh.org