شعار سال: معاون دفتر بررسی مخاطرات زمین‌شناسی سازمان زمین‌شناسی ایران گفت که سال ۹۷ برخی از زمین‌شناسان درباره فوران آتشفشان قله دماوند اظهارنظر‌هایی کردند و مدعی شدند که به زودی این آتشفشان فوران می‌کند. به گفته این زمین‌شناسان، هر آتشفشان دارای مراحل مختلف زندگی ازجمله مرحله تولد، مرحله تکامل (فعالیت زیادی) و مرحله خفتگی (خاموشی) است. بر اساس مطالعاتی که در اطراف کوه دماوند صورت گرفته، خاکستر‌های آتشفشانی و جریان‌های گدازه‌ای در آن دیده شده است.

 

هر سال در جهان بیش از ۵۰ آتشفشان فوران می‌کند. جریان‌های گل‌آلودگی خاک، زمین‌لرزه، انتشار گاز و ایجاد منابع آب‌های زیرزمینی جدید ازجمله نشانه‌های فعالیت یک آتشفشان است. به گفته زمین‌شناسان، فعالیت آتشفشان دماوند در مراحل ابتدایی به صورت گدازه‌های آرام خواهد بود و در مراحل بعدی به صورت فوران و انفجاری رخ می‌دهد.

در ایران علاوه بر دماوند، آتشفشان‌های سهند، تفتان، بزمان و سبلان شرایط فعال شدن را دارند و احتمال فوران در آن‌ها وجود دارد.

قله دماوند درحال‌حاضر با ارتفاع ۵۷۶۰ متر به عنوان بزرگترین قله خاورمیانه شناخته می‌شود که شهر‌های تهران، آمل و سواحل شمالی دریای خزر در نزدیکی آن قرار دارند.

آتشفشان دماوند حدود ۷ هزار سال پیش فعال بود و بعد از آن دیگر به صورت کامل خاموش شد و تاکنون هیچ فعالیتی نداشته است. بر همین اساس به گفته مرتضی طالبیان، عضو هیئت علمی پژوهشکده علوم زمین، اگر در فصل زمستان شاهد فعالیت آتشفشان دماوند باشیم، باد‌های غربی منطقه‌ای بر جهت و شدت آن تاثیر می‌گذارد و اگر در تابستان این کوه فعال شود، شهر تهران بیشترین آسیب را خواهد دید.

طالبیان با بیان اینکه می‌توانیم زمان فوران دماوند را پیش‌بینی کنیم گفت: مطالعات جهانی نشان می‌دهد که در آینده انفجاری در کوه دماوند رخ می‌دهد.
‌

با این تفاسیر باید این را در نظر بگیریم که تاکنون این احتمالات و نظریه‌ها به نتیجه نرسیده و قله دماوند همچنان خاموش و بدون هیچ علامتی غیرفعال بوده است.

در اطراف استان تهران، گسل‌های فراوانی وجود دارد که فعال هستند و در ماه‌های اخیر به دلیل وقوع زلزله‌های متعدد در شمال شرق تهران این فرضیه وجود دارد که آتشفشان دماوند در حال فعال شدن باشد.

فرهاد انصاری، معاون دفتر بررسی مخاطرات زمین‌شناسی، زیست‌محیطی و مهندسی سازمان زمین‌شناسی ایران در خصوص فعال شدن آتشفشان دماوند اظهار کرد: شرایط فعلی این آتشفشان و گاز‌ها و بخاری که از آن خارج می‌شود، همراه با زمین‌لرزه‌های خفیف که پیرامون آن رخ می‌دهد، همچنین چشمه‌های آبگرم دامنه آن، نشان می‌دهد آتشفشان خاموش نیست و بلکه خفته است.

انصاری با بیان اینکه آتشفشان‌های فعال، آتش‌فشان‌هایی هستند که درحال‌حاضر یا در سال‌های اخیر از خود فعالیت نشان داده‌اند، گفت: نوع خطر مورد انتظار از فعالیت هر آتشفشان به یک سری فاکتور‌ها و مشخصات برمی‌گردد. به عنوان مثال برخی از آتشفشان‌ها به صورت فوران یا جاری شدن گدازه است، ولی برخی دیگر از آن‌ها مواد آذر آواری یا بمب‌های آتشفشانی پرتاب می‌کنند یا ممکن است ترکیبی از این دو حالت رخ دهد.

انصاری با اشاره به اینکه می‌توانیم وضعیت یک آتشفشان یا احتمال فعال شدن آن را پیش‌بینی کنیم تصریح کرد: برخلاف زمین‌لرزه که هنوز رویداد آن با اطمینان قابل پیش‌بینی نیست، رخداد آتشفشان نشانه‌هایی دارد که به آن‌ها پیش نشانگر گفته می‌شود و با همه پیچیدگی‌های موجود می‌توان زمان فوران را تا حد زیادی مشخص کرد.

وی ادامه داد: الگوی رفتار آتشفشان در حالت عادی معلوم شده و چنانچه تغییرات چشمگیر و همزمان در پیش نشانگر‌ها رخ دهد قابل تشخیص بوده و امکان و هشدار به موقع را فراهم می‌کند، صحت و دقت پیش‌بینی و به‌هنگام آن نیز به توانایی شبکه شامل تجهیزات مورد استفاده و دانش و داده‌های کافی برمی‌گردد.

انصاری بیان کرد: امروزه کارشناسان با اتکا به دانش و ابزار‌های موجود می‌توانند آتشفشان‌ها را از چند روز تا چند هفته پیش از رخداد تا حدود زیادی پیش بینی کنند.

اگر آتشفشان فعال شود، چه اتفاقی می‌افتد؟
معاون دفتر بررسی مخاطرات زمین‌شناسی سازمان زمین‌شناسی ایران در پاسخ به این سوال که اگر آتشفشان فعال شود، تا چه شعاعی را تحت تاثیر قرار می‌دهد، گفت: این موضوع را نمی‌توان به صورت دقیق مشخص کرد. بستگی به این دارد که الگوی فعالیت احتمالی آتشفشان و فوران چگونه باشد و اینکه گدازه‌ها جاری شوند یا به صورت انفجاری و پرتاب بمب‌های آتشفشانی یا ترکیبی از هردو باشد.

انصاری گفت: بر اساس برخی از پژوهش‌ها فوران آتشفشان دماوند انفجاری است و همچنین با توجه به بمب‌های آتشفشانی که در حدود ۱۸ کیلومتر از دهانه آتشفشان دور شده‌اند و نیز اندازه این بمب‌ها، برآورد کرده‌اند که قدرت انفجاری آتشفشان دماوند می‌تواند به مراتب بیشتر و بزرگتر از دوران مخرب آتشفشان سنت هلن آمریکا در سال ۱۹۸۰ میلادی باشد. به این معنا که مواد آذرآواری و بمب‌های این آتشفشان می‌توانند به نقاط بسیار دور پرتاب شوند.

اما به گفته انصاری بمب‌ها با فوران آتشفشان دماوند به احتمال زیاد به تهران نمی‌رسد، اما شهر‌های پیران این قله و روستا‌های واقع بر روی دامنه آن را می‌تواند تهدید کند.

مسئولان تصور درستی از ابعاد گسترده فوران آتشفشان ندارند

پژوهشگران و اساتید دانشگاه زمین‌شناسی در خصوص خسارت‌های وارده پس از فوران آتشفشان دماوند می‌گویند که برآورد خسارت‌ها یا نوع و اندازه آن مهم نیست. مهم این است که این امکان را فراهم کنیم که پیش از فعال شدن احتمالی دماوند با فاصله زمانی قابل قبول از رخداد چنین حوادثی آگاه باشیم و طبق برنامه پیش برویم و به آن واکنش نشان دهیم.

گفتنی است که در دوره‌های تاریخی یا دست‌کم در سده‌های گذشته فعالیتی از دماوند گزارش نشده و چیزی که الان ما در اختیار داریم، تغییراتی است که می‌بایست به آن‌ها توجه کرد. این تغییرات در کنار نشانه‌های دیگر ممکن است نشانه حرکت ماگما به سوی بالا باشد که احتمال دارد به فعال شدن آتشفشان انجامد.

کوه دماوند از نماد‌های اصلی ایران و متعلق به همه ایران است و طرح پایش دماوند نیز یک طرح ملی است. شاید مسئولان هنوز تصور درستی از ابعاد گسترده فوران آتشفشان ندارند و نمی‌دانند که چه دیوی کنارشان آرامیده است. وگرنه تمام شب‌ها خواب راحت به چشمشان نمی‌آمد تا فکری برای آن بکنند.

شعار سال، با اندکی تلخیص و اضافات، برگرفته از خبرگزاری شفقنا، تاریخ انتشار: ۲ دی ۱۳۹۹، کد خبر: ۱۰۶۶۳۸۴، www.fa.shafaqna.com.