شعار سال: به نظر میرسد که یکی از علل احداث دیوار مرزی بین ترکیه و ایران مساله پناهجویانی باشد که به خاطر تغییرات سیاسی و بحران در افغانستان احتمالا به زودی به سمت کشورهای اطراف به راه خواهند افتاد. اردوغان در پی آن است تا هر طور شده از تکرار اتفاقی که بعد از جنگ سوریه افتاد در مورد افغانستان جلوگیری کند. ایران و ترکیه، حدود ۵۳۴ کیلومتر مرز مشترک دارند و آنچنان که دولت ترکیه اعلام کرده، در مسافتی به طول ۸۱ کیلومتر در این مرز مشترک، دیواری بتنی احداث کرده که شرایط امنیتی بسیار بالایی دارد و عملا مانع هر نوع عبور غیرمجازی میشود. با بالا گرفتن بحران در افغانستان حالا انکارا بهانه تازهای برای گسترش این دیوار سازی و بررسیهای امنیتی در مرزها را دارد. آنها میگویند مراقبت خود را از مرز به وسیله دوربینهای پیشرفته و دیوار به شکلی گسترش میدهند که مانع از عبور پناهجویان افغانستانی شود. در چنین شرایط بیشتر بار پناهجویان به دوش ایران خواهد افتاد که همین حالا هم میزبان چهارمیلیون نفر مهاجر افغان است.
رحمان قهرمانپور کارشناس مسائل ترکیه در مورد این دیوار مرزی و ارتباطش با مهاجران افغانستانی به گفتگو صحبت می کند:
ترکیه دست به دیوار کشی در مرز با ایران زده و به تازگی میگوید دوربینهای دید در شبی را کار گذاشته که مانع از آمدن مهاجران افغان به این کشور باشند. در شرایطی که عملا دولت افغانستان فرو ریخته ایا انکارا به دنبال آن است که ایران ضربه گیر مساله مهاجرین باشد؟
این دیوار و دیواری که در سوریه کشیده شده بیشتر با سیاست داخلی ترکیه قابل درک است. انکارا از زمان تشدد جنگ داخلی سوریه به این نتیجه رسیده که تهدید پ ک ک روز به روز بیشتر میشود. دلیلش هم این است که فکر میکند گروههای کردی میتوانند در این مرزها با یکدیگر مراوداتی داشته باشند. جنگ داخلی سوریه باعث شد تا کردهای سوریه و ترکیه به یکدیگر نزدیکتر شوند و دولت اردوغان از این بابت احساس خطر کرد. ایده این دیوار از آنجا آمده. شامل کل مرز دو کشور هم نمیشود و بیشتر مربوط به بخشهایی است که یگانهای خلق فعالیت دارند.
قرائن متعددی وجود دارد که نشان میدهد هدف اصلی از این دیوار برای این مساله است. زمانی که ارتش ترکیه با پ ک ک درگیر میشود آنها یا به سمت عراق یا به سمت ایران میآیند. انکارا میخواهد جلوی این امر را بگیرد. یعنی اولویت ترکیه در این ماجرا همین جلوگیری از گسترش نفوذ پ ک ک هست. این دو دیوار در این چارچوب معنا دارند. اما بیان علنی این مساله به نفع اردوغان نیست و میتواند خشم از او را در منطقه تشدید کند. آنها در سیاست اعلامی خود میگویند که دیوار را برای مقابله با مساله مهاجرین که این روزها شامل افغانها میشود میکشند. ترکیه از مساله مهاجرت همواره به عنوان برگ برنده مقابل اتحادیه اروپا استفاده کرده. انکارا بارها این کار را کرده است. پیش از این توافقی منعقد شد که اتحادیه اروپا به دولت اردوغان پول بدهد و آنها مانع از عبور مهاجرین به سمت اروپا شوند.
سه میلیون نفر اواره جنگی در ترکیه هستند. از ایران و افغانستان هم تعدادی در مرزهای ترکیه هستند. اما فراموش نکنید آنهایی که از افغانستان وارد این کشور میشوند مقصدشان جای دیگری است. مدتی در ترکیه میمانند و بعد به اروپا میروند. آنکارا هم جلوی این مساله را به صورت سفت و سخت نمیگیرد؛ لذا میشود گفت که هنوز هم این دیوار مهمترین وظیفهای که دارد این است که مانع از فعالیت گروههای کرد شود و خود اردوغان هم بتواند با این مساله رای بیاورد.
وزیر دفاع ترکیه میگوید دوربینهای حرفهای گذاشته شده تا از مهاجر افغان جلوگیری شود. ایا این به آن معناست که مهاجران قرار است که در ایران بمانند و در حقیقت تنها راه فرار از افغانستان مرز با ایران باشد؟ به هر حال میلیون مهاجر از افغانستان هم اکنون در کشورما زندگی میکنند و ظرفیتهای اقتصادی ایران از ترکیه به ویژه در شرایط تحریم و کرونا کمتر است.با این اتفاقاتی که در افغانستان افتاده است، بدون شک حالا کشورهای منطقه شاهد تعداد زیادی از آوارگانی هستند که ناچارند کشورشان را ترک کنند. اما به نظر من این مهاجرت به صورتی که در دهه نود میلادی بود نیست و گسترش کمتری دارد. طالبان اعلام کرده که کاری به مردم ندارد و درگیری و جنگی هم اتفاق نیفتاده. جامعه بین المللی انتظار موج گستردهای را ندارد. البته از ایران خواسته که مرزها را باز بگذارد و ما هم گفته ایم که در سه استان مراکزی را برای اسکان موقت فراهم میکنیم. آنهایی هم که در روزهای اخیر وارد کشور شده اند با هواپیما برگزدانده شده اند. سیاست ایران این است که ورود مهاجران به داخل ایران را تا اندازهای کنترل کند. از آن طرف هم باید بیاد داشت که موج اوارگان جنگی اتفاق نخواهد افتاد. چون احتمالا با توافقی که شکل میگیرد فعلا دولت ائتلافی تشکیل میشود. شرایط با دهه نود میلادی که طالبان بر کابل مسلط شد متفاوت است. من همچنان معتقدم که باز هم مساله برای ترکیه خیلی مهاجران افغان نیستند.
اردوغان اصرار داشت که اداره فرودگاه کابل را برعهده بگیرد و بعد هم گفته که میخواهد با رهبر طالبان دیدار کند. ایا این اتفاقات به آن معناست که ارتباط با این گروه را به حمایت از مردم افغانستان ترجیح میدهد؟دیگر دوگانه مردم و طالبان در این شرایط وجود ندارد. به هر حال خود اشرف غنی از این گروه در کابل استقبال کرد. اینکه ما بگوییم طالبان یک طرف و مردم یک طرف با واقعیتهای موجود نمیخواند. بر اساس مذاکرات دوحه و آنچه دولت غنی و عبدالله پذیرفته اند طالبان میآید تا بخشی از دولت شود. هیچ کشوری نمیتواند بگوید ما با بخشی از دولت همکاری میکنیم، ولی مثلا با وزیری که طالبان معرفی کرده کار نمیکنیم. اردوغان هم از این قاعده مستثنی نیست. آن بخش اختلاف بین مردم عادی و طالبان هم جزوی از مسائل داخلی است و باید امیدوار باشیم که این دو به یک فرمولی برای تقسیم قدرت برسند و با پایان درگیریها تعداد اوارگان هم پایینتر بیاید. این چیزی است که برای انکارا مطلوب خواهد بود. چرا که در وهله اول با یک دولت در افغانستان رو به روست و در وهله دوم پناهجویان کمتری به سمت ترکیه به راه خواهند افتاد.
دنیا خودش را برای حضور طالبان در قدرت اماده کرده و این فقط مختص اردوغان نیست. اروپا و امریکا و چین و روسیه و ایران هم چنین امادگی را ایجاد کرده اند و به این جمع بندی رسیده اند که طالبان در قدرت شریک خواهد شد و این بهتر است و کمک میکند تا جنگ تمام شود. سیاست اردوغان هم در همین راستاست. قضیه طالبان با داعش و القاعده متفاوت است. این واقعیت است ه این گروه در بدنه افغانستان موقعیت دارد. هر چند ممکن است خیلی هم قوی نباشد.
شعارسال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از خبر آنلاین، تاریخ انتشار: ۲۵ مرداد ۱۴۰۰، کدخبر: ۱۵۴۵۵۵۳، www.khabaronline.ir