کشف نخستین خشت دست‌ساز بشر از محوطه این تپه به‌عنوان یکی از مهم‌ترین نتایج حفاری‌های انجام شده به‌شمار می‌آید. بدون شک اگر باستان‌شناسان همه این محوطه تاریخی را مورد کاوش قراردهند، بسیاری از معادلات و دانسته‌های موجود درباره‌ کیفیت زندگی بشر تغییر می‌کند. هم‌اکنون این محوطه تاریخی‌که از سال 52 به ثبت ملی رسیده، در انتظار ثبت جهانی است و امید است با پیگیری مسئولان درآینده نه چندان دور شاهد درخشش نام تپه ازبکی در فهرست میراث جهانی یونسکو باشیم.

* تپه ازبکی یکی از بزرگترین مراکز بشرشناسی‌ دنیا است

«سهیلا مقصودی»، راهنمای‌گردشگری اداره‌کل میراث فرهنگی البرز در گفت‌وگو با ایسنا اظهار کرد: باستان‌شناسان مطرح جهان از تپه ازبکی به‌عنوان یکی از بزرگ‌ترین مراکز بشرشناسی دنیا یاد می‌کنند.

وی با اشاره به قدمت این تپه تاریخی توضیح داد: قدمت تپه ازبکی حتی از تپه‌های 7500 ساله سیلک هم بیشتر است و به 9000 سال پیش بازمی‌گردد.

راهنمای‌گردشگری اداره‌کل میراث فرهنگی البرز ادامه می‌دهد: تپه ازبکی یکی از معدود تپه‌های تاریخی جهان است‌که آثار و بقایای 9000 سال زندگی مستمررا در خود جا داده است.

* 9000 سال زندگی مستمر در محوطه ازبکی

مقصودی خاطرنشان کرد: طبق شواهد و مدارک به دست آمده به‌علت موقعیت مناسب جغرافیایی و آب وهوایی منطقه، تا 1500 سال پیش افرادی در این تپه سکونت داشتند.

این راهنمای گردشگری میراث فرهنگی یادآورشد: به نظرمی‌رسد از زمان یکجانشین شدن بشر تپه ازبکی پذیرایی گروه‌های انسانی بوده، چون در فضای این تپخه تاریخی آثاری از اولین ابراز ساخته دست بشر تا ابرازی‌که در 1500 سال پیش مورد استفاده مردم قرار می‌گرفت، یافت شده است.

وی اضافه کرد: بدون شک باکاوش همه محوطه تپه ازبکی‌گره‌های بزرگی از زندگی بشر باز می‌شود و به ابهامات باستان‌شناسان درباره تاریخ رفع می‌شود.

مقصودی با اشاره به این‌که اطلاعات دقیقی از تپه ازبکی در اختیار مردم قرار ندارد، گفت: به دلیل این‌که امکان بازدید عمومی از این تپه وجود ندارد و میراث فرهنگی هم اطلاع‌رسانی مناسبی در خصوص این اثر تاریخی نداشته است، بسیاری از مردم از وجود تپه ازبکی در البرز با خبر نیستند.

* انتشار کتاب تپه‌ ازبکی

وی توضیح داد: به تازگی‌کتابی با عنوان « تپه ازبکی» منتشر شده که مطالعه آن تا حدودی می‌تواند به افزایش آگاهی مردم درباره این اثر تاریخی کمک کند.

وی با بیان این‌که شرایط مناسب برای بازدید گردشگران از این محوطه تاریخی وجود ندارد، ادامه داد: هنوز عملیات تابلوگذاری و ایجاد مسیر عبور گردشگران در محوطه این تپه انجام نشده از همین‌رو تردد مداوم مردم دراین محوطه می‌تواند باعث آسیب به این اثر تاریخی شود.

این راهنمای‌گردشگری میراث فرهنگی اضافه‌کرد: علاوه بر این برای راحتی بیشترگردشگران مسئولان باید به فکر ایجاد پارکینگ، موزه، مراکز پذیرایی و خدماتی در کنار این حوزه تاریخی باشند.

* تپه ازبکی هویت فرهنگی البرزنشینان است

وی گفت: امید است با مرمت و بازسازی قلعه‌های این تپه، در آینده نزدیک شاهد بازدید گردشگران خارجی و داخلی از این اثر تاریخی باشیم.

مقصودی افزود: تپه ازبکی هویت فرهنگی البرزنشینان است و می‌تواند به‌عنوان نماد این استان معرفی شود تا به این ترتیب بخشی از ذهنیت عموم مبنی بر این‌که البرز استانی بی‌هویت است اصلاح شود.

* جذب اعتبار برای تپه ازبکی

معاون میراث فرهنگی البرز با اشاره به جذب اعتبارملی در نظرگرفته شده برای تپه ازبکی گفت: اعتبار ملی در نظرگرفته شده برای تپه ازبکی به زودی به حساب میراث فرهنگی البرز واریز می‌شود.

«مهناز طاهری» ادامه داد: سال‌گذشته اعتبار ملی برای مرمت و بازسازی این تپه در نظرگرفته نشده بود و اعتبار استانی مصوب شده نیز اختصاص نیافت.

وی با بیان این‌که اعتبار جذب شده برای تپه ازبکی هنوز رسانه‌ای نشده است، اضافه‌کرد: به محض این‌که اعتبار درنظرگرفته شده به حساب میراث فرهنگی استان واریز شود مبلغ کلی‌ آن رسانه‌ای خواهد شد.

معاون میراث فرهنگی البرز توضیح داد: سازمان میراث فرهنگی بنا داشت این اعتبار برای مرمت و بازسازی این تپه تاریخی هزینه شود، اما در شرایط فعلی تعیین حریم و شفاف‌سازی وضعیت مالکیت‌آن در اولویت قرار دارد.

طاهری گفت: بدون شک گمانه‌زنی، تعیین حریم و مشخص شدن وضعیت نهایی مالکیت این تپه نقش بسزایی درتسریع فرآیند ثبت جهانی‌آن خواهد داشت.

* تملک تپه ازبکی به اعتبار زیادی نیاز دارد

وی با اشاره به این‌که تپه ازبکی قابلیت‌های ثبت جهانی را دارد، گفت: برای ثبت جهانی یک اثر تاریخی شرایط ویژه‌ای لازم است‌که درصدد تامین‌آنها برای تپه ازبکی هستیم.

طاهری با اشاره به این‌که برای تعیین تکلیف وضعیت مالکیت این تپه اعتبار زیادی لازم است، اظهار کرد: با اعتبار امسال تنها می‎توان نسبت به تعیین حریم تپه‌ ازبکی اقدام کرد چون تعیین مالکیت این اثر تاریخی به اعتبار هنگفتی نیاز دارد و در شرایط فعلی سازمان میراث فرهنگی از عهده تأمین آن برنمی‌آید.

* عرصه واقعی تپه ازبکی بیش از 100 هکتار است

این مسئول با بیان این‌که تنها 12 هکتار از این مجموعه توسط مالک به میراث فرهنگی هبه شده است، گفت: سال گذشته 12 هکتاراز این مجموعه توسط مالک به میراث فرهنگی هبه شد، اما وسعت این تپه تاریخی بسیار بیشتر از این بوده و تملک آن‌کار ساده‌ای نیست.

معاون میراث فرهنگی البرز ادامه داد: 12هکتاری‌که هبه شده سال 52 به عنوان هسته مرکزی این تپه تاریخی به ثبت رسیده اما به نظرمی‌رسد وسعت کلی این مجموعه تاریخی بیش از 100 هکتار باشد.

وی اضافه کرد: این تپه از شش بخش یان تپه، گوموش تپه، دوشان تپه، جیران تپه، مارال تپه و دژ مادی تشکیل شده‌ که بخش‌گوموش تپه آن زیر ویلای مالک و یان تپه نیز خارج از ملک وی قرار گرفته است.

این مسئول اظهارکرد: مالک طی چند سال‌گذشته در بخشی از عرصه تپه ازبکی درخت‌کاری ‌بود که پس از آزادسازی بخشی از این تپه تاریخی آنها را جابه‌جا کرد.

* مشکلی با مالک فعلی تپه ازبکی نداریم

طاهری با اشاره به این‌که مالک این تپه هیچ مشکلی با میراث فرهنگی ندارد، گفت: پیش از هبه بخشی از این تپه، میراث فرهنگی برای ورود به این مجموعه با مشکلاتی مواجه بود و مالک گاه سختگیری‌هایی دراین باره به خرج می‌داد اما از سال‌گذشته تاکنون‌ کارشناسان میراث فرهنگی به راحتی و بدون دغدغه امکان تردد در عرصه این تپه تاریخی را پیدا کرده‌اند و هیچ مشکلی در این زمینه وجود ندارد.

وی درباره فرآیند تعیین حریم این محوطه توضیح داد: در مرحله اول پژوهشکده میراث فرهنگی نسبت به گمانه‌زنی این محوطه اقدام کند.

معاون میراث فرهنگی البرز ادامه داد: بعد از این مرحله، نقشه‌برداری از محوطه آغاز می‌شود و در مرحله بعد نتایج نقشه‌برداری‌ها در شورای ثبت استان و پس از آن در شورای ثبت سازمان میراث فرهنگی بررسی می‌شود.

طاهری تصریح کرد: پس از انجام همه این مراحل، حریم مشخص شده به تصویب رسیده و ثبت نهایی می‌شود.

* شرایط ایجاد سایت موزه در محوطه ازبکی

وی در ادامه به اقدامات صورت‌گرفته برای ایجاد سایت موزه در محوطه تپه ازبکی اشاره‌کرد و گفت: برای ایجاد سایت موزه مقدماتی لازم است‌که‌ایجاد تابلوهای راهنما، مشخص‌کردن مسیر عبور گردشگران‌ و تأمین شرایط حفاظت مناسب از مجموعه تنها بخشی از آن‌ها است.

این مسئول خاطرنشان کرد: برای ایجاد سایت موزه در این محوطه باید شرایط مرمت و بازسازی مارال و دوشان تپه مهیا شود.

* امکان بازدید گروه‌های‌گردشگری از محوطه ازبکی

معاون میراث فرهنگی البرز افزود: علاوه‌بر این‌ گردشگرانی‌ که به قصد بازدید از این محوطه هزینه می‌کنند نیز حقوقی دارند که باید در ایجاد این سایت موزه لحاظ شود.

طاهری با بیان این‌که مشکلی‌ در بازدید گروه‌های‌گردشگری از این مجموعه وجود ندارد، گفت: هم‌اکنون گروه‌های‌گردشگری و دانشجویی می‌توانند با هماهنگی با میراث فرهنگی از این محوطه تاریخی بازدید کنند، اما اگر بنا باشد روند بازدید به صورت‌گسترده و با فروش بلیت همراه باشد باید شرایط اداره‌کل موزه‌های سازمان میراث فرهنگی تأمین شود.

* تپه ازبکی به خوبی حفاظت شده است

طاهری درباره چگونگی حفاظت از این محوطه تاریخی گفت: خوشبختانه به دلیل این‌که این محوطه طی سال‌های‌گذشته محصور بوده به خوبی حفاظت شده و به سرنوشت برخی تپه‌های تاریخی دورافتاده استان‌که مورد تعرض قاچاقچیان قرارگرفته اند، دچار نشده است.

وی ادامه داد: علاوه براین، با توجه به این‌که مالک این محوطه از قدر و قیمت تاریخی و فرهنگی این مجموعه باخبر بوده تا جایی‌که توان داشته در حفاظت و نگهداری از آن تلاش‌کرده و نگرانی‌ای در این باره وجود ندارد.

این مسئول یادآور شد: اگر از اعتبار در نظرگرفته شده برای تعیین حریم این محوطه باقی بماند، صرف مرمت و بازسازی بخش‌های آسیب این تپه خواهد شد تا این داشته تاریخی برای آیندگان باقی بماند.

با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا)، تاریخ انتشار: 18 دی 1395، کدخبر: 95101810870، www.isna.ir