شعار سال: عملکرد دولت را با توجه به نگاه غالب اقتصادی‌اش که نزدیک به اقتصاد بازار آزاد است، در گفت‌وگو با حیدر مستخدمین حسینی، کارشناس اقتصاد و معاون اسبق بانک مرکزی به نقد کشیده‌ایم.وی معتقد است دولت‌های ما به علت نداشتن یک تفکر منسجم اقتصادی حرف‌گرا هستند و در این سال‌ها یک اقدام که در چارچوب تاب‌آوری اقتصاد در مقابل فشارهای خارجی باشد، انجام نشده است.

چراحرف‌هایمهممسئولاناقتصادیمانندحمایتازتولیدویاضرورتاصلاحسیستمبانکیدرکشورمابهمرحلهعملنمی‌رسد؟

زیرا دولت‌های ما عمل‌گرا نیستند و بیشتر حرف‌گرا هستند، در حالی که حرف را باید کارشناس و منتقد بزنند.در کشورهای توسعه یافته کارشناس و منتقد برای این کار حتی دستمزد می‌گیرند و نظرات متفاوت را برای طرح‌ها و لایحه‌ها می‌گیرند و پیش از اجرا یا در مسیر اجرا این نظرات را اعمال می‌کنند، اما در اینجا تلقی از این عمل کارشناس نوعی تحت فشار قراردادن دولت و اذیت کردن دولت است.به همین دلیل است که دولتمردان به جای اجرایی کردن طرح‌ها و اعلام پروژه‌هایی که مثلاً در چند ماه آینده نتیجه خواهد داد، فقط در مراسم‌های مختلف حرف می‌زنند.

وقتیوزیرییامعاونرئیس‌جمهوریازبایدهامی‌گوید،مثلاًمی‌گویدمشکلاتآبرابایدحلکرد،چهکسیبایداینموضوعراحلکند‌؟کارشناسبایدحلکند‌؟یامثلاًحوزهبانکیبایداصلاحشود؟

دولتمردان فکر می‌کنند که هر کسی در بدنه دولت در رقابت با منتقدان و کارشناسان عمق بیشتری از مشکلات را به مردم نشان دهد یا بسته بزرگ‌تری از مجموعه مشکلات اقتصادی را گرد‌آوری کند، مدیر موفق‌تر و بهتری است.این رویه تا چه زمانی قرار است ادامه یابد‌؟ به عنوان مثال در زمان حاضر دائم از شش ابر چالش اقتصادی سخن گفته می‌شود و جالب است که در هر مطلبی نیز این عوامل را نه حاصل عوامل خارجی، تحریم و ترامپ که نتیجه ضعف در مدیریت می‌دانند.ما تا چه زمانی قرار است به طرح مسئله بپردازیم‌؟ آیا باید حتماً مسائل آنقدر بحرانی شود تا به مسئله امنیتی بدل شده و آن‌گاه وارد حوزه عملیاتی شویم‌؟

ما در حوزه اقتصاد هنوز سیاست مشخصی نداریم.واقعاً اگر دولت می‌خواهد اقتصاد ما اقتصادی باز و مبتنی بر مکانیسم بازار آزاد باشد، تکلیف را روشن کند و تبعاتش را هم بپذیرد و در این جهت تلاش کند.دولت هنوز خودش نمی‌داند دنبال چه نوع اقتصادی است؛ اقتصاد متمرکز، اقتصاد شبه متمرکز و....

بنابراین چون این را نمی‌دانیم سیاست‌های اجرایی ما نیز حالت بلاتکلیفی به خود می‌گیرد، در‌‌‌حالی‌که می‌دانیم در سیاست‌های کلان دنبال چه هستیم و باید تولید را بر سایر بخش‌های اقتصادی ارجح بدانیم و یا سیستم بانکی را اصلاح کنیم.ما در سیاست‌های کلان حرف‌های قشنگی زده‌ایم و حرف‌های آرمانی در برنامه‌های توسعه‌ای که باید ظرف پنج سال عملیاتی و اجرایی شود، بیان کرده‌ایم.لذا چیزی در حوزه حرف زدن کم نداریم اما جهت‌گیری اقتصاد ما معلوم نیست.ما اگر می‌خواهیم بخش خصوصی را تقویت کنیم، چرا فضای کسب و کارمان این است، چرا600متغیر منفی را هم که در فضای کسب و کار دولت شناسایی کرده رفع نمی‌کند‌؟ این متغیرها را وزارت اقتصاد و دارایی شناسایی کرده، اما با این وجود در دو سال اخیر رتبه فضای کسب و کار در قیاس با سایر کشورها در حال عقب‌نشینی است.

به عبارت بهتر نبود یک تفکر جدی و غالب فعالیت در حوزه اقتصادی را دچار سرگیجه کرده و این سرگیجه همه بازارها اعم از سرمایه، بیمه، ریال، اشتغال و بانک‌های ما را تحت تأثیر قرارداده است.ما در بخش‌هایی دولت لیبرال و کلاسیک هستیم و در بخش‌هایی که اقتصاد دولتی است از اقتصاد کمونیستی هم حمایت‌هایمان بیشتر است!

لذا تا زمانی که تکلیف دولت با خودش روشن نباشد، ورود به حوزه عمل نیز مؤثر نخواهد بود و در عین حال وقتی اقتصاد به همینگونه رها شده باشد و برای متغیرهای مختلف اقتصاد برنامه‌ریزی نداشته باشیم اقتصاد به بن‌بست خواهد رسید؛ کما‌اینکه اقتصاد بیمار ما هم‌اکنون شرایط خوبی ندارد و در بخش مراقبت‌های ویژه بستری است.

یا د‌ر مثالی دیگر دولت بحث اقتصاد مقاومتی را طرح می‌کند و مرتب از آن حرف می‌زند، اما در حوزه عمل یک مورد را به مردم اطلاع‌رسانی کند یا حداقل بیاید و بگوید تعریفش از اقتصاد مقاومتی چیست‌؟ اینکه بگوییم در راستای اقتصاد مقاومتی پتروشیمی افتتاح کردیم، پروژه‌ای که10سال پیش از طرح مسئله اقتصاد مقاومتی کلید خورده است‌!یا افزایش فروش نفت به خارج از کشور یعنی اقتصاد مقاومتی‌؟ آیا این تلقی درست است‌؟ اینها رد گم کردن و رفع مسئولیت است.

اقتصادمقاومتیبراساستعریفحداقلشایناستکهمی‌خواهددرمقابلشوک‌هایبیرونیوعواملخارجیاقتصادراتاب‌آورکند‌!دراینچهارسالونیمدولتواقعاًدراینمسیرگامبرداشتهاست‌؟

امروز اگر صنعت لبنیات، صنعت ماکارونی، صنعت فرش و...شکل گرفته نتیجه دوران جنگ و نگاه کاهش وابستگی بوده است و نتیجه برخورد درست با تحریم‌ها بود که حتی منجر به افزایش تولید ناخالص داخلی شد و این رشد بر پایه تولید صنعت بود، نه افزایش فروش نفت‌.

درستاستکهواقعاًدربخش‌هایمختلفاقتصادییکنوعتفکراقتصادیرادنبالنمی‌کنیم،امابایداینحقیقتراقبولکردکهصدایپیروانحامیمکتببازارآزادونئو‌کلاسیکبلند‌ترومتعدد‌‌تربوده،علناًدردولتاینصداازسویدولتمردانبهکراتشنیدهمی‌شود،ایندرحالیاستکهسهمدولتدراقتصادبسیارپر‌رنگبودهوبیشاز80درصداست.بهخصوصآنکهتأثیراتتصمیم‌گیرهادرسایربخش‌ها‌ییهمکهدستدولتنیستبسیارزیاداست.لذابااینپارادوکسچطورمی‌شودبهدنبالتحققاقتصادبازارآزادبود‌؟آیااینهمنوعیفرارازمسئولیت‌هاووظایفحاکمیتیمرداناقتصادینیست‌؟

اول از همه مشکل اقتصاد این است که سیاست‌های اقتصادی در حد کلان خوب نوشته شده، اما روش اجرایی آن معلوم نیست از چه مسیری قرار است پیگیری شود.به عنوان مثال ما سیستم بانکی در خدمت رانت می‌خواهیم و یا در خدمت پیشرفت و توسعه و ایجاد اشتغال‌؟ پاسخ را می‌توان در مسیر یک دهه اخیر خیلی واضح مشاهده کرد.

دراقتصادتوزیعیباسهمبالایدولتآیامی‌تواناساساًدنبالاقتصادبازارآزادرفتووظایفنظارتی،مدیریتیوحاکمیتیرانادیدهگرفت‌؟زیراکسانیکهاقتصادبازارآزادرادنبالمی‌کنندمسئولیتموضوعرانتونوعتوزیعرانتوبودجه‌ناشیازدرآمدهاینفتیرانمی‌پذیرندودرمقامپاسخگوییقراردادهنمی‌شوندودرحالیکهازمواهبرانتیاستفادهمی‌کنندتمامتقصیربرگردنسیستمبازارمی‌افتد.بازاریکهنامرئیاستونمی‌توانبردستنامرئیدستبندزد!

موافقم.ساختاراقتصادوقتیدولتیاستنمی‌تواندنبالاینموضوعرفت.ماازوقتیکهانقلابکردیمسهمدولتتا‌کنونکههموارهبربخشخصوصیتأکیدکرده‌ایم،تفاوتچندانینکردهوهمچنانبیشاز80‌درصداقتصاددولتیاست.حتیبخش‌خصوصیهمنداریموبیشتربخش‌خصوصیبرمبنایرانتوامکاناتخاصبهوجودآمدهوبهخاطرهمینپریشانیتفکردراقتصادازدلبخش‌خصوصیبهجایکار‌آفرین،نوآوروکالاهایصادراتمحور،فسادووارداتبیرونمی‌زند.

سایت شعار سال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از سایت خبری نود اقتصادی ، تاریخ انتشار 17 آبان 96، کدمطلب:2108893، www.navadeeghtesadi.ir