شعار سال: خراسان جنوبی از جمله استان هایی بوده که با قابلیت کویری خود، زیبایی های زیادی را در خود نهفته است. زیبایی هایی که بعضا در قالب کوه قد استوار شده و برخی مانند تالابی زیبا در انتظار مسافران و بازدیدکنندگان سکوت اختیار کرده اند.

این استان با داشتن جاذبه های گردشگری، سالانه توجه زیادی را به خود جلب می کند. سفر به شهرستان های این استان می تواند عظمت خدا را در تنها در یک جاذبه روایت کند.

وجود قلعه های تاریخی در شهرستان های این استان کویری، شرایط مطلوبی را برای گردشگران مهیا کرده است. قلعه هایی که تک به تک بر دیوارها و خشت های قدیمی خود استوار بوده و از زندگی مردمان کویرنشین در گذشته سخن می گویند.

قلعه بیرجند، نگینی درخشان بر پیشانی شهر

قلعه بیرجند در کنار بافت تاریخی خیابان انقلاب واقع شده است که سالانه نیز توجه صدها هزار شهروند داخلی و خارجی را به خود جلب می‌کند. این موقعیت تاریخی، فرهنگی مانند گنجینه‌ای عظیم به شمار رفته و همچون نگینی بر پیشانی شهر می درخشد.

این قلعه جایی برای انجام نگهبانی بوده و ساکنان آن نیز نگهبانانی بودند که وظیفه آن ها رساندن اخبار، تأمین امنیت و پاسداری بوده است. این دژ با مساحتی بیش از سه هزار متر مربع در دوره صفویه ساخته شده و هسته نخستین شهر بیرجند به شمار می‌رود. دژ بیرجند از راه راهروهای زیرزمینی به مراکز مهم شهر مانند ارگ بهارستان، ارگ کلاه فرنگی و قنات قصبه در پیوند بوده است.

خشت، گل و چینه از جمله مصالح به کاربرده در این است. قلعه دارای دو در ورودی است که در یک در ضلع شمالی و در دیگر در ضلع غربی قلعه است. دیوار بنا با شکل برآمده آن همچنین ستبری آن امکان دیدبانی را بر فراز باروها را برای نگهبانان بهتر فراهم می‌کرد. دو در ورودی دژ در ضلع شمالی و غربی قرار دارند.

قلعه خانیک، تصویری از سخت کوشی کویریان

از بیرجند که بگذریم، وجود جاذبه ای زیبا در شهرستان فردوس دلربایی می کند و تنها گذری بر این قلعه کافی است تا هنرمندی گذشتگان این خطه را با دیده احساس کنی.

قلعه خانیک، بنایی بسیار قدیمی ساخته شده از خشت و گل و سنگ بر فراز قله شمالی روستای خانیک از توابع شهرستان فردوس است. قدمت این جاذبه تاریخی به دوران ناامنی و عدم وجود نیروهای امنیتی، دوره اسماعیلیان، برمی‌گردد.

ساخت بنایی با این عظمت و حمل سنگ و آب به ارتفاع زیاد نشان از سخت کوشی و همت بالای این مردم است که به صورت زنجیره‌ای انسانی آب را از قنات روستا با ظرف دست به دست داده تا قله کوه می‌بردند.

این قلعه دارای چند برج دیده‌بانی و خانه‌هایی بوده که بقایای برخی از آن ها موجود است.

ملاقات با تاریخ بر بلندای فورگ

در میان قلعه‌های تاریخی خراسان جنوبی، قلعه فورگ نه تنها یکی از زیباترین قلاع منطقه به شمار می‌رود، بلکه در نوع خود از لحاظ جایگاه قرارگیری و ساختار معماری، یکی از منحصربفردترین قلعه‌های تاریخی ایران است.

فورگ به تجربه آدمی عمق تازه می‌بخشد و این تجربه که تجربه‌ای شادی‌آور، سوداگر و شورانگیز و همراه بااحساس تعلق است که در ایام نوروز پذیرای گردشگران خواهد بود.

ساخت بنای قلعه فورگ، در سال ۱۱۶۰ هجری قمری، در زمان حکومت نادرشاه افشار شروع شده است. همچنین ساخت قلعه فورگ به‌وسیله میرزا بقاخان که از طرف نادرشاه به‌عنوان حاکم منطقه تعیین شده بود، درست شده و اسناد مربوط به ساخت آن در کتاب دیوان لامع نوشته محمد رفیع بن عبدالکریم درمیانی موجود است. با توجه به این اسناد، مراحل ساخت قلعه توسط پسر میرزا بقاخان یعنی میرزا رفیع خان به پایان رسیده است. ابن بنا به دلیل شورش حاکم قلعه و در زمان حکومت شوکت الملک بر منطقه بیرجند و قائنات، تخریب شد.

قلعه فورگ در ۱۰ کیلومتری جنوب شهر اسدیه واقع شده و فضاهای داخلی قلعه از شرق به غرب شامل سه قسمت می‌باشد که قسمت اول، محل زندگی خدمه انبار آذوقه و محل نگهداری احشام، قسمت دوم، محل زندگی نظامیان و نگهبانان و محل نگهداری تدارکات نظامی و سومین قسمت که مهمترین بخش قلعه است، محل زندگی حاکم و اطرافیانش بوده است. قلعه مجموعاً دارای ۱۸ برج بوده که اکنون تعدادی از آن ها باقی‌مانده است.

قلعه کوه قاین

قلعه کوه قاین از جمله جاذبه هایی است که در هر بهار از سال، قریب به ۱۰۰ هزار نفر را به خود جذب کرده و در زیبایی های واجد الوصف خود، هنرنمایی می کند.

این مکان تاریخی از اثرات مربوط به دوره سلجوقی بوده که در جنوب شهرستان قاین واقع شده است. قلعه کوه قاین یکی از پایگاه های عمده فداییان در دوره اسماعیلیه است. این قلعه در سه کیلومتری شهر قاین و بر فراز کوهی مشرف بر این شهر ساخته شده است.

این دژ از بزرگترین دژهای خراسان جنوبی بوده که از سال ها مرکز حکومت حکام ایالات قهستان بوده است. همچنین این قلعه مشرف به منطقه قهستان است به گونه ای حکام آن در هنگام خطر یا حمله دشمن از مناطق شرقی، با نوز آتشی که بر فراز قلعه کوه زردان، در فاصله ۶۰ کیلومتری قوای نظامی خودی برافروخته می شد، آگاه می شدند.

این قلعه با تابعیت ای ناهمواری های کوه از دو بخش متمایز که یکی به سربازان و دیگری بخش امیر نشین بوده ساخته شده است. فضاهایی داخلی آن شامل اتاق ها، برج ها، آب انبارهای متعدد و راهروهای ارتباطی می باشد.

وجود ۱۱۰ قلعه ثبت شده در استان

مدیرپایگاه قلعه های تاریخی خراسان جنوبی بیان کرد: در حال حاضر ۱۱۰ قلعه تاریخی در استان وجود دارد.

علیرضا نصرآبادی با بیان اینکه قدمت برخی از این قلعه ها به دوره ساسانی بر می گردد، گفت: همچنین برخی از قلاع که در بالای کوه ها قرارر دارد، در دوران اسماعیلیه مورد استفاده قرار گرفته اند.

وی با اشاره به وضعیت قلعه ها بیان کرد: برخی از قلاع مانند قلعه کوه قاین که در بالای کوه قرار دارند بر اثر حوادث طبیعی تخریب شده اند.

مدیرپایگاه قلعه های تاریخی خراسان جنوبی ادامه داد: طی سال های اخیر عملیات بازسازی و مرمت در بیساری از قلعه ها انجام شده تا مکان های زیبایی برای حضور گردشگران فراهم شود.

آری، خراسان جنوبی این مهد زیبایی ها هر ساله بیش از گذشته چشم انتظار گردشگران نوروزی بوده تا با استفاده از جاذبه های فرهنگی، تاریخی، معنوی و طبیعی هنرنمایی کند. باشد که مسافران با خاطراتی زیبا به دیار خود بازگردند.

سایت شعار سال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از خبرگزاری مهر، تاریخ انتشار 2 فروردین 96، کد مطلب: 4256631، www.mehrnews.com