شعارسال: در بازار رقابتی دنیای حاضر که سرمایه‌ها به سمت‌وسوی درآمدهای قابل قبول و تعیین‌شده سوق پیدا می‌کند، کشاورزی به دلیل استفاده از نهاده‌های طبیعی همچون زمین و آب و وابستگی به شرایط اقلیمی و نیز سهیم بودن در تولید ناخالص داخلی، تأمین اشتغال برای درصد بالایی از نیروی کار، تأمین مواد اولیه برای بخش صنعت و خدمات و از همه مهم‌تر تأمین امنیت غذایی کشور جایگاه ویژه‌ای به خود اختصاص داده است. این موضوع وظیفه خطیری را متوجه سیاست‌گذاران سرمایه‌گذاری در این بخش می‌کند، به‌گونه‌ای که می‌باید منابع محدود بودجه عمومی و سرمایه‌های خصوصی را به بهترین نحو به سوی سرمایه‌گذاری در بخش کشاورزی هدایت کنند و این محقق نمی‌شود مگر با کاهش ریسک و مدیریت آن که یکی از ابزارهای مدیریت ریسک بیمه کشاورزی است.

کشور ایران به دلیل موقعیت جغرافیایی که در کره زمین دارد، روی کمربند خشک‌سالی واقع شده است. نگاهی گذرا به تاریخ این سرزمین کهن تقریباً بروز خشک‌سالی را نه هر ساله، بلکه در بیش‌تر سنوات محرز می‌کند. گذشته از این ثلث بارندگی جهانی و تبخیر و تعرق سه برابر میانگین جهان گواه این موضوع است که کشاورزی در این کشور چهار فصل که هر نقطه آن از نظر آب و هوایی شرایطی ویژه دارد، بسیار در معرض بلایای طبیعی غیرقابل پیش‌بینی است؛ لذا توجه به بیمه کشاورزی می‌تواند آرامش خاطر فعالان بخش کشاورزی را در پی داشته باشد.

در همین راستا محمدابراهیم حسن‌نژاد، قائم‌مقام صندوق بیمه کشاورزی، با اشاره به این‌که سه‌میلیون و 200 هکتار از اراضی زراعی کشور زیر پوشش بیمه کشاورزی قرار دارد، گفت: علاوه‌بر اراضی زراعی، این بیمه شامل فرآورده‌های دامی نیز می‌شود و در حال حاضر 550 هزار هکتار از باغ‌های کشور نیز زیر پوشش این بیمه هستند. بیمه محصولات کشاورزی اغلب محصولات همان سال زراعی را زیر پوشش قرار می‌دهد، به عبارتی این بیمه از شروع فصل زراعی (معمولاً پاییز) آغاز می‌شود و تا چند ماه پس از کشت، محصولات کشاورزی را تحت پوشش قرار می‌دهد. این بیمه برای مناطق سردسیر که کاشت محصول سریع‌تر انجام می‌شود تا پایان آبان‌ماه و اوایل آذر است و در مناطق گرمسیر که کشت دیرتر صورت می‌گیرد، گاه تا اسفندماه ادامه دارد. سال بیمه‌ای برای حوزه طیور و مرغداری‌ها متفاوت و براساس قانون مصوب مجلس اجباری است. مرغداری‌های گوشتی عموماً بیش از سه یا چهار بار در سال جوجه‌ریزی دارند و برخلاف کشت اراضی کشاورزی که معمولاً یک‌بار در سال انجام می‌گیرد، فعالیت مرغداری‌ها محدود به فصل خاصی نمی‌شود؛ در نتیجه این بیمه، مرغداری‌ها را در تمام طول سال تحت پوشش قرار می‌دهد. همچنین به‌دلیل اجباری بودن این بیمه برای صنعت طیور، اغلب مرغداری‌های کشور تحت پوشش بیمه کشاورزی هستند و بیش از 850 میلیون قطعه مرغ زیر پوشش این بیمه هستند. همچنین بیش از 10 میلیون واحد دامی تحت پوشش این بیمه هستند.

وی با اشاره به نزدیک شدن سال زراعی جدید اظهار کرد: با توجه به رسیدن فصل کاشت، صندوق بیمه دستورالعمل‌ها و تعرفه‌های جدید را بررسی و تنظیم کرده است و تأییدیه نهایی هرچه سریع‌تر در اختیار مجمع صندوق بیمه قرار خواهد گرفت. روش‌ها و تعرفه‌های بیمه‌ای گذشته که کارآیی کافی نداشته‌اند، مجدداً بررسی و درصورت نیاز، اصلاح و یا حذف می‌شوند. قائم‌مقام صندوق بیمه کشاورزی درباره اصلاحات انجام‌ شده در تعرفه و دستورالعمل‌های بیمه کشاورزی گفت: اولین اصلاح صورت‌ گرفته، توسعه بیمه شاخص است. بیمه‌های شاخص امروزه در دنیا جزو پیشرفته‌ترین و کارآمدترین بیمه‌ها به حساب می‌آیند. در این نوع بیمه شاخصه‌ای برای پرداخت خسارت در نظر گرفته می‌شود؛ به این معنی که اگر زمانی تولید کشاورز از شاخص تعیین‌شده پایین‌تر آمد، بیمه موظف است خسارت را پرداخت کند. عواملی از قبیل بارندگی و آب‌وهوا نیز در این شاخصه منظور و توسط بیمه تعریف شده‌اند؛ به‌عنوان مثال در صورتی که بارندگی از شاخصه تعیین‌شده پایین‌تر بیاید، بیمه خسارت محصول آسیب‌دیده بر اثر کاهش بارندگی را پرداخت خواهد کرد.

صندوق بیمه کشاورزی به منظور تعیین این شاخصه مناطق همگن کشور را مشخص می‌کند. مناطق همگن به مناطقی گفته می‌شود که از لحاظ آب‌وهوا، اقلیم و وضعیت خاک شرایط یکسانی دارند؛ در نتیجه شاخصه‌های تعیین‌شده برای این مناطق معمولاً یکسان است؛ به‌عنوان مثال در منطقه‌ای که میانگین تولید گندم دیم 450 کیلوگرم است، بیمه این مقدار تولید را به‌عنوان شاخصه در نظر می‌گیرد و در صورتی که کشاورز کم‌تر از آن تولید کرد، بیمه خسارت آن را به کشاورز پرداخت می‌کند. پیگیری و تطبیق این شاخصه‌ها با موقعیت و وضعیت مناطق به‌صورت سالانه بررسی و اصلاح می‌شود. بخشی از این اطلاعات و آمار بر اساس تجربیات گذشته صندوق بیمه ثبت می‌شود و بخش دیگر حاصل جمع‌آوری عملکردها و اطلاعات توسط وزارت جهاد کشاورزی است.

بیمه پایه خطرات جدی‌ای که اراضی کشاورزی را تهدید می‌کند، تحت پوشش قرار می‌دهد

قائم‌مقام صندوق بیمه کشاورزی ادامه داد: برآورد خسارت صندوق بیمه کشاورزی در گذشته براساس هزینه تولید بود؛ به‌عنوان مثال چنانچه هزینه تولید در هر هکتار 200 هزار تومان بود، بیمه 20 درصد آن را پرداخت می‌کرد؛ در نتیجه مبلغ پرداخت‌ شده برای بسیاری از کشاورزان ناچیز بود و مشکل آن‌ها را حل نمی‌کرد. علاوه‌بر آن کشاورز نمی‌توانست مبلغ پرداختی از سوی بیمه را پیش‌بینی و برای آن برنامه‌ریزی کند؛ اما با اصلاحات صورت‌ گرفته در بیمه سال جاری، کشاورز از مبلغ بیمه از ابتدا باخبر است و بر اساس آن برنامه‌ریزی می‌کند. شاخص کنونی بیمه همان شاخص تولید میانگین منطقه است. این قانون هم‌اکنون به همه استان‌ها در حال ابلاغ است و در هر استان جلساتی به منظور توضیح و آموزش آن برگزار می‌شود. حسن‌نژاد دیگر تغییرات بیمه سال جاری را توسعه بیمه‌های پایه عنوان کرد و افزود: بیمه پایه خطرات جدی‌ای که اراضی کشاورزی را تهدید می‌کند، تحت پوشش قرار می‌دهد. کشاورزی که دچار چنین خسارتی می‌شود، معمولاً قادر به بازگشت به چرخه تولید نخواهد بود و 100درصد محصول خود را به دلایل گوناگونی از دست می‌دهد. در گذشته بیمه به کشاورزانی که تنها 10 درصد از محصول خود را از دست می‌دادند نیز تعلق می‌گرفت. لایه‌های متعدد این بیمه موجب مشکلاتی در پرداخت حق بیمه کشاورزان شده بود و همه کشاورزان ناچار بودند این حق بیمه را پرداخت کنند. این بیمه اکنون تنها کشاورزانی را تحت پوشش قرار می‌دهد که دچار خسارت جدی شده‌اند و تمام کشاورزان مجبور به پرداخت حق بیمه بالا نیستند. وی اظهار کرد: بیمه پایه کشاورزی سال گذشته در حوزه دام نیز به اجرا گذاشته شد و موفقیت‌آمیز بود و امسال به‌طور آزمایشی آن را برای کشاورزان اجرا کرده‌ایم و کشاورزان می‌توانند هم بیمه پایه را خریداری و هم بیمه قبلی (بیمه‌الحاقی) را انتخاب کنند؛ اما به مسئولان فروش تأکید شده است که تلاش خود را برای فروش بیمه پایه به کار گیرند.

تغییر تعریف ضریب خطر منطقه

حسن‌نژاد از دیگر اقدامات صندوق بیمه کشاورزی را تغییر تعریف ضریب خطر منطقه عنوان کرد و گفت: در گذشته ضریب ریسک و یا خطر اراضی کشاورزی به‌صورت استانی تعیین می‌شد؛ اما امسال تغییراتی در این زمینه صورت گرفته است. ممکن است یک استان از اقلیم و آب‌وهوای متنوعی برخوردار باشد؛ به‌همین دلیل طبق آمار و اطلاعات سال‌های گذشته، ضریب خطر بر اساس اقلیم تعیین خواهد شد. قائم‌‌مقام صندوق بیمه کشاورزی درباره تعرفه محصول کلزا نیز بیان کرد: بیمه محصول کلزا همیشه زودتر از محصولات دیگر آغاز می‌شود. هم‌اکنون بیمه این محصول آغاز و بیش از 300 تعرفه برای آن در نظر گرفته و ابلاغ شده است.

سامانه الکترونیکی CS بسته‌ها و روش‌های جدید بیمه‌گری را پیاده می‌کند

وی در ادامه از راه‌اندازی سیستم الکترونیکی CS (سامانه جامع بیمه کشاورزی) خبر داد و افزود: این سامانه شامل زیرسامانه‌های مختلف ازقبیل سامانه مالی، نظارت و... است که بر اساس مستندات، آمار و اطلاعات جمع‌آوری‌ شده طی سالیان مختلف راه‌اندازی شده است. با راه‌اندازی این سیستم می‌توانیم ضریب خطر هر منطقه را به‌طور عادلانه دسته‌بندی کنیم؛ به‌عنوان مثال کشاورزانی که اراضی آن‌ها ضریب خطر پایینی دارند، حق بیمه کم‌تری پرداخت کنند. در هر بیمه‌ای این نکته بسیار مهم است که بیمه‌گذاران از یکدیگر متمایز و قابل تشخیص باشند. همچنین نظارت بر عملکرد بیمه‌گذاران از دیگر مزایای این سیستم است. سامانه الکترونیکی CS بسته‌ها و روش‌های جدید بیمه‌گری را پیاده می‌کند و صحت، دقت و شفافیت را برای مشتری به ارمغان خواهد آورد. این سامانه ابزار صندوق بیمه کشاورزی است و به کمک آن اسناد و مدارک دسته‌بندی و به پرونده‌های مالی هر کس رسیدگی می‌شود. وی ادامه داد: 153 مورد بیمه‌ای در صندوق بیمه کشاورزی وجود دارد که باید در سطح 300 شهرستان پیگیری و بررسی شوند. همچنین ‌تعرفه تعیین‌شده برای بیمه دارای فصول بیمه‌ای مختلف است. قوانین و مقررات وضع‌شده برای این سامانه بسیار متنوع است و پیاده‌کردن دقیق آن‌ها تنها توسط این سامانه الکترونیکی امکان‌پذیر است. قائم‌مقام صندوق بیمه کشاورزی بیمه محصولات کشاورزی را غیرقابل مقایسه با بیمه‌های دیگر دانست و گفت: بیمه کشاورزی با بیمه‌های دیگر مانند بیمه شخص ثالث بسیار متمایز است. این بیمه مال و اموال کشاورزان را تحت پوشش قرار می‌دهد؛ در حالی که بیمه شخص ثالث با جان شخص مرتبط بوده و برای هر فرد اجباری است. همچنین ریسک خطر برای محصولات کشاورزی بسیار بالاست؛ به این معنی که خسارت واردشده به محصولات کشاورزی معمولاً بسیار گسترده است و هر سال بسیاری از زمین‌های کشاورزی دچار خسارت می‌شوند. به همین دلیل صندوق بیمه قادر به پرداخت همزمان مبلغ خسارت به تمام کشاورزان نیست.

در صورتی که کشاورزان بخواهند تمام مبلغ خسارت توسط بیمه پرداخت شود، باید حق بیمه سنگینی بپردازند که برای آن‌ها مقدور نیست. به‌عبارت دیگر پرداخت حق بیمه پایین با تعهد بالا امکان‌پذیر نیست؛ در نتیجه مقایسه بیمه کشاورزی با سایر بیمه‌ها درست نیست. در صورتی که جمع کثیری بیمه شوند و جمع کثیری آسیب ببینند، از نظر بیمه‌ای معنی ندارد. ساختار بیمه به این شکل است که جمع کثیری بیمه شوند و جمع قلیلی آسیب ببینند، اما این قضیه شامل بیمه کشاورزی نمی‌شود. بیمه کشاورزی باید مطابق رسالت خود ارزیابی شود. این بیمه بیش‌تر حمایتی از سوی دولت است و نمی‌توان مانند سایر بیمه‌ها به آن نگاه کرد و از آن انتظار داشت. حسن‌نژاد در پایان سال نو زراعی را پیشاپیش به عموم کشاورزان و کنشگران بخش کشاورزی کشور تبریک گفت.

سایت شعارسال، با اندکی اضافات و تلخیص برگرفته از روزنامه سبزینه، تاریخ انتشار: 10شهریور1397 ، کدخبر: 53702: www.sabzineh.org