مشکل فوتبال «دوومیدانی» است؛ نه آقای کی‌روش

اگر می‌خواهید رمز فوتبال ایران را بدانید، در همان چند ثانیه‌ای نهفته است که گل سوم را از تیم ژاپن در نیمه‌نهایی جام ملت‌های ۲۰۱۹ خوردیم. مهاجم ژاپنی به دنبال توپی که ارسال شده بود، توانست در یک کورس هشت‌متری، مدافع ایران را سه متر جا بگذارد و با یک فاصله اطمینان یک‌متری، توپ را با تسلط کافی وارد دروازه کند.

شعار سال: مدافع ایران که یکی از بهترین مدافعان راست ایران و از‌جمله سریع‌ترین فوتبالیست‌های ایرانی است، در آن صحنه از مهاجم ژاپنی عقب ماند. سرعت کم مدافعان در فوتبال ایران یک عارضه درازمدت است و تا این عارضه درمان نشود، سرنوشت مسابقات حساس فوتبال ایران در مصاف با حریفان خارجی همین است. تیم‌های کشورهای عرب همسایه ایران با گذشت زمان و بدون نیاز به تحلیلگران خبره از این ضعف فوتبال ایران بهره‌برداری کرده و انگار به یکدیگر هم خبر داده‌اند که چشم اسفندیار فوتبال ایران کجاست. به دلیل همین ضعف، گاهی شده است که ما مسابقه را به یک شیخ‌نشین کم‌سابقه و کم‌جمعیت باخته‌ایم. این حالت خود را مقایسه کنید با وقتی که مسابقه فوتبال تیم‌های قدرتمند اروپایی را مشاهده می‌کنید. در این بازی‌ها چنین نگرانی و دلهره‌ای خیلی کمتر است یا به طور کلی جای نگرانی نیست؛ چون شما یک یا دو مدافع تیم دلخواه خود را می‌بینید که به‌سادگی توپ‌های ارسالی را جمع می‌کنند و به‌سختی مقهور سرعت مهاجم تیم حریف می‌شوند. مربی تیم می‌تواند با خیال راحت بازیکنان بیشتری در خط میانی به کار گیرد.
با این توصیف، در فوتبال جهان، سرعت شرط لازم است؛ ولی کافی نیست. مهارت‌های کار با توپ هم باید وجود داشته باشد. در ضمن، این کشف جدیدی نیست. سال‌ها پیش درباره تیم رئال مادرید نوشته بودند که هر چهار فوروارد این تیم صد متر را زیر 11 ثانیه می‌دوند. بی‌گمان کی‌روش مربی باهوش، کارآشنا و باتجربه‌ای است. یک مربی هنگامی که پا به سرزمین ناآشنا ‌می‌گذارد، در مرحله نخست، در میان خیل بازیکنان به جست‌وجوی کسانی ‌می‌پردازد که جواب‌گوی نیازهای تیم باشند. نمی‌دانم چقدر طول کشید تا کی‌روش به این نتیجه رسید که هرچقدر جست‌وجو کند، آن مدافعان آرمانی خود را که بتوانند یک‌تنه خط دفاع را پوشش دهند، نخواهد یافت؛ بنابراین هوشمندانه تصمیم گرفت روش خود را با آنچه در اختیار داشت، هماهنگ کند. فرمول او برای موفقیت، افزایش تعداد مدافعان و دل‌بستن به هنرنمایی مهاجمان بود.
در جام ملت‌های آسیا ۲۰۱۹، کی‌روش به‌خوبی از قدرت حریفان آگاه بود و از همان مراحل نخست، پیش‌بینی خارق‌العاده‌ای نکرد. او ‌می‌خواست جام ملت‌های آسیا را ببرد و برنامه خوبی برای این منظور تدوین کرده بود؛ اما دست‌های زیادی برای ربودن این جام دراز بود و یک حادثه کوچک ‌می‌توانست آن را از دسترس خارج کند. حادثه‌های کوچک یکی‌یکی برای تیم‌های بزرگ رخ دادند و تیم‌های قدرتمندی به‌سادگی کنار رفتند.
فوتبال ما در خط دفاع ضعف دارد. راه‌حل کی‌روش یک راه‌حل مقطعی و موقتی بود. او نمی‌توانست معجزه کند. او ایران و تمام دنیا را گشت و بازیکنان بسیار خوب و ماهری را به تیم ملی دعوت کرد. او بهترین مدافعانی را که سراغ داشت، در تیم ملی گماشت. بیش‌از‌این از یک مربی خارجی که قرار است برای مدت محدودی کار کند، نمی‌توان توقع داشت. هر مربی دیگری که بیاید، با این مشکل دست‌به‌گریبان خواهد بود. در وضعیت موجود فوتبال ایران، هرچقدر جست‌وجو کنیم، چیزی بیش از آنچه کارلوس کی‌روش یافت، پیدا نخواهیم کرد. مشکل ما در جای دیگری است. ما باید از جای دیگری شروع کنیم و اگر درست کار کنیم، ممکن است چند سال دیگر مربی تیم ملی فوتبال، بدون جست‌وجوی زیاد بتواند چند مدافع آزاد سریع پیدا کند؛ مدافعانی که در غرب به لیبرو معروف‌اند و ‌می‌توانند توپ‌هایی را که پشت دفاع انداخته ‌می‌شود، به‌سادگی جمع و دفع کنند. در آن زمان، دیگر لازم نیست خط دفاع پنج‌نفری بچینیم و دو نفر هافبک میانی را هم در چند‌متری آنان جای دهیم.
این مشکل در جای دیگری غیر از زمین فوتبال حل ‌می‌شود. کلید آن نه در دستان مربیان فوتبال ایران؛ بلکه در اختیار مدیران عالی ورزش قرار دارد. فراتر از آن، وابسته به یک نهضت همگانی است.
در میان رشته‌های گوناگون ورزشی، رشته دوومیدانی به «مادر ورزش‌ها» شهرت یافته است. ما از مادر ورزش‌ها غافل مانده‌ایم. ما فقط دو دونده سرعت داریم که رکوردی در حد اعتنا دارند. آنها هم «خودپرورده»‌اند و محصول ورزش دوومیدانی ایران نیستند. حسین کیهانی یک‌پدیده دیگر بود که در مسابقات آسیایی سال ۲۰۱۷ توانست ۱۱ ثانیه رکورد ایران را در دو سه هزار متر جابه‌جا کند و در این رشته مدال طلا بگیرد. او در سال ۲۰۱۸ نیز توانست رکورد آسیا را سه ثانیه کاهش دهد و صاحب مدال طلای دوم خود شود. کیهانی هم خودجوش و خودپرورده است و محصول روند طبیعی ورزش دوومیدانی ایران نیست.
تا زمانی که به «مادر ورزش‌ها» بها ندهیم، همان فوتبالی که همه کشور را بلعیده است نیز راه به جایی نخواهد برد. بنابراین اگر محو فوتبال شده‌ایم و غصه مادر ورزش‌ها را نمی‌خوریم، دست‌کم برای سربلندی فوتبال هم که شده است، از او غافل نشویم. در ژاپن، کره‌جنوبی، چین و در بسیاری از کشورها با جمعیت اندک، اگر یکی هست که صد متر را در ۱۰ ثانیه ‌می‌دود، ده‌ها نفر هستند که در فاصله نزدیک با او قرار دارند. توجه کشورهای دیگر به ورزش دوومیدانی بی‌حکمت نیست. بزرگان آن کشورها از نقش و تأثیر مثبت دوومیدانی بر سایر ورزش‌ها آگاه‌اند. یک شاخص برای آگاهی از میزان بدنه و عقبه در ورزش دوومیدانی کشورها، نگاه به نتایج مسابقات داخلی آنهاست. در سایت فدراسیون دوومیدانی ایران خبر مسابقات قهرمانی کشور در سال ۱۳۹۴ نشان ‌می‌دهد حسن تفتیان با 10. 43 ثانیه اول و رضا قاسمی با ۴۷. ۱۰ ثانیه دوم و سامان دست‌مرد با ۹۹. ۱۰ ثانیه سوم شدند.
اگرچه تفتیان رکورد ۰۴. ۱۰ ثانیه را در سال ۱۳۹۵ در مادرید به دست آورده است ولی دوی سرعت ایران اگر غیر از حسن تفتیان و رضا قاسمی، نفرات بعدی داشته باشد، رکوردشان در حدود ۱۱ ثانیه است. مشت نمونه خروار، در سال ۲۰۱۷، در جمع 10 نفر با بهترین نتیجه در دوی صد متر در آسیا، شش نفر ژاپنی بوده‌اند. یک ژاپنی زیر ۱۰ ثانیه، یک ژاپنی ۱۰ ثانیه و چهار ژاپنی صد متر را در کمتر از
01. 10 ثانیه دویده‌اند. فرهنگ سرعت، از مادر ورزش‌ها به همه رشته‌ها از جمله فوتبال منتقل ‌می‌شود. در آمار بهترین نتایج آسیا در سال ۲۰۱۷ که ۱۰ نفر نخست در تمام رشته‌های دوومیدانی مردان و زنان را دربر ‌می‌گیرد و بالغ بر600 نفر ‌می‌شود، فقط نام دو ایرانی دونده و پنج ایرانی در پرتاب‌ها وجود دارد. از 10 نفر با بهترین نتیجه در دوی صد متر آسیا در سال 2017، شش نفر ژاپنی هستند. حسن تفتیان در این سال با 25 .10 ثانیه قهرمان آسیا شد ولی این نتیجه در فهرست بالا جایی ندارد. در این فهرست، نام ۱۰ دونده قطری بین دوندگان سرعت دیده ‌می‌شود و چهار قطری هم در پرتاب نیزه و دیسک جزء ۱۰ نفر اول هستند. جمع آمار شیخ‌نشین قطر ۱۴ نفر است. آمار ژاپن و چین، اولی ۱۷۵ نفر و دومی ۱۶۸ نفر است. آمار برترین نتایج دوومیدانی آسیا در سال ۲۰۱۷ برای شیخ‌نشین بحرین ۴۱ نفر بوده است.
در سایت فدراسیون دوومیدانی ایران نتایج مسابقه دوی صد متر استان مرکزی در سال ۱۳۹۴ درج شده است. در این مسابقه نفر اول، صد متر را در ۳۱. ۱۱ ثانیه، نفر دوم در ۵۱. ۱۱ ثانیه و نفر سوم در ۸۱. ۱۱ ثانیه دویده بودند. به سایت دوومیدانی ژاپن نگاه کنید تا متوجه شوید چه بدنه و عقبه پرحجم و پرطراوتی پشت سر قهرمانان ژاپنی وجود دارد. زحمتش با خودتان. انواع مسابقات دو، در انواع رده‌های سنی، در متراژهای مختلف ۵۰متری، ۱۵۰متری، ۱۰۰کیلومتری! رکورد دوی صد متر یک پیرمرد ۱۰۵ساله را هم ثبت کرده‌اند.
«مادر ورزش‌ها»، ورزشی است که بچه‌هایش به بقیه رشته‌های ورزشی گسیل ‌می‌شوند و آنها را شکوفا ‌می‌کنند. غفلت از رسیدگی به مادر ورزش‌ها آثار ناخوشایندی را در کل ورزش به جا ‌می‌گذارد.