تلاش‌ها منجر شد تا متخصصان آی تی بر اساس تبصره ۵۶ قانون مبارزه به قاچاق کالا و ارز سامانه‌ای را تحت عنوان سامانه جامع یکپارچه سازی نظارت بر فرآیند تجارت خارجی طراحی و راه اندازی کنند.

* این تصویر صفحه نخست سایت سامانه جامع تجارت است

سامانه جامع تجارت که جزو امورمدیریت وزارت صمت قرار دارد برای انجام اهداف خود از ۲ زیر سامانه و ۳ سامانه جانبی استفاده می‌کند که عبارتند از:

زیرسامانه تجارت فرامرزی: مشاهده و پیگیری و جلوگیری از ورود تکراری اطلاعات کلیه فعالیت های مرتبط با امور بانکی و بیمه ای، حمل و نقل، اخذ مجوزها و امور گمرکی.

زیرسامانه حوزه تجارت داخلی: مدیریت کلیه امور مرتبط با انتقال مالکیت، مکان و نگهداری در حوزه کالای هدف.

سامانه جانبی رهگیری: مدیریت شناسه های رهگیری و پاسخ به استعلام های مرتبط.

سامانه جانبی شناسه کالا: ثبت اطلاعات شناسه کالا و شناسنامه مرتبط.

سامانه جانبی جامع انبارها: مدیریت ورود و خروج کالا از مراکز نگهداری در حوزه ی کالای هدف.

البته که این سامانه برای کاهش تعدد جعل اسناد و همچنین کوتاهی دست رانت در دستگاه‌ها راه اندازی شده، ولی طی این ۳ سال با مشکلات متعددی دست و پنجه نرم کرده است. با توجه به گزارش های متعدد و اختلالات گزارش شده، باشگاه خبرنگاران جوان بر آن شد تا ابعاد مختلف این سامانه را مورد بررسی قرار دهد.

محسن شیری، کارشناس حوزه تجارت فرامرزی سامانه جامع تجارت در گفت‌و‌گو با خبرنگار صنعت،تجارت و کشاورزی گروه اقتصادی باشگاه خبرنگاران جوان، در تشریح فرآیند و مشکلات پیش روی این سامانه در حوزه فرامرزی، اظهار کرد: سامانه جامع تجارت در مرداد سال ۹۵ طبق بند الف ماده ۶ قانون مبارزه با قاچاق کالا و ارز راه اندازی شد که در اصل نام کامل آن، سامانه جامع یکپارچه سازی نظارت بر فرآیند تجارت خارجی است.

او می‌گوید: از جمله این سامانه‌ها می توان سامانه شناسه کالا، سامانه شناسه رهگیری، سامانه یکپارچه اعتبارسنجی و رتبه بندی اعتباری، سامانه یکپارچه مجوز‌ها (که با حدود ۲۵ دستگاه مجوزدهنده در ارتباط است)، سامانه ثبت سفارش (ثبتارش)، سامانه ضوابط کالایی، سامانه جامع ارزی، سامانه جامع حمل و نقل، سامانه جامع انبارها، سامانه جامع امور گمرکی و سامانه بیمه مرکزی را نام برد.

شیری با اشاره به هدف سامانه جامع تجارت و سامانه‌های زیر مجموعه آن گفت: این سامانه می بایست با برقراری ارتباط موثر با سامانه های متعدد حوزه تجارت از یک طرف امکان تبادل اطلاعات میان فعالان اقتصادی و دستگاه های دخیل در امر تجارت را فراهم کند و از طرف دیگر با یکپارچه سازی اطلاعات تجاری، زمینه جلوگیری از وقوع تخلف و امکان نظارت سیستمی را بر فرآیند تجارت مهیا سازد.

این کارشناس حوزه فرامرزی سامانه جامع تجارت بیان کرد: این سامانه با تجمیع و یکپارچه سازی اطلاعات، قابلیت ارایه گزارش های مفید تجاری را به مسئولان کشور به منظور تصمیم گیری های صحیح داراست.

همکاری تمام دستگاه ها با سامانه جامع تجارت قطعی است/گمرک گرفتار قطع و وصل ارتباط سامانه "بیتا"

شیری گفت: گستره بخش تجارت خارجی سامانه جامع تجارت شامل سه حوزه واردات، صادرات و ترانزیت است که تاکنون تمرکز بیشتر فعالیت های انجام شده در این سامانه بر روی فرآیند واردات بوده است. البته در حوزه صادرات هم اقداماتی صورت گرفته است که از جمله آن ها می توان به امکان درج آگهی فروش ارز و درگاه فروش ارز صادراتی توسط صادرکنندگان اشاره کرد.

او گفت: هم اکنون تمام نهاد‌ها وظایف خود را در قبال این سامانه انجام می‌دهند و بجز گمرک تمام دستگاه‌ها در بحث تجارت برون مرزی برخط فعالیت خود را ادامه می‌دهند.

این کارشناس سامانه جامع تجارت تاکید کرد: دلیل قطع موقت سامانه‌گمرک برای همکاری با سامانه‌جامع تجارت نیز مشخص است و خود مسئولان گمرک نیز به آن واقف هستند.

شیری دلیل قطع و وصل شدن اتصال سامانه گمرک با سامانه جامع تجارت را از زبان مسئولان گمرک اینطور نقل کرد و گفت: تقریبا ۳ تا ۴ ماهی بود که اتصال ما با گمرک پایدار بود، اما مجدد دچار اختلال و قطع و وصل شدیم که مسئولان گمرکی دلیل این اختلالات را مشکلات شبکه ارتباطاتی وزارت امور اقتصادی و دارایی یعنی سامانه "بیتا" دانستند، اما طی تحقیقات صورت گرفته گمرک در سند راهبردی دولت الکترونیک در خوشه " صنعت و معدن" قرار گرفته است.این یعنی گمرک نیز جزو اصلی سامانه جامع تجارت محسوب می‌شود.

* خوشه بندی وظایف دستگاه ها در سند راهبردی دولت الکترونیک

این کارشناس حوزه برون مرزی سامانه جامع تجارت در پاسخ به سوالی مبنی بر اینکه چرا گمرک بعنوان یکی از معاونت های وزارت اقتصاد جزو گروه صنعت و تجارت قید شده است؟ گفت: بله گمرک معاونت وزارت امور اقتصادی و دارایی است، اما به علت ارتباطات گسترده اش در امر تجارت، آن را زیر مجموعه صنعت و تجارت قید کرده اند.

شیری بیان کرد: یکی دیگر از معضلات گمرک این است که دستگاه‌های زیرمجموعه در حالی خود را ملزم به اتصال به سامانه " بیتا" می دانند که به اختلالات آن واقف هستند.

او افزود: در این خصوص، تبصره ماده ۳۲ آیین نامه اجرایی مواد ۵ و ۶ قانون مبارزه با قاچاق کالا و ارز اینطور بیان می‌کند: "ساختار تهیه و تبادل اطلاعات الکترونیکی مورد نظر باید به گونه‌ای باشد که قابل ارسال به سامانه جامع تجارت باشد. موضوع قابل توجه و حائز اهمیت در اختلالات مطرح شده از جانب گمرک، عدم تطبیق ساختار اطلاعات و داده‌های گمرک با خواسته‌های سامانه جامع تجارت است. در واقع اطلاعات گمرک بر دامنه ای به نام HS کدگذاری شده است که این کد برای سامانه جامع تجارت قابل استفاده نیست.

این کارشناس حوزه تجارت برون مرزی گفت: طبق قانون مبارزه با قاچاق کالا و ارز در تبصره ۵ و ۶، دستگاه‌های مرتبط با این سامانه باید اطلاعات خود را بر اساس ساختار تعریف شده در سامانه جامع تجارت ارایه کنند و ساختار تعریف شده این سامانه هم " کد شناسه کالاها" است.

او بیان می‌کند: زمانی که سامانه جامع تجارت کالایی را با "کد شناسه کالا" شناسایی می‌کند بطور مثال می‌تواند کالای تلفن همراه x مدل A و حتی رنگ آن را هم شناسایی و بررسی کند، اما زمانی که گمرک کالا‌ها را با کد HS اعلام می‌کند تنها می تواند تعداد تلفن‌های همراه وارداتی را شناسایی و بررسی کند و این اصلا جالب نیست.

شیری توضیح داد: دامنه HS بیانگر این است که اطلاعات جزئی کالا‌ها برای گمرک اهمیت حقوقی نداشته است، اما این اطلاعات جزئی برای بررسی نوع ثبت سفارش، اظهار و نوع اظهار کالا‌ها، استهلاک، رسوب و ترخیص کالا‌ها توسط سامانه جامع تجارت بسیار حائز اهمیت است.

این کارشناس حوزه تجارت برون مرزی گفت: گمرک طبق زمانبندی محدودی اعلام کرده بود که تا ۹۸/۳/۱ اطلاعات خود را بر اساس "کد شناسه کالا" به سامانه ارایه خواهند کرد که تاکنون این اتفاق محقق نشده است و در بحث ارتباطات این ۲ نهاد با هم، قطعا بحث داده‌ها با کد شناسه محور بسیار مهم است.

او ادامه داد: به زبانی ساده‌تر سامانه جامع تجارت از یک گروه کالا ۱۰۰ ردیف کالا را کدگذاری می‌کند، ولی گمرک این ۱۰۰ رسته را در ۲ نوع کالا دسته بندی می‌کند و این موضوع موجب ایجاد اختلال در تطبیق اطلاعات می‌شود. یعنی نمی‌توانیم متوجه شویم که کدام کالا با کدام نشان تجاری وارد بازار خواهد شد.

دوباره کاری گمرک با راه اندازی سامانه "خدمات پس از ترخیص"

شیری از یکی دیگر از اختلالات سیستم گمرکی در سامانه جامع تجارت پرده برداری کرد و گفت: موضوع دومی که منجر به اختلال در روند بررسی فرآیند تجارت بین گمرک و سامانه جامع تجارت شده است. بحث استعلام از سامانه جامع انبارهاست.

وی توضیح داد: در واقع گمرک "پته ۱ " صدوری خود را منوط به استعلام سامانه انبار‌ها نمی‌کند تا مشخص شود مقصد بار خروجی کدام انبار است البته چندی است که گفته می‌شود گمرک خود سامانه‌ای را با نام "سامانه جامع مدیریت کالا و خدمات پس از ترخیص" به صورت مجزا راه اندازی کرده است که براساس "بند ث ماده ۶ قانون مبارزه با قاچاق کالا و ارز " یک نوعی موازی کاری با سیستم توسعه تجارت و سامانه جامع تجارت است.

این موضوع توسط حمیدرضا دهقانی نیا، سخنگوی ستاد مرکزی مبارزه با قاچاق کالا هم تایید شده است.

او می گوید: هم اکنون وب سرویس‌های فعال بین گمرک و وزارت صمت تعریف شده است و این وب سرویس‌ها در حال تبادل اطلاعات هستند. اما مشکلی که وجود دارد «عدم پایداری تبادل اطلاعات» است به این معنا که وب سرویس‌های مورد نظر به صورت دائم قطع و وصل می‌شوند.

گمرک بعد از گذشت چندین ماه فقدان ارتباط با سامانه جامع تجارت، این روزها تا حدودی با همکاری با این سامانه مشغول است که البته به علت اتصال ناقص به سامانه بیتا و صدور مجزا استعلام انبارها، سیستم را دچار یک اتصال ناپایدار کرده است.

حال باید دید بعد از گذشت چند ماه قرار است این مشکل به طور کامل برطرف شود تا دیگر شاهد ناهماهنگی گمرک در این سامانه برای جلوگیری از ورود کالاهای نامعتبر به کشور نباشیم.

شعارسال، با اندکی تلخیص و اضافات بر گرفته از خبرگزاری باشگاه خبرنگاران جوان ، تاریخ انتشار: 27 تیر 1398 ، کدخبر: 7003595 ، www.yjc.ir