جمعه ۰۷ ارديبهشت ۱۴۰۳ - 2024 April 26 
شعار سال:سیل در گلستان و خوزستان، زلزله در کرمانشاه و آذربایجان، آتش‌سوزی در پلاسکو و سقوط هواپیمای حامل ایرانیان مهاجر در آسمان تهران آن هم با شلیک موشک پدافند خودی! رویدادهای عمومی بسیاری می‌توانند سبب ایجاد احساس غم، اندوه و چنان که در ادبیات قانونی و رسانه‌ای نوشته می‌شود «جریحه‌دار شدن افکار، عواطف و احساسات عمومی» شود. گاهی حادثه طبیعی است و از دست انسان خارج است و گاه چون جنگ‌ها یا اشتباهات و کم‌کاری‌های مسئولان و آدم‌ها، ردپای تقصیر، خطا و مسئولیت انسانی در آن‌ها دیده می‌شود. با این حال نتیجه یکی است. مسئله این است که با اندوه شکل گرفته و جاری در جامعه چه می‌توان کرد؟
همین چندماه پیش بود که نتایج تحقیقی که از سوی موسسه آمریکایی گالوپ انجام شده است، منتشر شد و بر اساس آن، ایران در زمره ۱۰ کشور انتهای جدول شادترین مردم جهان قرار گرفت. در واقع ایران در کنار کشورهایی مثل چاد، نیجر، سیرالئون، عراق، بنین، لیبریا، گینه، سرزمین‌های فلسطین و کنگو، ۱۰ کشوری هستند که مردمشان در سال ۲۰۱۸ میلادی غمگین‌ترین مردم جهان بوده‌اند. موسسه گالوپ برای انجام این تحقیق بیش از ۱۵۱ هزار مصاحبه را در سال ۲۰۱۸ در ۱۴۰ کشور جهان انجام داده است تا احساسات ساکنان این کشورها را درباره وضعیت زندگیشان دریابد. از ابتدای سال ۲۰۱۹ تا اکنون که در روزهای ابتدایی سال ۲۰۲۰ هستیم، حوادث فراوانی در ایران اتفاق افتاده است که با در نظر گرفتن تاثیر آن‌ها بر احساسات اجتماعی، می‌توان نتیجه گرفت که احتمالا وضعیت ایران در چنین جدولی اگر بدتر نشده باشد، بهتر هم نشده است. بر اساس این تحقیق به‌طور متوسط از هر ۱۰ نفر چهار نفر اعلام کرده‌اند که زندگی روزمره‌شان با نگرانی‌های بسیاری همراه است و از هر ۱۰ نفر سه نفر نیز گفته‌اند همواره دچار استرس هستند.
حتی اگر به مثابه برخی، نتایج پژوهش گالوپ را معتبر ندانیم، در فهرست‌های منتشرشده از سوی سازمان ملل متحد نیز ایران را در میان ۳۰ تا ۵۰ کشور انتهایی این جدول می‌یابیم. هرچند معیارهای گالوپ یا پژوهش‌های موردتایید سازمان ملل متفاوتند، اما نمی‌توان از شرایط نامطلوب ایران در این زمینه گذشت.
پژوهش موسسه گالوپ نتایج جالب توجه دیگری نیز دارد. بر این اساس مردم جهان برای دومین سال پیاپی غمگین‌تر و خشمگین‌تر و ترسناک‌تر از هر زمانی شده‌اند. همچنین بر اساس این تحقیقات، جهان در سال گذشته میلادی به اندازه سال ۲۰۱۷ بدبخت باقی مانده است که نتیجه جنگ‌ها، بحران‌های سیاسی و شرایط اضطراری انسانی است.
اگر از دیماه سال گذشته رویدادها را به فهرست عوامل افزایش غم و اندوه ایرانی‌ها اضافه کنیم، لیست بلندبالایی خواهد شد. از زلزله تا سیل در نقاط گوناگون کشور، از مرگ دردآور کولبران تا آلودگی هوا و گرانی عجیب و یکشبه بنزین و از اعتراضات به خشونت کشیدهشده آبان ماه ۹۸ تا سقوط هواپیمای اوکراینی با سرنشینانی که اکثر آن‌ها ایرانی بودند با شلیک موشک پدافند خودی!
در تمام ماه‌های گذشته و بهویژه هفته‌های گذشته، نشانه‌های فراوانی از غم و اندوه نزد ایرانی‌ها چه در محیط عمومی و چه در شبکه‌های اجتماعی قابل مشاهده بوده است.
روانشناسان احساس غم و اندوه را همچون احساساتی مثل شادی، هیجان و ترس طبیعی می‌دانند. با این حال؛ مدت، شدت و تکرر غم می‌تواند بر روح و روان انسان آثار سوء فراوانی داشته باشد. یک رویداد به احتمال زیاد منجر به ضربه روحی و روانی اگر این اتفاق به‌طور غیرمنتظره بیفتد، شما برای آن آماده نشده بودید و برای جلوگیری از آن شما احساس ناتوانی کنید.
برای توصیف غم ممکن است از کلمات متفاوتی استفاده کنیم. کلماتی مثل درد، اندوه، دلشکستگی، غصه، افسردگی، رنج، غربت، پریشانی و نارضایتی و ناراحتی، همگی عکس‌العمل‌های ما به موقعیتی منفی و ناخوشایند هستند. حتی ممکن است غم نتیجه احساسات دیگری مثل خشم، استرس، عذاب وجدان، رنج، اضطراب یا ناامیدی باشد. گاهی برخی احساسات آنقدر قوی هستند که ما نمی‌توانیم تشخیص دهیم در واقع غمگین هستیم. احساس غم در افراد مختلف متغیر است. ممکن است احساس غم از نظر فیزیکی هم روی شما تاثیر بگذارد و دچار معده درد، سردرد یا حتی بی‌خوابی شوید. همچنین ممکن است روحیه شما را بهطورکل تغییر دهد؛ طوری که بدخلق، کسل یا بی‌انگیزه شوید، بخواهید گریه کنید یا از دیگران فاصله بگیرید. تشخیص غمگین بودن و درک آن، نشانه پایداری سلامت ذهن دانسته می‌شود و عاملی است که انسان بتواند با شرایط کنار بیاید.
ضربه عاطفی و روانی را می‌توان با تک ضربه، یک حادثه، مانند تصادف وحشتناک، یک فاجعه طبیعی و یا یک حمله خشونت‌آمیز ایجاد شود. تروما همچنین می‌تواند شامل استرس بیامان مانند زندگی در یک محله مملو از جرم و جنایت و یا کشوری با آسیب‌های فراوان باشد. همه وقایع به طور بالقوه آسیب‌زا منجر به آسیب‌های روحی و روانی پایدار می‌شوند. برخی از افراد به سرعت به جای اول برمیگردند حتی پس ازغم‌انگیزترین و تکان‌دهنده تجارب. برخی تجارب نیز که به نظر می‌رسد خیلی ناراحتکننده نباشد افرادی را بهشدت ویران می‌کنند. تعدادی از عوامل خطر مردم را در معرض ضربه عاطفی و روانی قرار می‌دهد. مردم به احتمال زیاد با یک تجربه استرس‌زا دچار آسیب‌های روانی می‌شوند.
غم و اندوه می‌تواند ریشه در فضای خصوصی یا عمومی زندگی یک انسان داشته باشد. درباره دلایل غم در زندگی خصوصی و راه‌های گذر از آن سازوکارهای فراوانی از سوی روانشناسان بر اساس میزان درگیر شدن هر فرد در غم و اندوه مطرح است. میزان وابستگی فرد به موضوع غم‌انگیز، شدت رویداد، دائمی یا موقت بودن شرایط و تکرار و بسامد آن بستگی دارد. اما آیا غم‌های عمومی سازوکار متفاوتی دارند؟ از نظر شکل تاثیر این غم‌ها، تفاوت چندانی با غم‌های شخصی ندارند. با این حال، از آنجا که شرایط غم‌انگیز توسط عده بیشتری درک می‌شود، فضای گسترده‌ای برای همدردی وجود دارد.
به طور کلی، در مواجهه با غم پنج سازوکار بررسی دقیق ماهیت زخم روحی، ابراز کردن و تخلیه مقداری از احساساتی که بهوسیله ضربه روحی ایجاد شده است، پذیرش تسلی، یافتن راهی برای جبران خسارت و تحلیل و بررسی زخم در چارچوبی بزرگتر توصیه می‌شود. دو راهکار استفاده سازنده از این تجربه برای کمک به خود یا دیگران و عفو و بخشش در صورت امکان نیز دو راهکار تقویتی در این راستا هستند.
برای اینکه غم و اندوه انسان را از پا نیندازد، باید راهکارهایی را در پیش گرفت تا آثار بلندمدت و حتی دائمی آن به حداقل کاهش یابد. اول از همه باید وجود احساس غم را پذیرفت. در این راستا شاید لازم باشد با خود و اطرافیانتان صادق باشید، با دیگران حرف بزنید، افکار خود را بنویسید، خودتان را در وضعیتی امن قرار دهید، سرخود دارو مصرف نکنید و سعی کنید با انجام کارهای روتین زندگی یا کارهایی که می‌دانید می‌تواند شما را آرام کند – مثل پیاده‌روی، گوشدادن به موسیقی، کتابخواندن و... – غم را به کنترل خود درآورید. خواب کافی و اشک ریختن هم از جمله ابتدایی‌ترین و طبیعی‌ترین واکنش‌ها به غم و اندوه است. در مورد غم و اندوه عمومی، معمولا حرکت‌های اجتماعی و عزاداری عمومی می‌تواند به کاهش این ترومای غم کند. تجربه گروه‌های غم‌‌پذیری و غم‌زدایی به سبک گروه‌های ترک اعتیاد از جمله سازوکارهایی است که بر اساس پایه‌هایی مثل همدردی و نیز آگاهی از این که غم تنها متعلق به فرد نیست و یک فرد با غم تنها نیست ایجاد شده است. رفتارهایی مثل برگزاری مراسم بزرگداشت و گرامیداشت، روشن کردن شمع و... نیز در مورد حوادث غمناک واکنش‌های اجتماعی به شرایط غم‌انگیز عمومی محسوب می‌شوند. در نهایت با توجه به اینکه عبور از غم نیاز به صبر دارد، در صورت نیاز نباید از کمک متخصصان نیز روی گرداند.
فراموش نکنیم که غم و اندوه اجتماعی بر مولفه‌های گوناگون سیاسی، اقتصادی و حتی امنیتی هم موثر است. در نتیجه در کنار تلاش افراد هر جامعه برای کنترل غم و اندوه و کمک به خود و دیگران، قطعا لازم است که حاکمیت‌ها هم از به وجود آوردن فضای مستعد رشد این احساسات با بسامد بالا بپرهیزند و در صورت وقوع، عوامل آن را به سرعت اصلاح کرده یا بهبود بخشند تا آثار ترومای ناشی از رویدادهای غمگین عمومی کاهش یابد.
شعار سال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از روزنامه ابتکار، تاریخ انتشار:22دی 1398، کد خبر:www.ebtekarnews.com،150506
