کارنامه سیاسی نیکوول ووای پاشینیان نخست وزیر ارمنستان نشان میدهد که وی از دنیای روزنامه نگاری و نشر پا به عرصه سیاست گذاشته و سابقه مخالفت با دولت روسگرایان در سال ۲۰۰۷ و زندان سیاسی را در کارنامه دارد که در سال ۲۰۰۹ مورد عفو قرار گرفته است. پاشینیان که از سال ۲۰۱۲ نماینده پارلمان این کشور بوده در سال ۲۰۱۵ حزب «پیمان مدنی» و در سال ۲۰۱۷ ائتلاف راه کار را تاسیس کرده است.
شعارسال: روابط میان آذربایجان و ارمنستان بر سر منطقه مورد مناقشه قره باغ از ۶ مهر (۲۷ سپتامبر) با شروع جنگ به سوی تنش همه جانبه کشیده شده است. این جنگ خونین بنابر گفته ولادمیر پوتین رییس جمهور فدراسیون روسیه ۵ هزار کشته داشته و چهره متفاوتی از نبردهای جدید را به نمایش گذاشته است. ارتش ارمنستان در منطقه ناگورنو قره باغ مقابل حملات هواپیماهای بدون سرنشین اسراییلی و ترکی آسمان منطقه را بی قید و شرط باخته و کمتر از حد توان خود ظاهر شده است. بسیاری این رفتار در پدافند را ناشی از فرسودگی تجهیزات و تکنولوژی نسل پایین سلاحها و رادارهای ضدهوایی میدانند.
البته نیروی زمینی این کشور نیز ضمن رها کردن سنگرهایشان و عقب نشینی، سلاح، مهمات و تجهیزات سالم را در میدان رزم باقی میگذارند. چنین رفتاری در یک ارتش کلاسیک بسیار عجیب است و هر نظامی کار کشته هنگام عقب نشینی ضمن حمل سلاح شخصی به نابودی سلاح، تجهیزات و مهمات اقدام میکند که در این جنگ کمتر دیده شده است. حتی نیروهای تازه نفس اعزامی ارمنستان به قرهباغ نیز با کمبود آذوقه مواجه شده و لجستیک ارمنستان عملا کاری نمیکند. نیروهای مرزبانی این کشور نیز در طول خطوط مرزی رایونهای اشغالی با ایران نیز با تخلیه پاسگاههای مرزی بدون مقاومت عقب نشینی کردهاند.
کنترل ارمنیها بر سد ماداگیز (سوگووشان) و سد ارس، شهرهای فضولی، جبراییل، هادروت و قوبادلی از دست رفته و آذربایجان در طول رود ارس به مرز بین المللی ارمنستان نیز رسیده است. حتی وزیر دفاع ارمنستان نیز به شکستهای پی در پی اعتراف میکند. نمایش تجهیزات منهدم شده و غنیمتی ارتش ارمنستان و اسارت نیروهای ارمنی به دست ائتلاف آذربایجان هم مزید بر علت شده و مقاومت نیروهای دفاعی منطقه قره باغ در طول نبردهای اخیر به مراتب بیشتر از نیروهای ارتش ارمنستان بوده که این مورد نیز بسیار عجیب است.
بسیاری تا اینجای کار اقتدار نیروهای ائتلاف آذربایجان، ترکیه، نیروهای ویژه ارتش پاکستان، تروریستهای سوری و قفقازی را عامل برتری در خطوط نبرد با نیروهای ارمنی میدانند.
اما چرا در طول یک ماه گذشته نیروهای مسلح ارمنستان جز عقب نشینی و ضد حملات کم حاصل، کار چندانی نمیکنند؟
ارمنیها با اینکه از موقعیت استقرار در ارتفاعات برخوردار هستند، اما از این امتیاز به خوبی استفاده نمیکنند و نیروهای آذربایجانی به ۳۴ کیلومتری گذرگاه لاچین رسیدهاند که این موضوع مهمترین کریدور ارتباطی میان ارمنستان و ناگورونو قره باغ را تهدید میکند.
حملات نظامی هوایی و توپخانهای به داخل خاک ارمنستان نیز باعث نابودی مقادیری از تجهیزات نظامی در داخل خاک این کشور نیز شده است. نخست وزیر ارمنستان از فدراسیون روسیه به دلیل انعقاد پیمان دفاعی و نظامی تقاضای کمک کرده که با واکنش سرد ولادیمیر پوتین رییس جمهور فدراسیون روسیه مواجه شده است.
پوتین اعلام کرده تنها در صورتی که خاک ارمنستان مورد حمله قرار بگیرد حاضر به مداخله نظامی به نفع ارمنستان است که با سابقه روسها در جنگ نخست قره باغ تفاوت موضع آشکاری را نشان میدهد.
روسیه در شرایطی که پایگاه نظامی ۵ هزار نفری گیومری ارمنستان را در اختیار دارد با نیروی هوایی و پدافند هوایی این کشور میتواند همه تلاشهای نیروهای متخاصم را با شکست مواجه کند.
ایران نیز پایانه مرزی نوردوز را در مرز آذربایجان شرقی با ارمنستان بسته است و عدهای گمان میکنند این کار به دلیل فشارهای داخلی ناشی از تجمعات حمایت از جمهوری آذربایجان در شهرهای آذری نشین است. در هر صورت اقدام ایران برای توقف مراودات اقتصادی با ارمنستان باعث بروز مشکلات اقتصادی بیشتر برای ارمنستان شده است کمااینکه مرزهای گرجستان نیز به روی ارمنستان بسته شده است و شرایط ارمنستان وخیمتر میشود.
همه این موارد با باید به خبرهای جدید اضافه کرد. نخست وزیر ارمنستان وارگیناک سرکیسیان فرماندهی مرزبانی این کشور را برکنار کرده که علت آن تیراندازی در شرایط آتش بس از داخل خاک ارمنستان به نیروهای آذربایجان در خطوط مرزی ارس و پاسخ متقابل نیروهای آذربایجانی است. هر چند آذربایجان هرگونه پاسخ به آتش طرف ارمنی را انکار میکند، اما آتش دو طرف غیرقابل انکار است. همچنین نقض سه باره آتش بس در طول جنگ که هر دو طرف یکدیگر را متهم به آن میکنند چیزی نیست که بتوان آن را اراده طرفهای سیاسی دانست.
چنانچه تاریخچه نیروهای مسلح کشورهای وارث اتحاد جماهیر شوروی سابق را مطالعه کنیم به روابط قوی میان نیروهای مسلح این کشورها با روسیه بر میخوریم که موضوع نفوذ در نیروهای نظامی این جمهوریها را پیش میکشد.
اینکه روسها یک پای نقض آتش بس هستند هنوز روشن نیست، ولی در طرف ارمنی دستهایی موجود است که وضعیت را به سوی شکست نظامی، بی ثباتی سیاسی و اعتراض هدایت میکند. فضای غالب سیاسی ارمنستان بر علیه نخست وزیر پاشینیان است که عملا دولت و فرمانده قوای نظامی کشور را در دست دارد. تعدادی از فعالان سیاسی و رسانهها به عملکرد وی در ماجرای قره باغ تاخته اند.
اما چرا باید در شرایط جنگ چنین اتفاقی در ارمنستان بیفتد؟
کارنامه سیاسی نیکوول ووای پاشینیان نخست وزیر ارمنستان نشان میدهد که وی از دنیای روزنامه نگاری (ویراستار روزنامه هایکاکان ژاماناک) و نشر پا به عرصه سیاست گذاشته و سابقه مخالفت با دولت روسگرایان در سال ۲۰۰۷ و زندان سیاسی را در کارنامه دارد که در سال ۲۰۰۹ مورد عفو قرار گرفته است. پاشینیان که از سال ۲۰۱۲ نماینده پارلمان این کشور بوده در سال ۲۰۱۵ حزب «پیمان مدنی» و در سال ۲۰۱۷ ائتلاف راه کار را تاسیس کرده است.
وی مهمترین معترض نتیجه انتخابات مجلس شورای ملی سال ۲۰۱۸ و برتری سرژ سرکیسیان رییس جمهور سابق و کاندیدای حزب جمهوری خواه (روس گرا) بود که این نتایج را تقلب در انتخابات خوانده بود. پاشینیان توانست با پیاده روی از شهر گیومری تا ایروان موج مخالفان علیه وی را سازماندهی کند و سرکیسیان از مقام نخست وزیری در ۲۳ آوریل استعفا کرد. پاشینیان ۸ میهمان سال با رای اکثریت نخست وزیر شد، اما وعدههای وی برای حل چالشهای دورههای پیشین بدون راه حل مناسب به سرانجام نرسید که اعتراضهای مردمی و مخالفان وی را پیش از جنگ به دنبال داشته است. ویژگی ممتاز وی در این دوره غربگرایی و کمر رنگی نقش سیاسی و اقتصادی روسیه در ارمنستان بوده است. حضور در تمرینهای نظامی ناتو، برقراری روابط اقتصادی با اتحادیه اروپا بجای روسیه و اظهار نظرهای جنجالی وی درباره پایگاه گیومری موضوعات داغ دوران تصدی قدرت از سوی وی بوده است. عزم دولت پاشینیان برای عضویت در پیمان دفاعی آتلانتیک شمالی (ناتو) نگرانیهای ایران را نیز تشدید میکند و در تضاد با منافع ملی کشورمان است.
ابتکار مخالفان
روبرت کوچاریان و سرژ سرکیسیان طی دیدار با نخست وزیر پیشنهاد استعفای وی را برای خروج از بحران مطرح کرده اند و بعید نیست در صورت امتناع نخست وزیر گزینه راهپیمایی و کودتای نظامیان با عنوان نجات کشور از شکست نظامی در جنگ قره باغ اتفاق بیفتد که در شرایط فعلی مورد قبول اکثریت جامعه این کشور نیز قرار میگیرد.
میتوان مدعی شد جنگ اخیر بزرگترین فرصت را برای طرفداران روسیه در ارمنستان فراهم کرده است تا پاشینیان را با زمینه سازی به بهانه ناکارآمدی و شکست نظامی کنار بزنند و فاتحه غربگرایان را در این کشور بخوانند. البته پاشینیان به عنوان روزنامه نگار از تاریخ جنگ قره باغ سراسر درس عبرت نگرفته است. سناریویی مشابه این ماجرا در سال ۱۹۹۲ برای ایاز مطللب اف رییس جمهور آذربایجان طرح ریزی شد که ابتدا شبه نظامیان حزب دموکراتیک خلق (هوادارن ابوالفضل ایلچی بگ) جبهه لاچین و شوشا را در مقابل هجوم ارتش ارمنستان تخلیه کردند و پس از فاجعه خوجالی، این شبه نظامیان با حضور چند هزار نفری در باکو و مقابل کاخ ریاست جمهوری به عمر دولت پایان دادند. البته همین دولت نیز چندان دوامی نداشت و شکستهای نظامی همراه با بحران اقتصادی و کودتای سیاسی حیدر علیف که از حمایت سیاسی ایران برخوردار بود فرو پاشید و عوامل سیاسی و نظامی آن به عنوان عامل شکستهای آذربایجان برکنار و زندانی شدند.
چنین تغییر احتمالی میتواند مسیر جنگ اخیر را به سمت دیگری تغییر دهد و ارمنستان با حمایت روسها این بار چهره جدید با استراتژی نو نمایان کند که به هیچ وجهی برای ائتلاف آذربایجان خوشایند نخواهد بود. این ناخوشایندی از جایی شروع میشود که این ائتلاف مانند یک قمارباز همه برگهای خود را پای میز جنگ رو کرده و استراتژی نظامی آن در طول یک ماه گذشته شناخته شده است. برتری هوایی در سایه پرواز پهپادها، گلوله باران شدید، نفوذ گروههای کماندویی به پشت جبهه حریف و سپس حملات زرهی و پیاده استراتژی آذربایجان است که دیگر چیز پنهانی ندارد.
شعار سال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از سایت تحــولات جهــان اســلام، تاریخ انتشار: ۹ آبان ۱۳۹۹، کد خبر: ۳۸۲۶۶، www.iswnews.com