چرخه صادرات محصولات کشاورزی کامل نیست

محصولات کشاورزی ایران بویژه «نی ریز» به شرط رعایت برخی استانداردهای جهانی و فرآوری، قابلیت عرضه در بازارهای جهانی را دارد.

‌شعار سال: استان‌هایی توانسته‌اند محصولشان را به یک برند جهانی تبدیل کنند که درکنار تلاش کشاورزان برای افزایش کیفی محصول، توانمندی بیشتری در بازاریابی و بسته ‌بندی داشته‌اند.
‌ تاجر ژاپنی: ایران سیاست‌ ثابتی برای صادرات ندارد.

فرح خادم المله باغبانی از مزیت‌های بخش کشاورزی به شمار می‌رود که می‌تواند سهم بالایی از صادرات غیر نفتی کشور را به خود اختصاص دهد، اما متأسفانه در سال‌های گذشته به دلیل توجه نکردن کشاورزان به مباحث کیفی و فرآوری محصولات کشاورزی، در بسیاری از محصولات جایگاه کشورمان در بازارهای جهانی مورد تهدید قرار گرفته است.
در ایران 50 نوع میوه تولید می‌شود که کشورمان در تولید برخی از آنها از جمله سیب، مرکبات، پسته، انار، گیلاس، گردو، انجیر و زعفران دارای رتبه تک رقمی است. هر یک از استان‌های کشور در تولید انواعی از میوه سرآمد است، اما آنهایی توانسته‌اند محصولشان را به یک برند جهانی تبدیل کنند که در کنار تلاش کشاورزان برای افزایش کیفی محصول، توانمندی بیشتری در بازاریابی و بسته‌‌بندی داشته‌اند.
«نی ریز» دومین شهر فارس است که علاوه بر تولید پسته، قطب تولید انار نیز به شمار می‌رود، به طوری که گفته می‌شود، 50 هزار تن از 120هزار تن تولید انار این استان خوش آب و هوا را «نی ریز» به خود اختصاص داده است. در سال‌های گذشته همواره بخشی از سبد صادراتی انار کشور به محصول انار نی ریز اختصاص داشت، اما متأسفانه 2 یا 3 سالی است که این محصول جایگاه خود را در بازارهای جهانی به دلیل رعایت نکردن استانداردهای جهانی از سوی کشاورزان و عرضه گسترده انار امریکا و البته نداشتن قدرت رقابت با این محصول، از دست داده است. نی‌ریز چندی پیش میزبان بازرگانان ایرانی مقیم خارج از کشور، ژاپنی و چینی بود تا شاید بتوان گره کور صادرات محصولات کشاورزی این شهر را به همت سرمایه‌گذاران ایرانی که تجربه جهانی در زمینه بازاریابی و فرآوری دارند، باز کرد.
مشکــــلات پیــش روی صادرکنندگان
در میان این جمع نماینده یک شرکت ژاپنی که یک ایرانی است و سابقه 24ساله در کویرزدایی، بازاریابی وفرآوری محصولات کشاورزی دارد، در رابطه با چالش‌های پیش روی صادرات معتقد است: محصولات کشاورزی ایران بویژه نی ریز به شرط رعایت استانداردهای جهانی و فرآوری، قابلیت عرضه در بازارهای جهانی را دارد. در بیشتر کشورها، صادرکنندگان بیش از اینکه به ورود به بازارهای جهانی اهمیت بدهند، همه تلاششان را صرف تثبیت حضورخود در بازارهای جهانی به‌واسطه عرضه کیفی محصول و مطابق با استاندارهای جهانی می‌کنند، اما متأسفانه برخی صادرکنندگان ایرانی تنها به فکرصادرات مقطعی و رسیدن به منافع کوتاه مدت و به قول معروف باری به هرجهت هستند. این دسته اندک ازصادرکنندگان متأسفانه نام محصولات کشاورزی ایران را در دنیا زیر سؤال می‌برند و ذهنیت بازار جهانی از صادرکنندگان ایرانی راخراب می‌کنند.
از این فعال بازار صادرات در خصوص تجربه موفق این شرکت ژاپنی در صادرات انجیر منطقه استهبان به ژاپن پرسیدیم. ایران دارای رتبه چهارم جهانی در سطح زیر کشت انجیر و پنجم دنیا در تولید این محصول است. فارس، کرمانشاه، لرستان و سمنان استان‌های برتر تولید انجیردر کشور هستند. بخشی از انجیر تولیدی این شهر به ژاپن صادر می شود.
از آنجایی که تولید با هدف صادرات کمتر در میان کشاورزان ایرانی جا افتاده، تولید‌کنندگان کمتر با صادر‌کنندگان همکاری می‌کنند و به نظر می‌رسد این فرهنگ‌سازی باید از سوی مسئولان ذیربط صورت گیرد. دیده نشدن یکجای چرخه تولید تا صادرات محصولات کشاورزی در ایران چالش دیگری است که صادرکنندگان محصولات کشاورزی به آن اشاره می‌کنند.
همزمان با صادرات انجیر ایران به ژاپن در استهبان 200هزار نهال اصلاح شده بین کشاورزان عرضه شد تا با داشتن صادرات مطمئن و پایدار کل چرخه تولید تا صادرات به صورت یک زنجیره دیده شود. همچنین از سوی بخش خصوصی دارای تجربه بیابان زدایی با ایجاد باغ انجیر در استهبان جلوی زایش بیابان در این منطقه گرفته شد.
حمایت از صادر کنندگان
به گفته صادرکننده ایرانی روند صادرات محصولات کشاورزی از ایران به دیگر کشورها طولانی و سختگیرانه است و اگر نگاهی به سیاست‌های حمایتی دیگر کشورها از صادرات محصولات کشاورزی بیندازیم آن موقع است که متوجه می‌شویم سطح حمایت‌ها از صادر‌کنندگان در ایران تا چه حد پایین است. در دیگر کشورها به محض بروز مشکل برای یک محصول صادراتی، دولت آن کشور در اسرع وقت وارد میدان شده و سعی می‌کند آن مشکل را رفع کند، به عنوان مثال وقتی ژاپن ورود گوشت ازامریکا را ممنوع کرد مسئولانش به کمک صادرکنندگان آمده و با فشار بر دولت ژاپن این ممنوعیت را برداشتند.
یک تاجر دیگر که اصلیت ژاپنی دارد معتقد است : نخستین مشکل نبود سیاست‌های ثابتی برای صادرات است، ضمن اینکه تورم بالاست و ارزش پول شما با نوسانات بالایی همراه است و این مسائل بزرگترین آفات صادرات است.
انار و بسیاری از میوه‌های ایران به دلیل احتمال وجود آفت «مگس مدیترانه ای» ممنوع الورود شده، اما با وجودی که احتمال زنده ماندن این آفت در ایران به دلیل خشکی هوا کم است، مسئولان مربوطه تلاشی برای عوض کردن این محدودیت در کشورهای دیگر بخصوص ژاپن انجام نداده و کاری هم از دست صادر کنندکان و وارد‌کنندگان برنیامده و جلوی صادرات میوه تازه و انار ایران گرفته شده که نهایتاً باعث ضرر زیادی برای کشاورزان منطقه شده است.
به گفته این تاجر ژاپنی در ژاپن دولت به طور مستمر مشکلات کشاورزان در داخل کشور و صادرکنندگان محصولات کشاورزی را در بازارهای جهانی بررسی می‌کند و هر کمکی از دستش بر بیاید انجام می‌دهد تا کشاورز با قدرت، تولید کند و این کاری است که همه کشورهای پیشرفته انجام می‌دهند. به عنوان مثال قیمت همین انجیر استهبان در مواردی برای صادرکننده دوبرابر قیمت تمام شده انجیر ترکیه در می‌آید و دلیل آنهم وجود دلالان زیاد درحلقه تولید تا صادرات و بالابودن قیمت تمام شده محصول برای کشاورزان شماست.
صحبت‌های این صادرکنندگان هر چند در مواردی گلایه‌هایی است که شاید بارها و بارها مطرح شده، اما باید این واقعیت را بپذیریم که برای حضوری قدرتمند در بازار جهانی محصولات کشاورزی چاره‌ای جز رعایت استانداردهای مورد قبول دنیا و رساندن خود به سطحی از بسته ‌بندی و فرآوری استاندارد محصولات کشاورزی نداریم و شکی نیست که رسیدن به این اهداف بدون حمایت‌های دولت در سطح جهانی و داشتن یک برنامه منسجم امکان پذیر نیست.
همچنین می‌توان به فشار صادرکنندگان برای پرداخت اختلاف ارز بازار آزاد و ارز دولتی به دولت در هنگام صادرات کالا نیز اشاره کرد.