شعارسال: شرکت پالایش گاز سرخون و قشم، در سال ۱۳۵۷ تاسیس شد و در سال ۱۳۵۸ به بهره‌برداری رسید. این پالایشگاه فعالیت خود را با هدف استحصال و پالایش گاز طبیعی و مایعات گازی همراه و گاز مایع حوزه گازی سرخون در منطقه بندرعباس و حوزه گازی گورزین در جزیره قشم، آغاز کرد. این پالایشگاه که در ۲۵ کیلومتری شمال شرقی بندرعباس قرار دارد، عهده‌دار تامین بخشی از نیازهای انرژی کشور در استان‌های هرمزگان و کرمان و همچنین تولید مطلوب گاز طبیعی، برای مصارف صنعتی، تجاری و خانگی در جنوب و جنوب شرقی کشور است. دو میدان گازی سرخون در بندرعباس و گورزین در قشم تامین‌کننده گاز مورد نیاز پالایشگاه سرخون و قشم هستند.

محمدحسین نوروزی، مدیرعامل شرکت پالایش گاز سرخون و قشم، معتقد است فعالیت پالایشگاه مطابق برنامه‌ریزی‌های انجام شده ادامه دارد و با اجرای طرح‌های جدید، بیشترین میزان برداشت و فرآورش گاز با حفظ ایمنی چاه‌ها از این دو میدان گازی انجام می‌شود.

با مدیرعامل این پالایشگاه، در دفتر کاری او که در ساختمان اداری پالایشگاه واقع شده، گفت‌وگویی انجام دادیم که در ادامه می‌خوانید:

آقای نوروزی، لطفا درباره دریافت خوراک گازی پالایشگاه از دو میدان سرخون و گورزین توضیح دهید.

پالایشگاه سرخون و قشم که در مرکزیت میدان گازی سرخون واقع شده، عهده‌دار تأمین بخشی از انرژی مورد نیاز کشور است و خوراک خود را از طریق ۲۰ حلقه چاهی که در حوزه گازی سرخون قرار دارد دریافت می‌کند. این حوزه گازی شامل دو لایه اصلی گوری بازده و لایه جهرم است. حجم اولیه میدان گازی سرخون ۳۱۸ میلیارد و ۴۲۰ میلیون متر‌مکعب است که از این مقدار، ۲۶۷ میلیارد و ۱۵۸ میلیون مترمکعب قابل استحصال برآورد شده است.

گاز لایه جهرم گاز ترش و گازی لایه گوری بازده گاز شیرین است. اکنون روزانه ۷ میلیون مترمکعب گاز از این میدان استحصال می‌شود که شامل ۵۰۰ هزار مترمکعب گاز ترش و ۶ میلیون و ۵۰۰ هزار مترمکعب گاز شیرین است. این مقدار گاز پس از فرآورش، از طریق دو خط خروجی ۲۲ و ۲۴ اینچ به مبادی مصرف ارسال می‌شود. خط ۲۲ اینچ، گاز مورد نیاز بعضی از تاسیسات غرب بندرعباس مانند صنایع فولاد، نیروگاه و پالایشگاه نفت بندرعباس را تامین می‌کند.

خط ۲۴ اینچ نیز خوراک نیروگاه خلیج فارس و بخش‌هایی از استان کرمان را تامین می‌کند. با راه‌اندازی خط ۵۶ اینچ (خط هفتم سراسری) دو خط ۲۴ و ۲۲ اینچ به خط سراسری متصل شده‌اند و کمبود گاز این دو مسیر از طریق خط اصلی تامین می‌شود.

تبدیل گاز ترش به شیرین بر اساس چه فرآیندی انجام می‌شود؟

گاز ترش پس از ورود به پالایشگاه با قرار گرفتن در مجاورت ماده شیمیایی H۲S SCAVENGER، سولفید هیدروژن خود را از دست می‌دهد و مطابق استانداردهای شرکت ملی گاز به گاز شیرین تبدیل می‌شود و پس از مخلوط شدن با گاز شیرینی که وارد پالایشگاه شده، در واحد تبرید، نقطه شبنم آب کنترل می‌شود تا آب همراه گاز جدا شود و در انتها گاز خشک به مبادی مصرف ارسال می‌شود.

کنترل نقطه شبنم آب در فرآیند شیرین‌سازی گاز چه اهمیتی دارد؟

فرآیند کنترل نقطه شبنم آب در گاز (میعانات گازی) در تمامی پالایشگاه‌های گاز کشور انجام می‌شود. بر این اساس، تمامی هیدروکربورهای سنگینی که احتمال مایع شدن آنها در خط لوله بر اثر کاهش دما وجود دارد از گاز جدا می‌شود.

گازی که وارد پالایشگاه می‌شود همراه خود مقدار زیادی آب اشباع دارد که در صورت جدا نشدن از گاز، در مسیر انتقال گاز به واسطه کاهش دمای هوا، به مایع تبدیل می‌شود و پدیده‌ای به نام هیدرات گازی شبیه یخ‌زدگی ایجاد و انتقال گاز را با مشکل مواجه می‌کند. این موضوع در فصل سرما و زمستان بیشتر رخ می‌دهد. شایان ذکر است که هیدروکربن‌های سنگین دارای ارزش بالایی هستند، بنابراین می‌توانیم از آنها در صنایع نفت و پتروشیمی برای تبدیل به سایر فرآورده‌ها استفاده کنیم.

محصول اصلی پالایشگاه گاز سرخون و قشم چیست؟

محصول اصلی پالایشگاه، گاز خشک است که به دلیل ایمن و پاک بودن، پس از ارسال به مبادی مصرف، هیچ مشکلی برای مصرف‌کننده ایجاد نمی‌کند. محصول دیگر پالایشگاه، میعانات گازی است که به دلیل ارزشمند بودن، به عنوان خوراک پتروشیمی یا پالایشگاه نفت به‌منظور تبدیل به فرآورده‌هایی مانند بنزین استفاده می‌شود.

گاز مایع یا همان ال‌پی‌جی نیز از دیگر محصولات پالایشگاه است که ازسوی شرکت بازرگانی شرکت ملی گاز ایران صادر می‌شود.

تولید پالایشگاه، در سالی که گذشت چقدر بود؟

از ابتدای سال ۹۶ تا هفته پایانی اسفند، حدود ۲ میلیارد و ۵۰۰ میلیون مترمکعب گاز خشک، ۱۹۰ هزار مترمکعب میعانات گازی و ۱۷ هزار متریک تن ال‌پی‌جی یا همان گاز مایع تولید شد.

آیا تولید محصول بر اساس ظرفیت تعیین شده و ثابت، ادامه دارد؟

مخازن نفتی و گازی وقتی مورد بهره‌برداری طبیعی قرار می‌گیرند، به مرور زمان انرژی اولیه خود را از دست می‌دهند و پس از آن با در نظر گرفتن شرایط مخزن به صورت سالانه برنامه‌ریزی‌هایی برای تولید تکلیفی و صیانتی از مخزن انجام می‌شود تا مشکلی برای مخزن به وجود نیاید. این موضوع نشان‌دهنده کاهش طبیعی ۶ تا ۷ درصدی برداشت از مخزن و تولید پالایشگاه است.

۱۰۰ درصد فعالیت پالایشگاه مطابق اهداف از پیش تعیین شده اجرا می‌شود که مهم‌ترین آن، تولید تکلیفی است. این تولید در قالب سالانه برای پالایشگاه سرخون و قشم تعریف شده است، بنابراین حفظ تولید تکلیفی،چشم‌انداز پالایشگاه نیز محسوب می‌شود؟

همین‌طور است. تولید تکلیفی مهم‌ترین وظیفه پالایشگاه است که تحقق آن در برنامه چشم‌انداز پالایشگاه تا پایان سال ۱۴۰۰، نیازمند اجرای برنامه‌های بلندمدت، میان‌مدت و کوتاه‌مدت است. افزون بر این، نصب ایستگاه کمپرسور تقویت فشار از دیگر برنامه‌های پالایشگاه است که به استحصال گاز داخل مخزن کمک فراوانی می‌کند.

همان‌طور که اشاره شد، همه مخازن گازی و نفتی دارای عمر مفیدی هستند که به مرور زمان و به دلیل برداشت هیدروکربن از این منابع، بهره‌وری مخازن کاهش می‌یابد. از آنجا که پالایشگاه گاز سرخون و قشم یکی از پالایشگاه‌های راهبردی برای صنایع کشور است، برنامه‌هایی برای افزایش و استمرار تولید تا سطح حداکثری با حفظ کیفیت را با در نظر گرفتن تقویت توان فنی و مهندسی و اجرایی سازندگان و تامین‌کنندگان داخلی خدمات و کالا پیش‌بینی کرده‌ایم.

آیا برنامه چشم‌انداز پالایشگاه تنها به حفظ تولید تکلیفی خلاصه می‌شود؟

بدون تردید، حفظ تولید تکلیفی در سایه گسترش پژوهش‌ها، استفاده از ظرفیت مراکز آموزشی و پژوهشی کشور، بهبود و توسعه سیستم‌های مدیریت دانش، توسعه و بهبود مدیریت HSE، توسعه فعالیت‌های زیست‌محیطی شرکت و افزایش توان علمی و عملیاتی متخصصان و کارکنان پالایشگاه محقق می‌شود، بنابراین بدون اجرایی شدن موارد یاد شده نمی‌توانیم به حفظ تولید تکلیفی پالایشگاه امیدوار باشیم.

با توجه به این‌که منابع گازی مستقل کشور غیر از پارس جنوبی، خود یک میدان عظیم گازی محسوب می‌شوند، بدون تردید مقدار تولید گاز در کشور در سال‌های آینده افزایش خیره‌کننده‌ای خواهد داشت، بهترین حالت برای استفاده از گاز، فراهم کردن زیرساخت‌ها برای بیشترین میزان صرفه‌جویی و ارزآوری است، زیرا منابع گازی مانند سایر منابع طبیعی محدود هستند و پس از برداشت و استخراج، هیچ منبع جدیدی جایگزین آن نخواهد بود، بنابراین نباید انرژی ارزشمند گاز را به آسانی از دست بدهیم، بلکه باید تلاش کنیم گاز به زیرساختی برای توسعه کشور تبدیل شود.

تحقق چشم‌انداز پالایشگاه، افزون بر اجرای برنامه‌ها، نیازمند رفع موانع و مشکلات نیز هست. در پالایشگاه گاز سرخون و قشم، با چه مشکلاتی برای برداشت از چاه‌ها و حفظ تولید مواجه هستید؟

افزایش میزان آب همراه با گاز یکی از مهم‌ترین مشکلاتی است که گاهی مانع برداشت و تولید در چاه‌های گازی می‌شود. مخازن گازی و لایه‌های مختلف زیر زمین، با گذشت میلیاردها سال از نقاط مختلف حرکت کرده و در یک طاقدیس شکل گرفته‌اند. این مخازن همراه با خود آب را نیز حرکت داده‌اند و اکنون در میان آب احاطه شده‌اند. به این نوع مخازن WATER DRIVE گفته می‌شود، به این معنا که گاز به وسیله آب‌هایی که در اطراف آن جمع شده به حرکت درآمده و استخراج می‌شود. هجوم آب به سمت گاز طبیعی است، بنابراین زمانی که گاز استخراج می‌شود آب که در سطح پایین‌تر از گاز قرار دارد، جایگزین گاز شده و بخشی از آب نیز همراه گاز استخراج می‌شود.

از آنجا که تاکنون بیش از ۷۰ درصد از گاز مخزن سرخون بهره‌برداری شده، طبیعی است که فشار مخزن نیز رو به کاهش است و با شرایط طبیعی، بهره‌برداری از این مخزن بسیار سخت شده است، افزون بر این، هجوم آب چاه‌ها بسیار افزایش یافته که روند برداشت را با مشکل مواجه می‌کند.

آبی که همراه گاز استخراج و وارد پالایشگاه می‌شود، چه سرانجامی دارد؟

گاهی اوقات، روزانه حدود ۱۷۰ و گاهی ۲۰۰ متر مکعب آب همراه با گاز وارد پالایشگاه می‌شود که حجم بسیار زیادی است، بنابراین دو حوضچه تبخیر با گنجایش بیش از ۲۰ هزار متر مربع آب در پالایشگاه راه‌اندازی شده که ایزوله هستند و از لحاظ ایمنی هیچ مشکلی برای محیط زیست به وجود نمی‌آورند. البته از آنجا که شرایط آب و هوایی بندرعباس گرم و شرجی است، تبخیر آب این حوضچه‌ها به کندی انجام می‌شود.

روش‌های تزریق گاز و تزریق آب به مخازن، که همواره جزو راه‌های اصلی حفظ برداشت از مخازن نفتی و گازی است تا چه اندازه برای حفظ برداشت از مخزن سرخون به کار گرفته شده است؟

در طول سال ۹۶، حدود ۳۵ هزار متر مکعب آب به مخزن تزریق شده است. اگر این تزریق انجام نشده بود تولید از مخزن سرخون متوقف می‌شد. تزریق آب به لایه‌های زیرین گاز سرخون از لحاظ اقتصادی بسیار مقرون به صرفه بود. با آغاز این عملیات، روزانه بیش از یک میلیون مترمکعب گاز، ۱۰ تن گاز مایع و ۷۰ متر مکعب میعانات گازی به دست آمد و اکنون نیز بیش از ۵۰ درصد از گازی که استخراج می‌شود وابسته به این طرح است.

افزون بر این طرح، تزریق ماده کاهنده H۲S، نیز سبب کاهش هزینه‌های پالایشگاه شد. با توجه به این‌که میزان گاز ترش دریافتی پالایشگاه کاهش یافته بود و میزان H۲S موجود در آن برای واحد شیرین‌سازی مقرون به صرفه نبود، بنابراین از ماده کاهنده H۲S به میزان یک بشکه در روز استفاده کردیم تا با افزایش میزان گاز ترش، به نحو مطلوب از واحد شیرین‌سازی پالایشگاه استفاده کنیم. اجرای این طرح بیش از ۱۰ درصد از هزینه‌های شیرین‌سازی گاز را کاهش داد.

اجرای طرح‌ها با تکیه بر توان داخلی انجام می‌شود یا از حضور نیروهای خارجی بهره می‌برید؟

اجرای طرح‌ها در پالایشگاه سرخون و قشم با بهره‌مندی از توان بخش خصوصی و شرکت‌های داخلی محقق می‌شود. ما حتی در بخش‌های عملیاتی و خدماتی پالایشگاه نیز از بخش خصوصی استفاده می‌کنیم. اما غیر از نیروی انسانی، بخش مهم دیگر در پالایشگاه، قطعات و تجهیزات و تاسیساتی هستند که بخشی از آنها ایرانی نیست. به عنوان مثال، توربین‌های موجود در پالایشگاه مانند توربین رستون تی‌بی ۴۰۰۰، انگلیسی و آمریکایی هستند و قطعات آنها به سختی پیدا می‌شود، اما موفق شدیم همه قطعات توربین‌های خود را در قسمت‌های سرد و گرم بومی‌سازی کنیم که اوایل امسال این قطعات نصب می‌شوند و مورد استفاده قرار می‌گیرند. بومی‌سازی قطعات توربین‌ها و بی‌نیازی از حضور متخصصان خارجی سبب صرفه جویی ۷۰ میلیارد ریالی در پالایشگاه شد.

با توجه به گذشت سال‌های زیادی از آغاز به کار پالایشگاه، تا چه اندازه به انجام تعمیرات اساسی و طرح‌های بهسازی و مقاو‌م‌سازی در پالایشگاه می‌پردازید؟

همه تاسیسات و تجهیزات پالایشگاه سرخون و قشم، همواره ازسوی بخش‌های عملیاتی و تعمیراتی پایش می‌شوند تا هرکجا که نیازمند تعمیر یا نوسازی باشد بلافاصله تعمیرات انجام شود. از آنجا که فاز نخست پالایشگاه در سال ۶۵ و فاز دوم در سال ۷۵ به بهره‌برداری رسیده، به مراقبت زیادی نیاز دارد. باید توجه کنیم که صنایع نفت و گاز، در گذر زمان با طولانی شدن عمرشان به هزینه و مراقبت زیادی نیاز دارند، به همین دلیل تاسیسات و تجهیزات پالایشگاه نیز همواره بازرسی فنی و تعمیر اساسی می‌شوند.

به عنوان آخرین سوال، از آنجا که پالایشگاه سرخون و قشم فاصله زیادی با مناطق مسکونی ندارد، چه کارهایی در زمینه مسئولیت‌های اجتماعی پالایشگاه انجام داده‌اید؟

ما معتقدیم که جامعه نزدیک به پالایشگاه و روستاهای اطراف باید مورد توجه قرار بگیرند، این توجه هم از لحاظ حفظ محیط زیست منطقه و هم خدمت‌رسانی به همسایگان پالایشگاه انجام می‌شود. داشتن فعالیت بهینه، رعایت تمام اصول ایمنی، بهداشت و محیط زیست HSE و همچنین انجام بهینه فرآورش گاز بزرگ‌ترین مسئولیت اجتماعی پالایشگاه است. افزون بر این، هرچه میزان رضایت مردم اطراف پالایشگاه بیشتر تامین شود فعالیت این پالایشگاه با امنیت بیشتری ادامه می‌یابد. به همین دلیل تلاش می‌کنیم نسبت به توسعه مدارس، احداث جاده‌ها و استفاده از نیروهای بومی به عنوان نیروی پیمانکار پالایشگاه توجه بیشتری نشان دهیم.

سایت شعارسال، با اندکی اضافات و تلخیص برگرفته از سایت شانا، تاریخ انتشار: 5فروردین1397 ، کدخبر: 281965: www.shana.ir