قطع درختان قدیمی در محله حکمت اهالی را نگران کرده است

خبرش کوتاه اما نگران‌کننده است. «قطع ده‌ها اصله درخت در یکی از باغ‌های قدیمی در منطقه یک تهران» این خبر را شهروندانی که دوستدارمحیط‌زیست هستند به همشهری می‌دهند و می‌گویند درختان زیادی در باغی که بیش از۱۰۰ سال قدمت دارد و یکی از باغ‌های هویتی محله محسوب می‌شود قطع شده است. اهالی از این موضوع به شدت ناراحت هستند اما مالک مدعی است درختی قطع نشده و تنها چند بوته و چند درخت خشک را از جا درآورده و درختی با بن چند ده ساله را قطع نکرده است.

شعار سال: شاهد عینی که با خبرنگار ما صحبت کرده است نظری بر خلاف نظر مالک دارد. فیلم‌ها و تصاویری از درخت‌هایی که قطع و بار کامیون شده‌اند ارائه می‌کند و ادعای مالک باغ برای بی‌گناهی در قطع درخت‌ها را رد می‌کند. حالا از باغ قدیمی کوچه فلاحی جز چند درخت انگشت‌شمار چیز دیگری باقی نمانده است و گویا قرار است به جای خانه باغی که در داخل باغ است نیز ساخت‌وسازی انجام شود تا آخرین ضربه‌ها به باغ تاریخی این محله وارد شود.

فیروزگرها مالک ده‌ونک بودند. وضع و اوضاع مالی‌شان هم حسابی خوب بود و خدم و حشم زیادی برایشان کار می‌کردند. تمکن آنها باعث شده بود برای خودشان کاخ و خانه‌های زیادی در نقاط مختلف بسازند. فصل‌ها که عوض می‌شد خانواده فیروزگرهم هوس عوض کردن خانه به سرشان می‌زد و به این‌ترتیب ییلاق و قشلاق می‌کردند. آن‌طور که دبیر شورایاری محله حکمت می‌گوید، خانه‌باغی که در میان‌دار و درخت‌های محله شمیران و در کوچه‌ای که به اسم شهید فلاحی نامگذاری شده است یکی از خانه‌های فیروزگرهاست: «وقتی بچه بودم خانواده فیروزگرها تابستان به باغ این محله می‌آمدند و ییلاقشان را اینجا می‌گذراندند. زمستان‌ها هم این خانواده به ونک می‌رفتند و تمام فصل سرد را آنجا می‌ماندند. باغ بزرگ بود و 10 هزار و 500‌مترمربع وسعت داشت.»

به گفته «‌‌محمدعلی وارسته‌پور» زمین باغ فیروزگرها مملو از درخت‌های کهنسال بود اما رفته رفته تعداد درخت‌های باغ کم و کمتر شد: «وقتی خانم فیروزگر فوت کرد، باغ به دست ورثه افتاد. اگر اشتباه نکنم سال 1363 بود که زمین باغ چند تکه شد. 3هزار‌متر آن به آموزش و پرورش داده و 2 هزار و 700‌متر آن هم به شهرداری واگذار شد تا تبدیل به بوستان شود. الان بوستانی که کنار دیوارهای باغ در محله است بخشی از زمین باغی است که در گذشته از املاک فیروزگرها بود.» در این بوستان درختان کهنسال با بن بیش از 50 سال هم دیده می‌شود.

انواع چنارها با قدی برافراشته و تنه‌ای بزرگ که نشان از سن و سال بالای درخت‌های بوستان دارد گواهی است بر وجود درختان کهنسال و البته سبز باغ فیروزگر. دبیر شورایاری محله از اینکه این روزها حال و روز باغ و بنای ساختمان باقیمانده باغ فیروزگرها خوش نیست ناراضی به نظر می‌رسد: «زمین باقیمانده باغ فیروزگرکم‌کم تفکیک شد. الان زمین باقیمانده به 3 قسمت تقسیم شده است. هر قسمت یک سند دارد که مالک هرکدام از سندها مشخص است. اخیراً زمین را به افراد دیگری فروخته‌اند و این افراد هم مشکلاتی را برای درخت‌های داخل آن ایجاد کرده‌اند.»

درخت‌های باغ را شبانه بریده‌اند

اهالی محله حکمت افراد حواس جمعی هستند و خوب می‌دانند که از بین رفتن یک درخت می‌تواند مشکلات زیادی برای خودشان و آینده فرزندانشان ایجاد کند. برخی ساکنان پا را از این فراتر هم گذاشته‌اند و با فعالیت‌های زیست‌محیطی که در نقاط مختلف پایتخت، بخشی از زمین‌های بیابانی را تبدیل به فضای سبز کرده‌اند. شاید برای این دسته از شهروندان محله درک این مسئله که باید از درخت و فضای سبز حفاظت شود بیشتر از دیگران اهمیت داشته باشد.

«‌‌رضیه پرورده» یکی از این ساکنان است که زمین بایری را تبدیل به باغ کرده و حالا از نابودی باغ فیروزگر که درست در مقابل خانه‌اش قرار دارد حسابی عصبانی است: «چندروز قبل متوجه حضور کامیونی که مأموران شهرداری جلو باغ متوقف کرده بودند شدم. داخل کامیون تنه‌های درخت‌های کهنسال وجود داشت که برگ‌های همه آنها سبز بود. بلافاصله از فعالیت این افراد چند فیلم و عکس تهیه کردم. حتی به کارگرانی که در حال بار زدن تنه درخت‌ها بودند گفتم که کارشان خلاف است و از آنها فیلم می‌گیرم. کارگران به این حرفم اعتنایی نکردند و گفتند که آنها فقط به کاری که گفته شده انجام دهند عمل می‌کنند.»

او مدعی است ده‌ها اصله درخت باغ روبه‌روی خانه‌اش در روزهای گذشته قطع شده است و این موضوع سابقه قبلی هم دارد: «چند ماه قبل هم عده‌ای به باغ آمدند و چند درخت را قطع کردند. بلافاصله با شماره 137 شهرداری تماس گرفتم و مأموران شهرداری با حضور خود مانع ادامه کار متخلفان شدند. حتی به دلیل قطع درخت‌ها حکم جلب مالک هم صادر شد اما دوباره افرادی آمدند و درخت‌ها را قطع کردند.»

چیزی جز چند درخت از باغ باقی نمانده است

اهالی اصرار دارند که درخت‌های زیادی در باغ فیروزگر قطع شده است. آنها علاوه بر فیلم و عکس‌هایی که از حمل تنه درخت‌ها به مکانی نامعلوم در دست دارند از تغییر وضع محسوس باغ خبر می‌دهند. «زهرا جعفری» همسایه‌ای است که خانه او هم از سمت دیگری به باغ مشرف است: «در گذشته به دلیل تعداد زیاد درخت‌ها از داخل خانه خودمان نمی‌توانستیم انتهای باغ را ببینیم. الان چند روز است که با قطع درخت‌ها به راحتی انتهای باغ دیده می‌شود.

حتی حوض یا چیزی شبیه استخر داخل باغ که قبلاً دیده نمی‌شد الان به راحتی فضاهای داخل زمین معلوم است. دلیل هم این است که دیگر درختی وجود ندارد که شاخ‌و‌برگ‌هایش مانع دیده شدن انتهای باغ شود.» حرف‌های این هم‌محله‌ای به نظر درست می‌آید. با نگاه از پنجره خانه او به داخل باغ، جز تعداد کم‌شماری درخت و یک ساختمان قدیمی چیز دیگری دیده نمی‌شود و می‌توان سمت دیگر باغ را به راحتی دید. زمین داخل باغ هم به نظرزیر و رو شده است.

همسایه باغ بر نظر خود اصرار دارد و حرفش را این‌طور ادامه می‌دهد: «درختانی داخل باغ وجود دارد که ریشه‌های آن رشد می‌کند و با این کار زمینه رشد درختان دیگر را فراهم می‌کند. افرادی که باغ را خریده‌اند این ریشه‌ها را زده‌اند و مانع رشد طبیعی درخت‌ها شده‌اند. درخت‌هایی که در بوستان کنار باغ است از همان نوع درخت‌های داخل باغ محصور شده هستند اما درخت‌های داخل باغ یا از بین رفته‌اند یا در آستانه نابودی هستند. البته جای این سؤال وجود دارد که چطور می‌شود درخت‌های داخل باغ که با دیوار محصور شده‌اند هر روز کم یا خشک می‌شوند اما درخت‌های بیرون از این زمین همگی سالم و پابرجا هستند. در زمین باغ فیروزگر حتماً اتفاقاتی می‌افتد که بعید می‌دانم بر کسی پوشیده باشد.»

سند دارم؛ هیچ درختی قطع نکرده‌ام

حضور اهالی و اعتراضشان در مقابل در ورودی باغ سبب شده است کارگری که در را از پشت بسته و مانع ورود به داخل باغ شده است مالک را از موضوع باخبر کند. مالک هم که سن و سالی از او گذشته است خود را به محله رسانده و با دیدن تجمع مردم تأکید می‌کند که هیچ تخلفی نکرده و همه کارهایش با مجوزی بوده که از سوی شهرداری صادر شده است. مجوزی که او می‌گوید مربوط به 22 سال قبل است. مسئولان شهرداری می‌گویند مدت‌هاست باطل شده است.

مالک باغ مدعی است زمین را کمتر از یک ماه قبل خریداری کرده است و از اینکه کسی در گذشته درختی را قطع کرده یا نه خبر نداشته است: «من تنها چند بوته را جمع کردم و هیچ درختی را چه جوان و چه کهنسال قطع نکرده‌ام. اینکه افراد می‌گویند درخت قطع کرده‌ام حرف درستی نیست و حاضرم با سند و مدرک این را ثابت کنم.» حرف‌های مالک باغ از سوی همسایه‌ها رد می‌شود. اصرار مالک به رعایت قانون و اصرار همسایه‌ها به تخلف مالک تنش‌هایی را میان مالک و همسایه‌ها ایجاد می‌کند. حضور مسئولانی از شهرداری ناحیه و منطقه نگاه همسایه‌ها و مالک را به‌سوی مسئولان جلب می‌کند.

قطع درخت مسلم است

«قطع درخت از سوی مالک در این باغ مسلم است. از مسئولان فضای سبز منطقه خواسته‌ایم با استفاده از کروکی و شناسنامه‌ای که از درختان در اختیار دارند به محل مراجعه و مشخص کنند چه تعداد درخت در این باغ قطع شده است. شهرداری منطقه اطلاعات کامل درختان را دارد و می‌تواند مشخص کند چند درخت و چه نوع درختی در این باغ از بین رفته است. با تعیین حجم تخلف، پرونده‌ای در شهرداری تشکیل و در سازمان بوستان‌ها و فضای سبز شهرداری تهران نیز احکام قانونی بر علیه متخلف صادر می‌شود.»

این حرف‌های «‌‌مجید صالحی‌» مدیر روابط‌عمومی شهرداری منطقه است که همراه با معاون شهردار ناحیه 8 منطقه در جمع مردم حاضر شده است. او تأکید دارد که هیچ فردی نمی‌تواند رأساً و بدون مجوز شهرداری حتی یک درخت خشک شده را قطع کند: «شهرداری مجوزی برای قطع درخت در باغ پلاک 38 صادر نکرده است. قطعاً جریمه‌ای سنگین برای متخلف تعیین خواهد شد و حتی ممکن است فرد ملزم به احیای باغ و کاشت درخت به جای درخت‌های قطع شده شود.»

تخلف پیمانکار را پیگیری می‌کنیم

حضور خودروهای شهرداری و کارگرانی که گفته می‌شود از کارگران شهرداری هستند مسئله‌ای است که مسئولان شهرداری منطقه را وادار به واکنش کرده است. آنها فیلمی را که نشان می‌دهد کارگرانی در حال جابه‌جا کردن تنه‌های درخت از داخل باغ هستند بررسی می‌کنند. پلاک خودرو معلوم است. مسئول روابط‌عمومی شهرداری می‌گوید متخلفان شناسایی شده‌اند: «شهرداری هیچ خودرو سنگینی برای انجام امور خود ندارد.

این خودروها مربوط به پیمانکارانی هستند که با شهرداری کار می‌کنند. این به آن معنا نیست که شهرداری در این موضوع دخالتی داشته است. پیمانکار متخلف شناسایی شده است و قطعاً با او و عواملش برخورد قانونی می‌شود.» صالحی تأکید دارد که اگر شهروندی درباره همکاری احتمالی کارکنان شهرداری منطقه یا ناحیه در موضوع قطع درختان باغ اطلاعی دارد می‌تواند آن را اعلام کند: «قطعاً اگر اثبات شود تخلفی از سوی کارکنان شهرداری ناحیه یا منطقه در این‌باره رخ داده است، با حساسیت‌هایی که شهرداری تهران و شهردار منطقه دارند با متخلف برخورد قانونی می‌شود.»

تخلف مالک قبلی نافی تخلف مالک جدید نیست

مالک باغ تحت فشار مسئولان شهرداری و مردم قرار گرفته است. او می‌گوید تنها چند هفته است که باغ را خریده است. اهالی می‌گویند قطع درخت در چند روز گذشته رخ داده و مالک فعلی عامل قطع درخت‌ها بوده است. مسئولان شهرداری هم می‌گویند حتی اگر حرف مالک فعلی درست باشد و فرد دیگری درخت‌ها را قطع کرده باشد، مسئولیت قانونی برعهده مالک فعلی باغ است چون از وضع باغ اطلاع داشته است. مدیر روابط‌عمومی شهرداری منطقه مدارکی را با خود همراه دارد که نشان می‌دهد فروردین گذشته احکام قضایی برای ورود مأموران شهرداری به باغ صادر اما مالک مانع ورود مأموران به داخل باغ شده است. مالک این حرف را رد می‌کند و مدعی است که هرگز ابلاغی به او در این‌باره نشده است. برگه‌های قضایی و احکام صادر شده حرف مالک را رد می‌کند.

سرانجام این تراژدی چیست؟

مسئولان وعده برخورد و جریمه متخلف را می‌دهند. بلوک سیمانی هم جلو در ورودی باغ جا خوش کرده تا راه ورود به قتلگاه درختان را سد کند. مسلم است که هیچ چیزی جای درختان را نمی‌گیرد اما جای این سؤال وجود دارد که تا چه زمانی باید شاهد قلع و قمع درختان در باغ‌های خصوصی باشیم؟ آیا قوانینی که قانونگذار برای مقابله با این معضل پایتخت پیش‌بینی کرده است بازدارندگی کافی داشته است؟ آیا برخوردهای قبلی انجام شده توانسته است از حجم قطع درختان تهران بکاهد؟ باغ فیروزگر نمونه خوبی است که بدانیم آیا به این سؤالات و ده‌ها سؤال دیگر برای تنویر افکار عمومی پاسخ درخور شأنی داده می‌شود. توضیح اینکه فیلم و عکس‌های ارسالی از سوی شهروندان، اظهارات مسئولان شهری و مالک باغ در دفتر همشهری محله موجود است.