شعار سال : می توان تاریخچه مدیریت آموزشی را در سه پارادایم عمده تقسیم بندی کرد: اثبات گرایی، تفسیری و انتقادی. هر سه پارادایم دارای نواقصی جدی در بحث تولید دانش هستند؛ پارادایم اثبات گرایی تنها اصالت را به تجربه حسی می دهد و ذهن فعال محقق و ارزش هایی را که بر ذهن او حاکم است و در ثبت نتایج جهان خارج مؤثر است، کنار میگذارد. پارادایم تفسیری تلاش میکند رفتار عملگران را برخاسته از نیتی خاص توصیف کند، غافل از اینکه خود رفتار مقول های جدا از نیت رفتارکننده است و رفتارهایی متفاوت ممکن است از یک نیت صادر بشوند. پارادایم انتقادی نیز جامعه و سازمان را یک متن و افراد را کلمات درون این متن می بیند و سعی می کند با توجه به متن به کلمات معنا بدهد و آنها ار ارزشیابی کند. در حالی که شاخصی برای تمیز بین تحلیل درست از نادرست در نظر نمی گیرد.در این میان می توان از مقوله دین به پارادایمی جدید دست یافت. پارادایمی مبتنی بر نگاه دین به علم و تولید دانش. قطعا مبتنی بر یک نظریه و به صورت وسیع تر پارادایم حاکم بر علم و دانش، ابتدا باید مبانی معرفت شناختی علم و حتی تعریف از علم را مشخص کرد. اما در اینجا هدف اصلی تبیین روش شناختی از نحوه تولید علم در پارادایمی مبتنی بر دین است.در این مقاله تنها نگاه ها و دیدگاه های اندیشمندان مختلف به پدیده تولید علم در رویکرد دینی بررسی می شود. بسیاری از اندیشمندان به طور خاص مقوله تولید علم دینی و روش رسیدن به این نوع علم را بررسی میکنند و در واقع قایل به علم دینی و غیر دینی هستند. در ادامه به صورت کاملا خلاصه با دیدگاه های مختلف راجع به علم دینی آشنا خواهیم شد:

1. نفی علم دینی: برخی، از جمله مصطفی ملکیان و عبدالکریم سروش، علم دینی را نه ممکن می دانند و نه ضروری و بر این عقیده اند که مفهوم علم دینی منطقاً پارادوکسیکال است.

2. علم دینی بر گرفته از متون اسلامی: در این نگرش به علم دینی، که به روش اجتهادی یا «پارادایم اجتهادی دانش دینی» نیز معروف است، علمی را دینی می داند که برآمده از متن قرآن یا روایات باشد. قائلین به این نظر افرادی چون علی عابدی شاهرودی، سیدحمیدرضا حسنی و مهدی علی پور هستند، همچنین مهدی نصیری نیز در کتاب «اسلام و تجدد» در باب دین شناسی به طور ضمنی چنین موضعی را اتخاذ کرده است.

3. علم دینی مبتنی بر تجربه: صاحبان این دیدگاه ها همگی با الگوی صریحاً پوزیتیویستی از علم مخالفت داشته، به کاستی های روش تجربی اذعان نموده، ولی روش دیگری برای کسب معرفت و بهره گیری از تجربه معرفی نمیکنند. در عمل ایشان در همان رویکرد و پارادایم اثبات گرایی به دنبال تعریف علم دینی هستند. مؤسسه مطالعات راهبردی علوم و معارف اسلام در تبیین نگرش شبکه ای به دین، خسرو باقری با مدل تأسیسی در علم دینی، سعید زیباکلام در توجه به جایگاه تعلقات و تمنیات در علوم تجربی و مجید کافی را می توان در این دسته جای داد.

4. علم دینی مبتنی بر الگوی اسلامی: این رویکرد علاوه بر توجه به تجربه، به دنبال کسب علم و دانش در فضا و الگویی خارج از فضای رایج علمی است. عقل تجربی، تجریدی و شهودی و همچنین متون دینی به عنوان منابع این رویکرد مطرح است و کسب معرفت از این منابع نیز نیازمند روش های ویژه خودشان است. در این دسته که صاحب نظرانی چون سید حسین نصر، مهدی گلشنی، سیدمحمدمهدی میرباقری و آیت الله جوادی آملی حضور دارند، تلاش هایی در جهت رسیدن به یک الگو و روش تولید علم در این عرصه صورت گرفته است.این یادداشت تنها در پی معرفی کلی دیدگاه های رایج درباب علم دینی و تولید علم در پارادایمی مبتنی بر دین بود و از آن فقط می توان نشان دادن گستره وسیع این موضوع را دریافت کرد. لذا خوانندگان محترم جهت کسب شناخت بیشتر نسبت به این عرصه نیاز به مطالعات بسیار وسیعتری خواهند داشت؛ باشد که این نگاره تلنگری باشد بر ساختار علمی رایج دانشگاه ها!

شعارسال، با اندکی تلخیص و اضافات بر گرفته از سامانه نشریات دانشجویی دانشگاه فردوسی مشهد، تاریخ انتشار: 1394، کدخبر:2350 ، www.sanad.um.ac.ir