شعار سال:پنجاه سال است، در دانشگاه تهران از سانتریفوژی استفاده می‌شود که شاید برای موزه علوم گزینه مناسبی باشند، چون تحریم هستیم. دو ماه است، برای تأمین مواد یک آزمایش به هر شرکتی که رجوع می‌کنیم، مواد مورد نیازمان را حتی به صورت مسافری هم نمی‌توانند تأمین کنند. چرا دانشجویی که قرار بوده مقاله‌اش دو ماهه بررسی شود و یک سال منتظر چاپ مانده، باید اخراج شود؟

در حالی که تحریم و مسائلی از جمله مشکلات ارزی، موجب شده که انتشار مقالات دانشجویی در ژورنال‌های خارجی به شدت تحت الشعاع قرار گرفته و گاه غیر ممکن شود، قوانین وزارت علوم کشورمان همچنان بر انتشار مقاله در نشریات خارجی تأکید دارد؛ تأکیدی ضروری و جایگزین ناپذیر که اگر رعایت نشود، حتی ممکن است به اخراج دانشجویان منجر شود؛ موضوعی که برخی اساتید دانشگاه‌ها بر تغییر آن تأکید دارند.

از جمله این اساتید، دکتر غلامحسین ریاضی، رئیس گروه بیوشیمی مرکز تحقیقات بیوشیمی و بیوفیزیک دانشگاه تهران (ibb) است که می‌گوید فشار‌های فزاینده‌ای که در نتیجه اتفاقات اخیر بر دانشجویان وارد آمده، به اضطراب و کابوس ایشان تبدیل شده است؛ دانشجویانی که در پایان کار تحقیقاتی خود هستند، اما به دلایلی مانند چاپ نشدن مقاله در ژورنال‌های خارجی ممکن است اخراج شوند.

ریاضی در این باره می‌گوید: در حالی که تحریم‌ها با چاپ نشدن مقالات دانشگاهی در ژورنال‌های خارجی و تأمین نشدن مواد اولیه و دستگاه‌های مورد نیاز آزمایشگاه‌های دانشگاه‌ها، جامعه علمی کشور را تحت فشار قرار داده، اما قوانین نادرست وزارت علوم در لزوم چاپ مقاله در ژورنال‌های خارجی، تخصیص اعتبارات پژوهشی و سنوات دانشجویان، فشار فزاینده‌ای را بر دانشجویان کشور وارد کرده طوری که دانشجو به من می‌گوید از ترس سنوات و اخراج از دانشگاه شب‌ها خوابم نمی‌برد، زیرا به پایان کار تحقیقاتی رسیده، ولی ممکن است از دانشگاه اخراج شود.

استاد دانشگاه تهران در ادامه با طرح درخواست از وزارت علوم برای بازنگری قوانین در خصوص لزوم چاپ مقالات دانشجویان دوره دکترا در ژورنال‌های معتبر علمی و همچنین تداوم این روند را تحقیر جامعه علمی ایران در دنیا می‌خواند و می‌گوید: در حال حاضر، جامعه علمی کشورمان در دنیا تحقیر می‌شود و دو نوع تحقیر در فضای علمی دنیا توسط مجامع علمی صورت می‌گیرد؛ یا اعتبار علمی ما را به دلیل فرسوده بودن تجهیرات آزمایشگاه‌ها پایین ارزیابی می‌کنند و مقالات‌مان را چاپ نمی‌کنند، یا اینکه به سختی زیر بار چاپ آن‌ها در ژورنال‌ها می‌روند.

وزارت علوم به جای لیست سیاه، نشریه دایر کند

وی در ادامه می‌گوید: تولیدات علمی دانشگاه تهران در حالی از سوی مدیران سه انتشاراتی معتبر" اشپینگر، الزویر و بنت هم" زیر سؤال می‌روند که دانشگاه تهران نیز با اعلام لیست سیاه مجلات به دانشجویان، عملا آن‌ها را از مراوده علمی جز با سه انتشاراتی مذکور منع کرده است.هرچند اشپینگر و الزویر با ژورنال‌های متعددی قرارداد دارند، در بسیاری از موارد این شرکت‌ها نمی‌توانند به دلیل تحریم حق الزحمه ویرایشگر مقالات را به حساب آن افراد واریز کنند و بر این اساس مقاله دانشجو برگشت داده می‌شود، یا در بهترین حالت هفت ماه تا یک سال در نوبت چاپ می‌ماند.

ریاضی در ادامه می‌افزاید: در میان فهرست سیاه نشریات غیر معتبر از نظر دانشگاه تهران ـ که دانشجویان از ارایه مقاله در آن‌ها منع شده اند ـ نام ژورنال‌های کشور‌های هند، کویت، مصر، عربستان و چین به چشم می‌خورند، در حالی که هر کشوری برا‌ی خود چندین نشریه دارد که مقالات علمی محققان داخلی و خارجی را در آن منتشر می‌کند، اما ژورنال‌های معتبر از نظر دانشگاه تهران بیشتر امریکایی و اروپایی است و وزارت علوم، نه تنها در این زمینه اقدام موثری نکرده، بلکه با ملزم کردن دانشجویان دوره دکترا نسبت به چاپ دو مقاله در ژورنال‌های معتبر، دست و پای پژوهشگران داخلی را بسته است.

رئیس دپارتمان بیوشیمی ibb درباره لزوم تغییر وضعیت موجود می‌گوید: وزارت علوم می‌تواند ژورنال داخلی معتبری با داوران خارجی تعیین کند تا دانشجویان ملزم نباشند در ژورنال‌های آمریکایی و اروپایی مقاله ارایه کنند. به این صورت که استاد مسلم هر رشته‌ای را به عنوان ادیتور ایرانی تعیین و سپس داوران را خارجی انتخاب کنند و این ژورنال داخلی به زبان انگلیسی منتشر و به تمام مجامع مهم علمی دنیا هم ارسال نمایند؛ یعنی رئیس یا گرداننده‌اش خودمان باشیم، نه کشور‌های خارجی که نگاه بدی نسبت به ما دارند؛ در مجامع علمی نسبت به ایرانی‌ها نگاه فرهنگی نادرستی حاکم است که باور ندارند ایران هم می‌تواند در این شرایط تحقیقات علمی مناسبی داشته باشد؛ داوری که در کانادا و امریکا حضور دارد و با تبلیغاتی که علیه ایران می‌شود، ما را ملت عقب مانده جنگ طلب می‌بیند، طبیعتا از ابتدای قضیه نگاه منفی به مقاله و موضوع تحقیقاتی ما دارد.

قانون سنوات ظلم به دانشجویان است و مطلوب دانشگاه‌ها هم نیست

دکتر ریاضی با اشاره به مشکلات پیش روی دانشجویان در انجام تحقیق و چاپ مقالات می‌گوید: اینکه وزارت علوم این قضیه را رصد می‌کند، ولی هیچ تصمیمی نمی‌گیرد و برای دانشجویان سنوات می‌گذارد، ظلم به دانشجوست چراکه هر دانشجوی دکترا که سنوات می‌خورد باید هر ترم سه میلیون تومان را به جرم سنواتی شدن به دانشگاه پرداخت کند. وزارت علوم باید تمام موارد یاد شده را محاسبه کند و بعد میزان سنوات دانشجو و شهریه او را تعیین کند. چرا دانشجویی که قرار بوده مقاله‌اش دو ماهه برای چاپ در ژورنالی دو ماهه بررسی شود و یک سال منتظر چاپ مقاله مانده، باید شهریه بدهد یا از دانشگاه اخراج شود؟ لازم است، قانون سنوات بازنگری شود تا فشار از روی دانشجویان برداشته شود.

به گفته ریاضی، هرچند دانشگاه وجوه واریزی توسط دانشجوی سنواتی را برای امورات جاری دانشگاه هزینه می‌کند، علاقه‌ای به سنوات خوردن این دانشجویان ندارد، چراکه اگر دانشجوی جدید بگیرد، منابع جدید به دانشگاه تزریق می‌شود. یعنی سنوات مورد علاقه دانشگاه‌ها نیست و از طرفی، فشار فزاینده‌ای را بر دانشجویان وارد آورده است که تبعات نامطلوبی برای آینده ایشان و کشورمان دارد.

دود تحریم‌ها به چشم دانشجویان متقاضی انتشار مقاله می‌رود

این بیوشیمی ست با تأکید بر اینکه تحریم و پیرو آن قدیمی بودن تجهیزات آزمایشگاهی، اعتبار علمی تحقیقات دانشگاه تهران را زیر سؤال برده، به بازدید مدیران یکی از شرکت‌های انتشاراتی از آزمایشگاه‌های این دانشگاه تهران اشاره کرده و می‌گوید: آن‌ها پس از بازدید از دانشگاه تهران اعلام کردند که دیگر نمی‌توانیم مقالات شما را چاپ کنیم، زیرا دستگاه‌های آزمایشگاه‌های دانشگاه تهران، آنقدر قدیمی است که قابلیت شناسایی دقیق از سابجکت را ندارد و در نتیجه، تمام دیتا‌های شما با نوعی خطا عنوان می‌شود و نتایجی که از این خطا‌ها می‌گیرید، از اصل مسأله بزرگتر است.

وی می‌افزاید: سانتریفوژ، یکی از دستگاه‌های مورد استفاده در آزمایشگاه ibb است. واردات سانتریفوژ به ایران ممنوع است؛ هرچند نوع این سانتریفوژ با سانتریفوژ هسته‌ای متفاوت است، در تحریم‌ها نوع سانتریفوژ قید نشده؛ بنابراین، پنجاه سال است که در دانشگاه تهران از سانتریفوژ "بکمن" استفاده می‌شود که شاید این دستگاه‌ها برای موزه علوم گزینه مناسبی باشند. از طرفی دانشگاه‌ها منابعی برای تأمین تجهیزات نوین و اتصالات جانبی آن‌ها ندارند و از طرف دیگر، شرکت‌های خارجی به دلیل ارتباطشان با آمریکا، به ما تجهیزات نمی‌دهند و بحران تأمین مواد اولیه هم به جای خود باقی است. دسترسی نداشتن به مواد اولیه آزمایشگاهی و تقلبی بودن مواد ارسالی از سوی شرکتها، نکات مهمی است که بهتر است وزارت علوم بر آن نظارت جدی داشته باشد.

ریاضی درباره مشکلات تامین مواد اولیه مورد نیاز آزمایشگاه‌های دانشگاه تهران گفت: شرکت "سیگما" یک شرکت آمریکایی و تولید کننده مواد آزمایشگاهی مورد نیاز دانشجویان است که مدتی است سهامدار شرکت "مرک" آلمان هم شده که تأمین کننده مواد آزمایشگاهی مورد نیاز ما بود. حتی شرکت‌های سوئدی‌ هم که سیگما آن‌ها را خریده است، به سختی به ما مواد اولیه می‌دهند. در نتیجه این مسائل، دو ماه است برای تأمین مواد یک آزمایش به هر شرکتی که رجوع می‌کنیم، مواد مورد نیازمان را حتی به صورت مسافری هم نمی‌توانند تأمین کنند. حتی برای تأمین محیط‌های کشت مورد نیازمان هم با مشکل مواجهیم و به دلیل تحریم ها، شرکت‌های مربوطه سفارش جدید ما را ثبت نمی‌کنند.

استاد تمام دانشگاه تهران با اشاره به کیفیت پایین برخی مواد ارسالی از طرف شرکت‌های خارجی به کشورمان، می‌افزاید: یکی از مشکلات ما با شرکت‌ها این است که از ابتدای تحریم‌ها مواد قلابی به ما می‌دهند. آن‌ها مواد را از پاکستان می‌آورند و با گچ مخلوط می‌کنند و به آزمایشگاه‌های ما می‌دهند. برخی از موادی که ما خریداری می‌کنیم به شکل پودر و در بسته‌های ده گرمی است که به چشم نمی‌شود کارایی‌شان را تشخیص داد، ولی وقتی در محیط کشت قرار می‌گیرد، عمل نمی‌کند. مثلا در مقطعی ماده"جی تی پی" خریداری و تصور می‌کردیم مانند قبل از "سیگما" آمده، اما پس از مصرف متوجه شدیم که هیچ واکنشی نشان نمی‌دهد. پس از آن که از ماده طیف گرفتیم و متوجه تفاوت فاحش با "جی تی پی" استاندارد شدیم. دعوایی شش ماهه با شرکت داشتیم که پس از آن مجبور شدند پول دانشگاه را پس بدهند. ارزش ریالی ۱۰ میلی گرم آن ماده ۲ میلیون و ۴۰۰ هزار تومان بود.

ضوابط و شرایط پرداخت گرنت را به ۲۰ سال پیش برگردانید

استاد دانشگاه تهران در ادامه با انتقاد از میزان و نوع تخصیص بودجه پژوهش دانشگاه ها، خواستار بازگشت شرایط و ضوابط پرداخت گرنت به بیست سال پیش شده و می‌گوید: زمان مرحوم هاشمی، گرنت هر دانشجوی دکترا یک میلیون و ۲۰۰ هزار تومان بود که این رقم اکنون به یک میلیون و ۴۰۰ هزار تومان رسیده که ناکافی است. همچنین در گذشته تامین مواد اولیه آزمایشگاه بر عهده معاونت پشتیبانی دانشگاه بود که این معاونت سال هاست به دلیل کوچک سازی واحد اداری منحل شده است. در گذشته هر آزمایشگاه بر اساس تعداد دانشجو و استاد بودجه پژوهشی داشت، ولی در حال حاضر و بر اساس مصوبه شورای عالی انقلاب فرهنگی به ازای هردانشجو، ۷ میلیون تومان اعتبار به دانشگاه تخصیص می‌یابدکه پس از صرف بودجه در امور جاری، اگر چیزی از بودجه ماند به پژوهش اختصاص داده می‌شود.

شرایطی نامطلوب که اگر نگوییم به توقف رشد علمی کشور منجر شده یا خواهد شد، دورنمایی تاریک در این خصوص ترسیم می‌کند و آسیب‌های فراوانی به دنبال خواهد داشت. آسیب‌هایی که می‌بایست برای جلوگیری از بروزشان، امثال وزارت علوم به سرعت دست به کار شوند و برنامه‌هایی تدارک ببیند که اگر نمی‌شود جلوی وارد آمدن برخی آسیب‌ها را گرفت، دست کم سایه خطر اخراج از سر دانشجویان و توقف فعالیت‌های علمی از سر دانشجویان دور شود.

شعارسال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از سایت تابناک ،تاریخ انتشار20شهریور97، کدخبر: 833051 ، www.tabnak.ir