حدود یک ماه از جاری شدن سیل ویرانگر در بیش از 14 استان کشور می گذرد؛ هنوز آب در برخی شهر و روستاها فروکش نکرده و سیل برای برخی استان ها در روزهای آینده نیز پیش بینی شده است.

دانشگاهیان و کارشناسان محیط زیست در ریشه یابی علل جاری شدن سیل و سیلاب و تشدید خسارات ناشی از آن به عواملی چون تغییر اقلیم، جنگل زدایی و ساخت و سازهای غیرقانونی در مسیر رود و رودخانه ها اشاره می کنند.

در این میان برخی کارشناسان نقض قوانین آمایش سرزمینی را عمده ترین عامل وقوع سیل در کشور و خسارات بالای عمرانی و شهری می دانند.

آمایش سرزمین به شناسایی توانمندی ها، امکانات، فرصت‌ ها، منابع و استعدادهای مناطق مختلف و بررسی مناسب ترین گزینه‌ های بهره ‌برداری از آن برای ایجاد توازن و رابطه منطقی میان توزیع جمعیت و انجام فعالیت‌ ها در پهنه سرزمین، اطلاق می شود.

در این زمینه مجید مخدوم عضو هیات علمی و استاد محیط زیست دانشگاه تهران اظهار داشت: علت اصلی وقوع سیل اخیر در کشور بی توجهی بیش از 40 سال به برنامه آمایش سرزمین و میزان توانمندی مناطق نسبت به توسعه است.

وی افزود: عمران و ساخت و ساز در کشور بر اساس اینکه کجا قابل توسعه و کجا غیرقابل توسعه است، صورت نگرفته است؛ فرودگاه، پارک، جاده، مسیر ریلی یا بندر بر اساس ظرفیت و توانایی زمین ساخته نشده است.

استاد محیط زیست دانشگاه تهران گفت: آمایش سرزمین نوع کاربرد زمین ها را مشخص می سازد و فعالیت های انسانی باید بر اساس این برنامه صورت گیرد در حالی که از سال 55 تاکنون آمایش سرزمین به دست فراموشی سپرده شده است.

به گفته مخدوم، شالوده آمایش سرزمین بر مبنای مشخص کردن توان اکولوژیکی کاربردی زمین است و تنها استان های گلستان و قزوین بر مبنای این برنامه عمل کرده اند.

پدرعلم آمایش سرزمین معتقد است: توسعه بدون درنظرگرفتن توان طبیعی سرزمین و بدون سنجش توانایی اقتصادی و اجتماعی مناطق باعث به وجود آمدن وضعیتی شده است که اکنون شاهد جاری شدن سیل و سیلاب با چنین هجم بالایی هستیم.

وی با تاکید بر لزوم ارزیابی توان توسعه مناطق، افزود: توسعه در بسیاری از مناطق ایران بدون درنظرگرفتن مخاطراتی چون سیل و زلزله صورت گرفته است. در سیل اخیر نیز نمونه هایی چون ساخت خیابان روی مسیر سیلاب دروازه قرآن و ساخت راه آهن اینچه برون باعث جاری شدن سیلاب در شیراز و استان گلستان شد.

مخدوم در انتقاد از سد سازی ها بدون در نظرگرفتن برنامه های توسعه ای بر مبنای آمایش سرزمین ادامه داد: در دهه های اخیر سدهایی در کشور بدون ارزیابی توان سرزمینی ساخته شده است که یک هم آب پشت آن ها جمع نشده است. همچنین بر اساس برخی گزارش های موجود مدیریت هجم آب سدهایی چون کرخه، دز و کارون به درستی صورت نگرفته و زمان کم و زیاد شدن آب پشت سد به طور دقیق مشخص نشده است.

عضو هیات علمی دانشگاه تهران سازمان برنامه و بودجه، وزارت مسکن و شهرسازی و وزارت نیرو را متولیان اصلی برنامه آمایش سرزمین دانست و گفت: سازمان محیط زیست نیز باید بر عملکرد این سه نهاد مسئول در امور توسعه ای نظارت داشته باشد در حالی که به نظر می رسد این سازمان به جای سازمانی که به حفاظت محیط زیست بپردازد، به سازمانی ضد حفاظت محیط زیست تبدیل شده است.

سیل اخیر زنگ خطرهای سازمان هایی چون مدیریت بحران، شهرداری، هلال احمر، وزارت راه و شهرسازی و وزارت نیرو را روشن کرد؛ زنگ خطری که نشان از توسعه ناپایدار و بی توجهی به قوانین توسعه ای و آمایش سرزمینی در کشور دارد. سیل نوروز 98 در کشور، ساخت و سازهای غیرمجاز در مسیر رودها، تعرض به حریم و تخریب جنگل ها، ضعف تجهیزات و مدیریت بحران و عدم آگاهی افکار عمومی نسبت به بلایای طبیعی را بیش از پیش آشکار ساخت. امید است که درس های این سیل سرآغاز دستیابی به اهداف توسعه پایدار باشد.

سایت شعار سال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از خبرگزاری ایرنا،تاریخ انتشار: 29فروردین 98، کد خبر: 83283414،www.irna.ir