شعار سال:کدام دلایل عامل بروز فسادهای خرد و کلان اقتصادی در ایران است؟ فساد اقتصادی در چه شرایطی رخ می‌دهد؟ پاسخ این چند پرسش‌ می‌تواند ریشه وقوع بسیاری از فسادهای اقتصادی در‌ ایران را مشخص کند.

 فساد قبح اعداد را در اقتصاد ایران شکسته است. وقتی سال 90 خبر اختلاس سه هزار میلیارد تومانی مردم، رسانه‌ها و حتی مسئولان را شوکه کرد تصور اینکه رقم اختلاس‌ها به میلیون یورو هم برسد برای همه سخت بود، اما در کمال ناباوری این اتفاق در همین چند سال گذشته به وقوع پیوسته است.

حالا گرچه تنها نام‌هایی از جمله مه‌آفرید امیرخسروی یا همان امیرمنصور آریا، شهرام جزایری، بابک زنجانی، مرجان شیخ‌‌الاسلامی آل آقا، سلاطین ارز و سکه و قیر، اختلاس‌گران بانک سرمایه و این اواخر شبنم نعمت‌زاده و... به عنوان کسانی که در‌ ایران مرتکب فسادهای کلان اقتصادی شده‌اند شنیده می‌شود، با ‌این توضیح که بسیاری از فسادهای اقتصادی در قالب رانت‌های مالی و اطلاعاتی در ‌ایران رخ می‌دهد، می‌توان مصادیق فراوان دیگری را نیز برای آنچه اکنون تحت عنوان فساد اقتصادی از آن یاد می‌شود، برشمرد.

اکنون این پرسش اساسی مطرح است که کدام دلایل عامل بروز فسادهای خرد و کلان اقتصادی در ایران است؟ فساد اقتصادی در چه شرایطی رخ می‌دهد؟ پاسخ این چند پرسش می‌تواند ریشه وقوع بسیاری از فسادهای اقتصادی در‌ ایران را مشخص کند.
 
مبارزه با فساد آخرین راه‌حل است
حسین صمصامی، سرپرست اسبق وزارت اقتصاد، با آسیب‌شناسی ریشه وقوع فساد اقتصادی در ایران، گفت: بدون شک عدم نظارت بر فعالیت‌های اقتصادی در کنار توزیع رانت نفتی موجب شده فساد به بخش لاینفکی از اقتصاد ایران تبدیل شود.

این عضو هیات علمی دانشکده اقتصاد شهید بهشتی، با یادآوری اینکه نمی‌توان از دستگاه قضایی کشور به تنهایی انتظار مبارزه با فساد اقتصادی داشت، گفت: باید به این نکته بسیار مهم باور داشت که مبارزه با فساد آخرین گام است، قدم اول یقیناً بستن مسیرهای فساد در بخش‌های مختلف اقتصادی کشور است.

به عقیده این تحلیلگر اقتصادی، پایه و اساس نظام اقتصادی در ایران فسادزاست. او برای توضیح این استدلال خود به مواردی از جمله انحصار، رانت اطلاعاتی و توزیع نامناسب درآمدهای نفتی اشاره کرد. از نگاه این استاد اقتصاد دانشگاه شهید بهشتی، بیشترین نمود این روند را می‌توان در نظام بانکی، بازار سرمایه و بازار ارز و سکه مشاهده کرد.

او در ادامه صحبت‌های خود توضیح داد: هرچند در پرونده‌‌هایی مثل بانک سرمایه مشخص شد که مبارزه با فساد اقتصادی، حداقل در هفت ماه گذشته تا به امروز جنبه نمایشی نداشته و کاملاً پیشگیرانه بوده است، من به عنوان کسی که چم و خم اقتصاد را خوب می‌شناسد هشدار می‌دهم اگر با ریشه‌ها برخورد نشود قطعاً فسادهای جدید با ابعاد گستره‌تری در اقتصاد کشور ظهور خواهد کرد.

چرا مالیات نقشی در اقتصاد ایران ندارد؟

این تحلیلگر اقتصادی با انتقاد از شیوه برخورد با فساد اقتصادی در کشور گفت: باید از سیاست‌گذاران اقتصادی پرسید چرا از ابزار مالیاتی برای شفاف ساختن فعالیت‌های اقتصادی استفاده نمی‌کنند؟ کشوری که سال‌هاست سایه تحریم را بر سر خود دارد چرا همچنان وابسته به درآمدهای نفتی مانده است؟

او ادامه داد: جای تاسف است وقتی می‌بینیم پس از سال‌ها رقم فرارهای مالیاتی در کشور به سالانه 60 هزار میلیارد تومان رسیده است. اساساً اقتصادی که از مالیات نترسد چگونه باید شفاف شود؟

او با این توضیح بر این باور است: طی ادوار گذشته تا به امروز رفتار دوگانه‌ای در برخورد با فساد اقتصادی صورت گرفته است. حاکمیت باید در برخورد با فساد اقتصادی تعارف را کنار بگذارد و خودی و غیرخودی نکند.

سرپرست اسبق وزارت اقتصاد در ادامه صحبت‌های خود به نکته دیگری هم اشاره کرد: در تمام کشورهای توسعه‌یافته سیستم به این صورت است که دستگاه‌های نظارتی از طریق حساب‌کشی از حساب شخصی افراد و بررسی حجم پولی که از حساب فردی به فردی دیگر واریز می‌شود می‌توانند سرمنشاء بسیاری از سوءاستفاده‌های اقتصادی را پیدا کنند. اما در ایران این‌گونه نیست و به دلیل فقدان این سیستم نظارتی سالانه مبالغ هنگفتی ارز به شیوهای نامعلوم از کشور خارج می‌شود.

رژه صفرها در اقتصاد

سال 1374، وقتی پرونده اختلاس 123 میلیارد تومانی بانک صادرات با اعدام فاضل خداداد بسته شد، کمتر کسی تصور می‌کرد پای ارقام میلیون یورویی در کنار تخلف‌های ریزودرشت در حوزه‌های مختلف به اقتصاد ایران باز شود؛ اما این اتفاق افتاد. حالا کار به جایی رسیده که صفرها جلوی چشم مردم رژه وحشت می‌روند، وحشت از رفاه و امنیت اقتصادی که عده‌ای سال‌هاست آشکار و پنهان آن را به سخره گرفته‌اند. در این میان همه برای مبارزه با فساد اقتصادی قیام کرده‌اند، اما به باور بسیاری از آگاهان اقتصادی مسیر فساد همچنان باز مانده است.