شعارسال: با توجه قابل ملاحظه و مستمر افراد، محققين و دولتها در مورد مسئله پايداري زيست محيطی در سه دهه پاياني قرن بيستم، به نظر مي‎رسد تقاضا براي توسعه پايدار شهري و شهرهاي پايدار مهمترين چالش فراروي بشريت در قرن بيست و يكم باشد. از سوي ديگر جستجو براي يافتن شهر ايده ­آل يعني آن شكلي از شهر كه بتواند هم امتيازات تكنولوژيك و هم روحيه سالم زندگي روستايي را بر اساس ايده‎هاي روشنگرانه عدالت اجتماعی بيان كند از قرنهاي بسيار دور مورد توجه و يكي از دل مشغوليهاي مهم بسياري از فلاسفه، مصلحان اجتماعي، نويسندگان، معماران، برنامه ريزان و شهر سازان بوده است.

در دهه‎هاي پاياني قرن بيستم با توجه به رشد فزاينده نگراني هاي زيست محيطي و بروز برخي بحران هاي اكولوژيكي و نتيجتاً ناپايداري هاي محيطي جستجو براي يافتن شهر ايده‌آل(آرمانشهر) جاي خود را به سؤال:نمود شهرسازي توسعه پايدار شهري در ديدگاهها و پارادايمهاي مختلفي ظهور يافته و با توجه به ابعاد اجتماعي – اقتصادي و زيست محيطي مسئله در سطح جهاني بازتاب قابل توجهي پيدا كرده است. ليكن در اين مجال به طور مختصر به بررسي ديدگاههايي كه بيشتر مورد توجه و استقبال واقع شده مي‎پردازيم:

شهر فشرده(Compact city):

بعد از كنفرانس جهاني محيط زيست و توسعه به سال ۱۹۸۷ تلاش براي برقراري رابطه منطقي بين فرم شهر و پايداري آن افزايش يافت كه حاصل بسياري از آنها حمايت از فرم شهري متراكم و با كاربريهاي مختلط بود كه با عنوان «شهر فشرده» شناخته مي‎شود. ريشه و خاستگاه اين فرم شهرهاي سنتي اروپاست كه از مشخصه‎هايي چون تراكم نسبتاً بالا، کاربری‌های مختلط در فضاي شهري، اتكاي كمتر به اتومبيل، تلفيق فرم و عملكرد برخوردار بودند و اين برداشت مشتركي است كه از تعاريف مختلف اين مفهوم استنتاج مي‎شود.(قرباني، ۱۳۸۳،ص۲۶)

ايده شهر فشرده از نظر تاريخي واكنشي است به روند تاريخي پراكنش شهري در كشورهاي توسعه يافته كه حاصل نگرشي مدرنيستي به ساماندهي شهري و تاكيد بر دو اصل جدايي عملكردي و اتكاء به اتومبيل در حمل و نقل شهري مي‎باشد. اين نگرش به عنوان يكي از اصول توسعه پايدار شهري در كنفرانس جهاني محيط زيست مورد تاكيد قرار گرفته و بعدي جهاني يافته است.(منبع پيشين، ص‌۳۱)

شهر فشرده الگويي از توسعه شهري است كه در آن تراكم شكلي معقول و منطقي دارد، فضاي شهري از عملكردهاي مختلف تركيب يافته و زندگي شهري بيش از آنكه بر استفاده مفرط از اتومبيل استوار باشد مبتني بر سيستمهاي پياده و حمل و نقل عمومي است.(مثنوي، ۱۳۸۳، ص۱۰۳)

بيشتر تئوريهاي شهر فشرده تاكيد بر ارتباط فرم شهري و كيفيت زندگي (QoL) داشته‎اند. ادعا شده است متراكم­سازي باعث ايجاد نواحي شهري امن‎تر و زنده‎تري مي‎شود و علاوه بر اين باعث حمايت از مشاغل و سرويسهاي محلي و تعاملات اجتماعي شهري مي‎شود. ايده شهر فشرده مي‎تواند براي ارتقا كيفيت زندگي شهري شهروندان با ايجاد فضاهاي پرتحرك، مناسب و جذاب از نظر انرژي مقرون به صرفه و مشوق حمل و نقل عمومي سودمند باشد.(منبع پیشین، ص ۹۲)

بنابراين حمايت از شهر فشرده در پاسخ به نگرانيهاي ناشي از تاثيرات الگوهاي پراكنده توسعه در زمينه‎هاي سياسي و زيست محيطي به صورت وسيعي افزايش يافته است. تازگي و تنوع شهر فشرده، كيفيت زندگي بالاتري را براي كليه شهروندان فراهم مي‎كند. مسافت‌های رفت و آمد كوتاهتر و الگوهاي حمل و نقل پايدارتر، نتيجتاً كاهش در مصرف انرژي و ميزان آلودگي را دربر خواهد داشت همچنين گسترش كنترل شده در محدوده مناطق شهري از اتلاف زمينهاي زراعي جلوگيري خواهد كرد.(حسين زاده­دلير، ۱۳۷۸، ص‌۱۹۵)

برخي محققين بر اساس اينكه تراكم بالا، مصرف انرژي را كاهش داده و در نتيجه باعث كاهش ميزان آلودگي مي‎شود از ايده شهر فشرده دفاع كرده و آنرا به عنوان راه حل جايگزين براي توسعه شهري معرفي كرده‎اند. طرفداران نظريه شهر فشرده عمدتاً از كشورهاي اروپايي بوده و از حمايت سياسي وسيعي از سوي اين كشورها دريافت كرده است. و از نمونه شهرهايي چون رم، بارسلونا، پاريس، آمستردام، لندن و ... به عنوان شهرهايي كه بيشترين سر زندگي و روحيه فعاليت شهري و تعاملات اجتماعي و جذب توريست را داشته و در عين حال كمترين مصرف سوختهاي فسيلي براي مصارف وسائط نقليه موتوري و حمل و نقل را در مقابل شهرهاي آمريكا، كانادا و استراليا دفاع مي‎كنند.(مثنوي، ۱۳۸۳، ص۹۱)

در بريتانيا دولت ايده شهر فشرده را پذيرفته و آن را به عنوان عامل اصلي سياستهاي برنامه ريزي ملي و ترويج كنترل توسعه حوزه نفوذ قرار داده است «راهنماي سياست برنامه ريزي ۱۳» در زمينه حمل و نقل، نمود آشكاري از اين خط مشي مي‎باشد. هدف اصلي در اين راهنما، كاهش نياز به رفت و آمد از طريق تأثیر گذاري موقعيت توسعه و نيز پيشبرد الگوهايي از توسعه مي‎باشد كه شامل روشهاي پايدارتر حمل و نقل هستند.(حسين­زاده دلير، ۱۳۷۸، ص­۱۹۶)

شهر اكولوژيك(Eco- City)

غلبه ديدگاههاي زيست محيطي و اكولوژيكي در ادبيات مربوط به توسعه پايدار مفهوم شهر اكولوژيك يا بوم شهر را در مباحثي نظير برنامه ريزي شهري و توسعه اقتصادي و نيز عدالت اجتماعي وارد كرده است.«ريچارد ريجستر» (R. Register) و چند دوست در بركلي و كاليفرنيا اكولوژي شهري را به عنوان يكي از سازمانهاي غير انتفاعي براي «باز ساخت شهرها در تعادل با طبيعت» بنيان نهادند.

فعاليت اكولوژي شهري در آغاز با انتشار مجله سازمان به نام اكولوژيست شهري(Urban Ecologist) و كتاب «شهر اكولوژيك بركلي» (Eco- City- Berekeley) تألیف ريجستر(۱۹۸۷)، كتابي رؤیایی درباره چگونگي امكان بازساخت اكولوژيك شهر بركلي طي دهه‎هاي آينده همراه بود. (موسي كاظمي،۱۳۸۰، صص۱۰۵-۱۰۴)

به نظر مارك روزلند (Roseland, ۱۹۷۷) شهرهاي اكولوژيكي بايد از اصولي پيروي كنند كه عبارتند از:

۱- بازنگري اولويت‎هاي كاربري اراضي به منظور ايجاد جوامع فشرده، متنوع، سبز، سالم، باصفا و با كاربريهاي مختلط حياتي نزديكي گره‎هاي ارتباطي و ساير تسهيلات حمل و نقل.

۲- بازنگري اولويتهاي حمل و نقل جهت توجه به پياده روي، دوچرخه سواري، ارابه سواري، وسايل حمل و نقل عمومي به جاي خودروهاي شخصي و تاكيد بر دسترسي نزديك

۳- احياي محيط‎هاي شهري صدمه ديده به خصوص خورها، خطوط ساحلي، کوهستان‌ها و مردابها.

۴- ايجاد مسكن شايسته، ارزان، امن، راحت و از نظر نژادي و اقتصادي مختلط

۵- بارور ساختن عدالت اجتماعي و ايجاد فرصتهاي بهتر براي زنان، افراد رنگين پوست و ناتوان

۶- حمايت از كشاورزي محلي، طرح‌های ايجاد فضاي سبز شهري و باغ شهرها

۷- ترويج بازيافت، فن آوري مناسب جديد و حفاظت از منابع و همزمان كاهش آلودگي و پس مانده‎هاي خطرناك

۸- همكاري با شركتهاي تجاري جهت حمايت از فعاليتهاي اقتصادي با ملاحظات اكولوژيكي و همزمان عدم تشويق آلودگي، پسماندها و استفاده و توليد مواد خطرناك.

۹- ترويج ساده زيستي داوطلبانه و تقبيح مصرف بي­اندازه كالاهاي مادي

۱۰- بالا بردن آگاهيهاي زيست محيطي از طريق آموزش فعالان و طرحهاي آموزشي كه آگاهي عموم را در بهره مباحث پايداري اكولوژيك افزايش مي‎دهند.

با توجه به اين اصول شهر اكولوژيك شهري است پايدار و شهري است كه مي‎تواند به ساكنين خود يك زندگي معني دار بدهد، بدون اينكه پايگاه اكولوژيكي كه بر روي آن اتكا دارد را تخريب كند.(ملكي،۱۳۸۲،

ص۴۸).

در شهر اكولوژيكي آن طور كه آدريان اتكينسون (Atkinson, ۱۹۹۲) بيان مي‎كند هر منطقه تا حدود زيادي خود كفا است. زيرا جامعه در شرايط «جامعه اورگانيك» قرار مي‎گيرد كه در آن طبيعت كلاً شرايط محدود كننده خود را به گونه‎اي بر رفتارهاي انساني تحميل مي‎كند كه محدوديتهاي اجتماعي كه در مقابل انسان قرار مي‎گيرد تنها مترادف است با آنچه طبيعت ايجاد كرده است.(بحريني، ۱۳۷۸، ص۲۷۷)

بنابراين يك شهر اكولوژيك يعني شهري كه توجه به عدم از بين بردن منابع حياطي را كه بستر آن بوده و به شدت به آن متكي است مي‎طلبد. شهر اكولوژيكي كه توسط گروههاي متعددي پيشنهاد شده شهري است كه داراي چهار خصوصيت زير باشد:

۱- حداقل دخالت در محيط طبيعي

۲- حداكثر تنوع(از نظر كاربري زمين و فعاليتها)

۳- حتي المقدور به عنوان يك نظام بسته

۴- تعادل بهينه بين جمعيت و منابع

به عقيده بحريني(۱۳۷۶) چنانچه شهر را محلي براي دوچرخه سواران و عابرين پياده در نظر گرفته و استفاده از وسايل نقليه موتوري را محدود نماييم در اين صورت گامي مهم به سوي ايجاد شهر اكولوژيكي برداشته‎ايم. (بحريني، ۱۳۷۶، ص۸۲)

شهر سالم(Healthy city)

اين مفهوم اولين بار در سال ۱۹۸۴ در كنفرانسي در تورنتوي كانادا با عنوان آن «سوي خدمات اوليه بهداشتي» عنوان گرديد. در آنجا مقاله‎اي با عنوان شهر سالم خوانده شد كه اولين جرقه برنامه شهر سالم به حساب مي‎آيد. دو سال بعد از سوي سازمان بهداشت جهاني اين موضوع به صورت جنبشي جهاني مطرح گرديد.(موسي كاظمي محمدي، ۱۳۸۳، ص۱۰۳)

مفهوم شهرهاي سالم عمدتاً از رهنمودها و توصيه‎هاي سازمان بهداشت جهاني(World Health Organization) نشات مي‎گيرد. جنبش شهرهاي سالم گرچه بدواً در جوامع صنعتي آغاز گرديد ليكن به تدريج كشورهاي رو به توسعه نيز از آن استقبال كرده‎اند.(شيخي، ۱۳۷۸، ص۱۱۴) شهر سالم در واقع پلي بين شهرهاي فعلي و شهرهاي آرماني آينده است و رسيدن به شهرهاي آرماني مستلزم مشاركت و حمايتهاي بالقوه و بالفعل افراد جامعه استفاده از تجارب و طرحهاي شهرهاي با تجربه جهان، همچنين مديران و برنامه ريزان با تجربه و كارآمد و مؤثر است. (ملكي،۱۳۸۲، ص۴۷)

به تعبير سازمان بهداشت جهاني، شهر سالم شهري است كه به طور دائم سياستهاي عمومي خود را توسعه مي‎بخشد و آنگونه محيط فيزيكي و اجتماعي را ايجاد مي‎نمايد كه طي آن مردم همديگر را حمايت مي‎كنند كنش متقابل دارند و با توان كامل وظايف خود را اجرا مي‎نمايند. به عبارت ديگر شهر سالم، شهري است كه رشد فردي و اجتماعي را در سايه سلامت جسمي و رواني افراد جامعه ميسر كند.(گيسو، ۱۳۷۴، ص۳)

هدف شهر سالم ايجاد نيروي محركه‎اي براي تأمین بهداشت و رفع مشكلات محيطي شهرهاست و منظور از جنبش شهرهاي سالم ايجاد يك نوع رابطه بين شرايط زندگي شهري و بهداشت است. با توجه به تعاريف و خصوصياتي كه يك شهر سالم داشته باشم مي‎توان گفت شهر سالم شهري است كه انسان بتواند از لحاظ رواني، اجتماعي، اقتصادي، فرهنگي، تاريخي و زيست محيطي با طبيعت، اجتماع ومحيط ساخته شده خويش رابطه صميمي داشته باشد.(ملكي،۱۳۸۲، ص۴۷) در ايران نيز پروژه شهر سالم در كوي سيزده آبان منطقه بيست شهرداري تهران از سال ۱۳۷۱ به عنوان منطقه آزمايشي در حال اجرا است.

شهر پايدار(Sustainable city)

ضرورت شهر پايدار هدفش بيشتر به سوي تعادل بهينه اكولوژيكي در همه مقياسهاي جغرافيايي است. شهر پايدار بايد آثار سوء زيست محيطي و مصرف منابع طبيعي به خصوص زمين را به حداقل برساند. براي اين منظور بايد شكل كالبدي جديدي بوجود آورد كه حاوي اين مشخصات باشد: الگوي فشرده توسعه، تراكم نسبتاً بالا، استفاده كارا از زمين، شبكه حمل و نقل پايدار و معقول با وابستگي كمتر به اتومبيل و دسترسي بيشتر به وسايل حمل و نقل عمومي و وجود امكانات پياده روي و دوچرخه سواري، تاكيد بيشتر بر استفاده از اراضي درون شهري، استفاده جديد از بناهاي قديمي، احيا اراضي تخريب شده، حفاظت و نگهداري از اراضي حساس از نظر اكولوژيكي و دوري از مناطقي كه خطر سوانح طبيعي آنها را تهديد مي‎كند. نظير مسيلها و مناطقي كه داراي فرسايش شديد و يا لغزش زمين هستند.(بحريني، ۱۳۷۶، ص۳۳)

به نظر صرافي(۱۳۷۹) مهم‌ترین راهكارهاي مورد توافق جهت دستيابي به شهر پايدار عبارتند از:

- كاهش اتكا به خودرو در جابجايي، افزايش و احياي كالبدي در توسعه شهري، حفاظت فشردگي نظامهاي طبيعي در شهر و منطقه پيرامون آن، كاهش مصرف منابع و توليد آلودگي در شهر و منطقه مربوط به آن، بهبود زيست پذيري اجتماعات شهري، پايندگي و تقويت اقتصاد شهري، اصلاح نظام اداري و حمراني شهري. (صرافي، ۱۳۷۹، ص۱۱) به عقيده ترنر شهر پايدار شهري است كه به دليل استفاده اقتصادي از منابع، اجتناب از توليد بيش از حد ضايعات و بازيافت آنها تا حد امكان و پذيرش سياستهاي مفيد در دراز مدت، قادر به ادامه حيات خود باشد.(ترنر، ۱۳۷۶، ص۱۸۰)

در شهر پايدار توجه بيشتر معطوف به استفاده از زمين هايي است كه تحت پوشش توسعه شهري درآمده است. بخش اعظم رشد آينده جمعيت و نياز به مسكن در منطقه يا شهر را مي‎توان از طريق پر كردن بافت موجود شهر، افزايش متعادل تراكم، نوسازي و بازسازي مناطق متروكه و فرسوده و احيا و تغيير كاربري بناهاي قديمي موجود برآورده ساخت.(بحريني،۱۳۷۸، صص۲۸۶- ۲۸۵)

به نظر بحريني شهر پايدار شهري است كه داراي آن چنان پايه اقتصادي باشد كه نه تنها كمترين اثر نامطلوبي را بر محيط زيست نداشته باشد، بلكه در احيا و ارتقاي كيفيت آن نيز مؤثر باشد. به عبارت ديگر شهر پايدار شهري است كه وراي راه حل‎هاي محدود و متعارف، مسائل اجتماعي و زيست محيطي را مورد توجه قرار داده آنها را با يك ديد وسيع و جامع بنگرد.(بحريني، ۱۳۷۶، صص ۳۵ - ۳۳)

بنابراين مفهوم شهر پايدار مفهومي بسيار ارزشمند و نويد بخش است و جانشيني موجه و معقول براي شهرسازي مخرب قرن بيستم محسوب مي‎شود كه در آن به موازات توجه به مسائل زيست محيطي، به مسائل اجتماعي و انساني، نظير مسكن مناسب و زندگي حداقل نيز توجه مي‎شود. آلودگي ازدحام و شلوغي، بي هويتي، بيگانگي، بيروحي و دوري از طبيعت را از شهر مي‎گيرد و محيطهايي قابل پياده روي، فعال، پرتحرك و اجتماعي تحويل مي‎دهد و بر صاحبان حرفه، برنامه ريزان و شهر سازان است كه اين ديدگاه جديد را قوت بخشيده زمينه‎هاي عملي و اجرايي آن را بيابند.(بحريني، ۱۳۷۸، ص ۳۰۲)

از بررسي نگرشهاي فوق در باب پارادايمهاي جديد توسعه پایدار شهري جمع بندي زير قابل تأمل و تعمق است:

الف) هر يك از ديدگاههاي مطروحه در چارچوب زماني و مكاني خود و با توجه به شرايط محيطي و توان اقتصادي جامعه مربوط، درصدد حل مسائل شهري بوده‎اند و در اين نگرشها افراط و تفريط‎هايي نيز ملاحظه مي‎شود. در نتيجه بدون توجه به بعد زماني و مكاني اين ديدگاهها بكارگيري آن‌ها دور از خطا نخواهد بود.

ب) شرايط اجتماعي، امكانات محلي و نظامهاي اقتصادي حاكم، بر ظهور و اجرايي شدن دیدگاه‌ها مؤثر بوده، به طوريكه شهر طبيعت در سرزمينهاي گسترده امريكا، شهر فن در آسياي جنوب شرقي و شهر متراكم در اروپا طرفداران بيشتري مي‎يابد.

ج) از قرن هيجده حتي پيش از تولد شهر سازي جديد، دو نگرش متفاوت به مسائل شهري وجود دارد، «نگرش فرهنگ گرايانه» و «نگرش نوگرايانه». آنچه در پايان قرن بيستم در قالب ديدگاههاي جديد شهرسازي مطرح شده تلفيق اين دو نگرش و تعديل آنهاست. هر چند تفاوتهاي بينشي همچنان باقي است و در اين شرايط زيست محيط جهان و توسعه تكنولوژي ارتباطات بسيار مؤثر بوده و خواهد بود.

منابع:

بحرینی، سید حسین(۱۳۷۶)؛ شهرسازی و توسعة پایدار، مجلة رهیافت، شمارة ۱۷.

بحرینی، سید حسین(۱۳۷۸)؛ تجدد، فراتجدد و پس از آن در شهرسازی، انتشارات دانشگاه تهران، تهران.

ترنر، تام، (۱۳۷۶)؛ شهر همچون چشم انداز، ترجمة فرشاد نوریان، شرکت پردازش و برنامه­ریزی شهری.

حسین­زاده دلیر، کریم(۱۳۷۸)؛ فرآیند توسعه شهری و تئوری شهر متراکم، مجموعه مقالات اولین همایش مدیریت توسعة پایدار در نواحی شهری، شهرداری و دانشگاه تبریز.

شیخی، محمدتقی(۱۳۷۸)؛ دیدگاه‌های نوین در مدیریت شهرهای سالم، تحلیلی از دیدگاه جامعه­شناسی، مجموعه مقالات اولین همایش مدیریت و توسعة پایدار در نواحی شهری، شهرداری دانشگاه تبریز.

صرافی، مظفر(۱۳۷۹)؛ شهر پایدار چیست؟ فصلنامة مدیریت شهری، سازمان شهرداریها، شمارة ۴، تهران.

قربانی، رسول(۱۳۸۳)؛ تراکم و ساماندهی فضاهای شهری، رسالة دکتری جغرافیا و برنامه­ریزی شهری دانشکده علوم انسانی و اجتماعی، دانشگاه تبریز.

ملکی، سعید(۱۳۸۲)؛ شهر پایدار و توسعه پایدار شهری، مجلة مسکن و انقلاب، شمارة ۱۰۲، تهران.

مثنوی، محمدرضا(۱۳۸۲)؛ توسعة پایدار و پارادیمهای جدید توسعة شهری، مجله محیط شناسی، شمارة ۳۱، تهران.

موسی کاظم، سید مهدی(۱۳۸۰)؛ توسعة پایدار شهری؛ مفاهیم و دیدگاهها، فصلنامه تحقیقات جغرافیائی، شمارة ۶۲.

۱۰. Newman, P.Kenworthy. j,۲۰۰۰; sustainable urban form: The big picture. دAchieving sustainable urban form. Spon press. Londo

بحرینی، سید حسین(۱۳۷۶)؛ شهرسازی و توسعة پایدار، مجلة رهیافت، شمارة ۱۷.

بحرینی، سید حسین(۱۳۷۸)؛ تجدد، فراتجدد و پس از آن در شهرسازی، انتشارات دانشگاه تهران، تهران.

ترنر، تام، (۱۳۷۶)؛ شهر همچون چشم انداز، ترجمة فرشاد نوریان، شرکت پردازش و برنامه­ریزی شهری.

حسین­زاده دلیر، کریم(۱۳۷۸)؛ فرآیند توسعه شهری و تئوری شهر متراکم، مجموعه مقالات اولین همایش مدیریت توسعة پایدار در نواحی شهری، شهرداری و دانشگاه تبریز.

شیخی، محمدتقی(۱۳۷۸)؛ دیدگاه‌های نوین در مدیریت شهرهای سالم، تحلیلی از دیدگاه جامعه­شناسی، مجموعه مقالات اولین همایش مدیریت و توسعة پایدار در نواحی شهری، شهرداری دانشگاه تبریز.

صرافی، مظفر(۱۳۷۹)؛ شهر پایدار چیست؟ فصلنامة مدیریت شهری، سازمان شهرداریها، شمارة ۴، تهران.

قربانی، رسول(۱۳۸۳)؛ تراکم و ساماندهی فضاهای شهری، رسالة دکتری جغرافیا و برنامه­ریزی شهری دانشکده علوم انسانی و اجتماعی، دانشگاه تبریز.

ملکی، سعید(۱۳۸۲)؛ شهر پایدار و توسعه پایدار شهری، مجلة مسکن و انقلاب، شمارة ۱۰۲، تهران.

مثنوی، محمدرضا(۱۳۸۲)؛ توسعة پایدار و پارادیمهای جدید توسعة شهری، مجله محیط شناسی، شمارة ۳۱، تهران.

موسی کاظم، سید مهدی(۱۳۸۰)؛ توسعة پایدار شهری؛ مفاهیم و دیدگاهها، فصلنامه تحقیقات جغرافیائی، شمارة ۶۲.

۱۰. Newman, P.Kenworthy. j,۲۰۰۰; sustainable urban form: The big picture. Achieving sustainable urban form. Spon press. Londo.

با اندکی اضافات و تلخیص برگرفته از سایت تبریز بیدار، تاریخ انتشار: 23 اسفند1395، کدخبر: 1063998: WWW.tabrizebidar.ir