شعار سال: روزگاری بود که مردم کرمان تنها از تلویزیون ریزگردها را می دیدند و طوفان شن هم در برخی از ماه های سال بخش های غیر مسکونی و یا دور افتاده کرمان در مناطق هم مرز با سیستان و بلوچستان را در می نوردید.

اما حالا در سال ۹۶ به آن روزها به عنوان افسانه ای می نگیریم که در پس ریزگردها و طوفان های شن مکرر کنونی فراموش شده است.

ریزگردها حالا پس از ۲۰ سال خشکسالی در کرمان و احداث سد بر روی رودخانه های نساء در شرق کرمان و البته افزایش مدت بادهای ۱۲۰ روزه سیستان و بلوچستان و افزایش گسترده جغرافیایی آنها به دلیل تغییر اقلیم و خشک شدن هامون و هیرمند، شهرستانهای شرقی کرمان را در می نوردد و گاهی سری هم به شهر کرمان می زند.

در جنوب کرمان هم با خشک شدن جازموریان به دلیل خشکسالی و احداث سد بر روی هلیل رود و بم پور جازموریان که روزگاری باتلاقی بین المللی بود به کانون بحرانی سه استان کشور و ۲۵ درصد از مساحت ایران تبدیل شده است و تازیانه اش را بر زندگی مردم می زند.

سال ها قبل بود که مسئولان وقت تصمیم گرفتند با ایجاد جنگل های دست کاشت طوفان شن در استان کرمان را مهار کنند و به همین دلیل جنگلی مصنوعی در اطراف شهر ایجاد کردند که حالا ممد حیات مردم این شهر شده است و همین طرح را نیز بعدها در شرق کرمان اجرا کردند.

همچنین وجود جنگل های کهور و عمانی در شرق کرمان به خصوص در مناطق پست و کم ارتفاعی در میانه کویر که آب رودخانه نسا رود در آن جمع می شد جلوی گسترش بیابان را گرفته بود.

اما در ابتدای اوج گیری بحران خشکسالی بود که طرح مالچ پاشی در بیابانهای کرمان متوقف شد، عده ای آن را به دلیل حراست از محیط زیست دانستند و عده ای دیگر کمبود اعتبار و همچنین کمبود ماده نفتی ملچ بیان کردند اما در نهایت بیابان ماند و روستاهای دور افتاده ای که به تدریج و به مرور زمان طعمه شنهای روان شدند و حالا خالی از سکنه مانده اند تعداد این روستاها در شرق کرمان قابل توجه است.

خشکسالی گلوی طرح ترسیب کربن را گرفت

جایگزین مالچ پاشی اما طرح ترسیب کربن و توسعه جنگل کاری مصنوعی بود طرحی که خشکسالی و کمبود اعتبار نفسش را گرفت و حالا بعد از ۱۳ سال کرمان از روز گذشته مجددا به مالچ پاشی برای مهار شنهای روان روی آورده است.

زهرا ستوده، استاد دانشگاه و محقق محیط زیست  این طرح را در شرایط کنونی برای نجات جوامع محلی در کوتاه مدت ضروری می داند اما اجرای آن را برای محیط زیست سمی می ماند که مسکنی زودگذر است اما در دراز مدت موجب صدمه جدی به زیستگاههای گیاهی و جانوری در منطقه خواهد شد.

وی می افزاید: در شرایطی که مردم برای بحران شنهای روان فشار می آوردند و بحران هر روز بیشتر می شود چاره ای جز مهار نیست اما صدمات این طرح به محیط زیست نیز قابل توجه است.

وی می گوید: ما با سد سازی روی رودخانه نساء موجب خشک شدن این رودخانه شده ایم و به همین دلیل رطوبت اندکی که در شرق استان وجود داشت نیز از بین رفته است از سوی دیگر خشکسالی بارندگی را از گذشته هم کمتر کرده در نتیجه با وزش هر بادی طوفان شن و ریزگرد به پا می شود.

ستوده با اشاره به دخالت های انسانی گفت: در هر کجای چرخه طبیعت که دخالت کنیم در جایی دیگر طبیعت از مدار تعادل خارج می شود دیروز سد زدیم و امروز ریزگرد داریم و امروز مالچ پاشی می کنیم و فردا همین پوشش گیاهی و جانوری را هم از بین می بریم.

وی ادامه داد: باید فکری برای توسعه جنگل کاری مصنوعی و حفظ پوشش گیاهی کنونی انجام دهیم در غیر این صورت طرح های موقتی جوابگو نخواهند بود.

با وجود آغاز دوباره مالچ پاشی اما کارشناسان تلفیق کشت و توسعه درختها در بیابان و حفظ پوشش گیاهی و از سوی دیگر مالچ پاشی را راهگشا می دانند.

آغاز طرح مقابله با ریزگردها در کرمان

مدیرکل منابع طبیعی استان کرمان  اظهارداشت: با توجه به توسعه کانون های بحرانی فرسایش بادی طرح جامع مقابله با فرسایش بادی در شرق کرمان اجرا می شود و امیدواریم بتوانیم با اجرای این طرح جلوی توسعه بایابان در استان کرمان را بگیریم.

محمدمهدی رجبی زاده افزود: این طرح بعد از ۱۳ سال در کرمان اجرا می شود و انتظار می رود پس از انجام مطالعات ابتدایی با اجرای این طرح بخشی از مشکل برطرف شود.

وی به اختصاص اعتبار قابل توجه برای اجرای این طرح خبر داد و گفت: ۵۲۹ میلیارد تومان برای پنج سال به این طرح اختصاص یافته است و با جدیت اجرا می شود.

وی ادامه داد: طرح در فهرج، ریگان، نرماشیر و بم اجرا خواهد شد و نکته قابل توجه این است که بخش قابل توجهی از زمین های این منطقه بیابانی هستند بطوریکه از دو میلیون و ۱۳۳ هزار هکتار مساحت منطقه یک میلیون و ۳۵۰ هزار هکتار بیابانی است و این رقم قابل توجهی را شامل می شود که نیاز به برنامه ریزی مدون و دقیق دارد.

۲۵۳ هزار هکتار کانون بحرانی فرسایش بادی در کرمان

رجبی زاده اظهارداشت: از این میزان مساحت ۹۷۰ هزار هکتار زمین به صورت بالقوه تحت فرسایش بادی قرار دارد و ۲۵۳ هزار هکتار از این گستره، کانون بحرانی محسوب می شود که با وزش هر بادی موجب بروز طوفان شن و صدمه به زیر ساخت های روستایی و شهری می شود.

وی گفت: در استان کرمان کانون های بحرانی فرسایش بادی گسترش یافته و این مساله به دلیل خشکسالی بوده است اما در شرق کرمان این کانون ها تمرکز بیشتری دارند و ۶۰ درصد کانون های بحرانی در این منطقه است.

مدیرکل منابع طبیعی استان کرمان بیان کرد: مالچ پاشی در سال های اخیر بسیار محدود و کم بوده و گاهی متوقف شده و آخرین مالچ پاشی در سال ۸۴ صورت گرفت و از آن به بعد متوقف شده است.

رجبی زاده ادامه داد: در استان کرمان در مجموع تا کنون ۲۲ هزار و ۴۰۰ هکتار بیابان مالچ پاشی شده است و ۷۴ هزار هکتار نهال کاری شده و در طرح جدید نیز تلفیقی از طرح های مقابله با بیابان انجام می شود.

وی گفت: هدف ما ۱۳۱ هزار و ۹۰۰ هکتار منطقه بحرانی در شرق کرمان است که ۵ هزار هکتار مالچ پاشی می شود.

وی تاکید کرد: در سال جاری دو هزار هکتار از کانون های مهم بیابانی در شرق کرمان مالچ پاشی شود و و در همین راستا مالچ مورد نیاز از پالایشگاه آبادان خریداری شده است و طرح از اطراف شهر ریگان آغاز می شود.

با اندکی اضافات و تلخیص برگرفته از خبرگزاری مهر، تاریخ انتشار 28 فروردین 1396، کد مطلب: 3954163: www.mehrnews.com