شعار سال : دکتر حمدالله سجاسی قیداری در خصوص آسیب‌شناسی افزایش اقامتگاه‌های بوم‌گردی اظهار کرد: در حال حاضر صدور بی‌رویه و لجام‌گسیخته مجوز‌ها در حوزه اقامتگاه‌های بوم‌گردی، تبدیل به آسیب جدی در حوزه گردشگری شده و فرصت‌های ناشی از ایجاد و راه‌اندازی اقامتگاه‌های بوم‌گردی را تبدیل به تهدید می‌کند، چرا که اقامتگاه‌های بوم‌گردی روستایی به عنوان محل اسکان سنتی در محیط‌های روستایی هستند که از آن‌ها به عنوان یک راهبرد برای جذب و نگه‌داشت گردشگر در مقصد‌های روستایی با قابلیت گردشگری، استفاده می‌شود.

وی ادامه داد: اقامتگاه‌های بوم‌گردی روستایی به دلیل کارکرد‌های چندوجهی از تفاوت قابل توجهی نسبت به هتل‌ها برخوردار هستند، زیرا در یک اقامتگاه بوم‌گردی علاوه بر اسکان و پذیرایی، می‌توان به عنوان یک موزه محلی، بنای سنتی با معماری اصیل، نمایش شیوه زندگی روستایی و... را به گردشگران ارائه داد.

عضو پژوهشکده زیارت و گردشگری دانشگاه فردوسی مشهد افزود: به همین دلیل در همان زمان شیوه‌نامه اولیه و استاندارد‌هایی برای راه‌اندازی اقامتگاه‌های بوم‌گردی در سطوح مختلف درجه یک، درجه دو، درجه سه و ممتاز تهیه و بر اساس آن مجوزهای اقامتگاه‌های بوم‌گردی به متقاضیان ارائه شد.

سجاسی ابراز عقیده کرد: به اعتقاد من ایده راه‌اندازی اقامتگاه‌های بوم‌گردی در حوزه گردشگری روستایی، ایده بسیار خوبی بود و این فرصت از سمت مسئولان به خوبی شناسایی شده بود که چگونه از ظرفیت گردشگری روستا‌ها استفاده کنند تا روستاییان را به سرمایه‌گذاری در روستا تشویق کرده و از طریق آن به ایجاد اشتغال و فرصت در محیط‌های روستایی کمک کنند. هم‌چنین اجرای این ایده افزایش ماندگاری گردشگر در روستا و مقصد‌های گردشگری، زمینه‌سازی احیاء معماری بومی روستا مخصوصا خانه‌های روستایی و احیاء فرهنگ محلی را به دنبال دارد.

وی عنوان کرد: در سال‌های اولیه ارائه مجوز‌ها به اقامتگاه‌های بوم‌گردی هم به لحاظ سرعت و هم به لحاظ تعداد مجوز‌های ارائه شده بسیار خوب و مناسب بود؛ اما در چند سال اخیر به جهت آمارسازی و حتی رقابت‌های اشتباه استانی در سطح کشور، ارائه مجوز‌های اقامتگاه‌های بوم‌‎گردی افزایش بی‌رویه پیدا کرد و به صورت لجام‌گسیخته مجوز‌هایی برای تاسیس اقامتگاه‌های بوم‌گردی ارائه شد که به نظر می‌رسد این لجام گسیختگی و مجوز‌های بیش از اندازه فرصت کارآفرینانه حوزه گردشگری روستایی و به اصطلاح «کارآفرینی بومی» را تبدیل به تهدید کرد.

عضو هیات علمی گروه جغرافیای دانشگاه فردوسی مشهد تشریح کرد: در حال حاضر چیزی حدود دو هزار اقامتگاه بوم‌گردی در کشور مجوز گرفته‌اند و در برخی از روستا‌های کوچک شاهد تاسیس سه تا چهار اقامتگاه بوم‌گردی هستیم که این کار یک تهدید و آسیب بسیار بزرگ برای روستا‌ها به شمار می‌آید.

سجاسی گفت: همانطور که اشاره شد، میراث فرهنگی و گردشگری شیوه‌نامه و استاندارد‌های نسبتا خوبی برای راه‌اندازی اقامتگاه‌های بوم‌گردی ارائه کرده که اگر به همان اصول به خوبی توجه می‌شد و برخی به دنبال افزایش آمار و آمارسازی و رقابت‌های غلط نمی‌رفتند، کافی بود.

توجه به اصل کیفیت اقامتگاه‌ها مهمتر از کمیت آن‌ها است

وی ابراز عقیده کرد: به نظر من در اعطای مجوز برای تاسیس اقامتگاه‌های بوم‌گردی، توجه به اصل کیفیت خود اقامت‌گاه و کیفیت ارائه خدمات آن بسیار مهم‌تر از اصل کمیت یا تعداد اقامتگاه‌ها است؛ پس بهتر است به این بیندیشیم که اقامتگاه‌های خوب و استاندارد در محیط‌های روستایی داشته باشیم تا اقامتگاه‌های بیشتر.

عضو پژوهشکده زیارت و گردشگری دانشگاه فردوسی مشهد در خصوص افزایش تعداد مجوز‌های اقامتگاه‌های بوم‌گردی با بیان این که به چند اصل مهم در برنامه‌ریزی آن‌ها توجه نشده است، گفت: اصل اول «آمایش فضایی اقامت‌گاه‌ها در عرصه فضایی و پراکنش و تراکم این اقامتگاه‌ها در عرصه سرزمین است» و باید به این نکته توجه شود که چه تعداد اقامتگاه می‌تواند بر اساس نیاز‌ها در یک منطقه روستایی احداث شود؟

سجاسی ادامه داد: اصل دومی که به فراموشی سپرده شده است، اصل «ظرفیت تحمل محیطی به لحاظ جذب گردشگر است»، زمانی که مجوز‌های بی‌رویه برای تاسیس اقامتگاه‌های بوم‌گردی به یک روستا داده می‌شود، گردشگران بیشتری برای بازدید از این مکان تشویق می‌شوند و این خود با ماهیت اصلی اقامتگاه‌های بوم‌گردی که حفظ پایداری و محیط زیست روستا بوده، در تضاد است؛ بنابراین باید به ظرفیت تحمل محیط توجه شود.

وی در بیان اصل سوم تصریح کرد: این اصل که باید رعایت شود، اصل «آستانه صرفه اقتصادی برای یک اقامتگاه بوم‌گردی با در نظر گرفتن محدودیت‌های درآمدی اقامتگاه‌ها است»، برای مثال اگر یک اقامتگاه بوم‌گردی در یک روستا بسیار خوب فعالیت می‌کند و موفق است، ارائه مجوز زیاد از حد باعث می‌شود که درآمد‌های مکان قبلی کاهش پیدا کرده و درآمد بین دو یا چند اقامتگاه توزیع شود؛ چراکه گردشگر نیز بین آن‌ها توزیع می‌شود، به مرور زمان با کاهش درآمد اقامتگاه‌ها و هم‌چنین عدم توانایی پوشش هزینه‌ها توسط صاحبان آن‌ها، شاهد ورشکستگی اقامتگاه‌ها خواهیم بود.

عضو هیات علمی گروه جغرافیای دانشگاه فردوسی مشهد اظهار کرد: این سه اصل از اصولی است که باید در ارائه مجوز اقامتگاه‌های بوم‌گردی به آن‌ها توجه شود، به همین دلیل می‌توان گفت در صدور مجوز برای راه‌اندازی اقامتگاه‌های بوم‌گردی توجه به اصل «آمایش سرزمین بر حسب نیاز و توان روستا‌ها و مقصد‌های گردشگری» با در نظر گرفتن توازن اقتصادی بین اقامتگاه‌های بوم‌گردی یک ضرورت انکار ناپذیر است.

سجاسی افزود: از طرف دیگر اعطاء مجوز اقامتگاه‌های بوم‌گردی برای هر متقاضی در محیط روستایی بدون در نظر داشتن مهارت‌های مهمان‌پذیری، نحوه تبلیغات و بازاریابی، نحوه ارائه خدمات و عدم توجه به تجربه فعالیت فرد در حوزه گردشگری می‌تواند تهدیدی برای آینده اقامتگاه‌های بوم‌گردی روستایی باشد. برای مثال فردی که تا امروز تجربه‌ای در حوزه گردشگری نداشته، نمی‌تواند مجوز تاسیس اقامتگاه بوم‌گردی در روستا را داشته باشد؛ اگر فردی قصد تاسیس اقامتگاه بوم‌گردی را دارد، باید در حوزه گردشگری فعال بوده و حداقل آموزش‌های لازم در این زمینه را گذرانده باشد.

تمرکز بیش از حد صاحبان اقامتگاه‌های بوم‌گردی صرفا بر اسکان و درآمدزایی، یک تهدید است

وی ادامه داد: نکته بعدی که تهدیدی جدی در راه‌اندازی اقامتگاه‌های بوم‌گردی به حساب می‌آید، تمرکز بیش از حد صاحبان اقامتگاه‌های بوم‌گردی صرفا بر اسکان و درآمدزایی است؛ این کار منجر به فاصله گرفتن اقامتگاه بوم‌گردی از فلسفه اصلی و وجودی‌شان که معرفی فرهنگ روستا، کمک به حفظ و پایداری روستا، کمک به حفظ محیط زیست و آثار ملموس و ناملموس میراثی در روستا بوده، خواهد شد.

عضو پژوهشکده زیارت و گردشگری دانشگاه فردوسی مشهد در خصوص وضع فعلی اقامتگاه‌های بوم‌گردی در محیط روستایی بیان کرد: در حال حاضر فلسفه اقامتگاه بوم‌گردی بر اساس شیوه‌نامه تدوین شده توسط میراث فرهنگی متفاوت از وضع امروزی است و راه‌اندازی اقامتگاه‌های روستایی در ایران عمدتا با عجله و بیشتر بدون مطالعه‌های پشتیبان صورت می‌گیرد.

صدور مجوز‌های فله‌ای باعث مشکلات متعددی در حوزه اقامتگاه‌های بوم‌گردی شده است

سجاسی عنوان کرد: در حال حاضر صدور مجوز‌ها به صورت فله‌ای دلیل خارج از کنترل شدن اقامتگاه‌های بوم‌گردی و حتی ایجاد مشکلات متعددی در این حوزه شده و می‌توان گفت که به تدریج نشانه‌هایی از فاصله گرفتن اقامتگاه‌های بوم‌گردی از فلسفه اصلی خودشان را نیز شاهد هستیم.

وی در مورد آموزش‌های لازم در این زمینه تصریح کرد: میراث فرهنگی دوره‌های بسیار خوبی در حوزه‌های مهمان‌پذیری، راهنمای تور، راهنمای گردشگری و محلی، اکوتوریسم، ژئوتوریسم منطبق با منطقه و ارائه خدمات دارد که افراد متقاضی برای کسب مجوز باید این دوره‌‎ها را سپری و اکثر مجوز‌های این دوره‌ها را اخذ کرده تا پس از آن بتوانند مجوز تاسیس اقامتگاه‌بوم‌گردی را از میراث دریافت کنند.

عضو هیات علمی دانشگاه فردوسی مشهد ادامه داد: پس از سپری کردن دوره‌های مختلف باید سنجیده شود که روستای مورد نظر می‌تواند اقامتگاه بوم‌گردی داشته باشد. حال اگر این امکان را دارد، ظرفیت تاسیس چند اقامتگاه در یک روستا وجود دارد، اگر امکان تاسیس اقامتگاه بوم‌گردی در این روستا فراهم شده است و تنها یک ظرفیت بیشتر ندارد، مجوز‌های بعدی به هیچ عنوان نباید به افرادی که حتی آموزش‌های لازم را دیده‌اند، داده شود؛ چرا که اصل آمایش سرزمین اجازه چنین کاری را نمی‌دهد.

سجاسی اظهار کرد: بنا بر آنچه گفته شد، در اعطاء مجوز برای راه‌اندازی اقامتگاه‌های بوم‌گردی به چند مساله باید توجه شود؛ آستانه سودمندی یا سودآوری اقتصادی و اشتغال‌زایی برای اقامتگاه‌های بوم‌گردی یکی از مواردی است که باید تعریف شود، در این مورد باید بتوان بررسی کرد، راه‌اندازی یک اقامتگاه بوم‌گردی تا چه میزان باید درآمد کسب کند. چرا که اگر اقامتگاه بوم‌گردی مورد نظر کمتر از حد مشخص شده درآمد کسب کند دچار ورشکستگی می‌شود.

وی اضافه کرد: نکته بعد توجه به ظرفیت‌های روستایی در اعطاء مجوز اقامتگاه‌های بوم‌گردی است، ابتدا باید روستا‌هایی که پتانسیل گردشگری دارند شناسایی شده و سپس باید به آن روستا‌ها مجوز تاسیس اقامتگاه‌های بوم‌گردی داده شود، پس از این موارد باید دید این روستا ظرفیت تاسیس چند اقامتگاه بوم‌گردی را دارد، به این دلیل که اگر بیشتر از ظرفیت به روستای مربوطه مجوز تاسیس اقامتگاه بوم‌گردی داده شود اثرات منفی، آسیب‌ها و تهدید‌های آن بیشتر از اثرات مثبت می‌شود.

پنج اثر منفی مجوز‌های بی‌رویه در راه‌اندازی اقامتگاه‌های بوم‌گردی

عضو هیات علمی گروه جغرافیای دانشگاه فردوسی مشهد در خصوص اثرات منفی ارائه مجوز‌های بی‌رویه در این زمینه خاطرنشان کرد: اثرات منفی ارائه مجوز‌های بی‌رویه برای تاسیس اقامتگاه‌های بوم‌گردی در محیط‌های روستایی در پنج مورد خلاصه می‌شود؛ مورد اول مجوز‌های زیاد و تشویق بی‌رویه ورود گردشگر به محیط‌های روستایی است که متناسب با ظرفیت برد گردشگری روستا‌ها نیست و اثرات منفی متعددی مانند اثرات منفی اجتماعی، فرهنگی و زیست محیطی را به همراه دارد. در مورد دوم، ارائه مجوز‌های بی‌رویه باعث شکل‌گیری رقابت منفی میان صاحبان اقامتگاه‌های بوم‌گردی در یک روستا برای جذب گردشگر بیشتر می‌شود که این مورد می‌تواند زمینه‌ساز عدول از استاندارد‌های تعریف شده برای ارائه خدمات گردشگری توسط صاحبان اقامتگاه‌های بوم‌گردی شود.

سجاسی ادامه داد: مورد سوم این که اثرات منفی در مورد ارائه مجوز‌های بی‌رویه باعث خالی ماندن بخش قابل توجهی از ظرفیت اقامتگاه‌های بوم‌گردی در طول سال به جهت بالا بودن تعداد آن‌ها در یک روستا می‌شود. مورد چهارم به اعلام ورشکستگی مالی و حتی لغو مجوز برخی از اقامتگاه‌های بوم‌گردی روستایی که با ارائه مجوز‌های بی‌رویه شکل خواهد گرفت اشاره دارد که در بلندمدت می‌تواند منجر به بد نام شدن طرح اقامتگاه‌های بوم‌گردی کشور منجر شده و همچنین به سرمایه‌گذاری انجام شده در حوزه اقامتگاه‌های بوم‌گردی آسیب وارد کند، در مورد پنجم نیز باید گفت اعطاء مجوز‌های بی‌رویه سبب ورود سرمایه‌داران شهری در راه‌اندازی اقامتگاه‌های بوم‌گردی می‌شود و فلسفه اصلی این اقامتگاه‌ها که راه‌اندازی و مدیریت توسط روستایی‌ها است زیر سوال می‌رود.


شعار سال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته ازخبرگزاری ایسنا، تاریخ انتشار:۵مرداد ۱۳۹۹، کد خبر:isna.ir_۹۹۰۴۳۰۲۲۳۸۲