شعار سال: یک فعال محیط زیست از وزیر نیرو خواسته است با دستور توقف عملیات اجرایی سد بالاخانلو به درخواست دوستداران محیط زیست قم توجه نموده و باعث شوند که اولا از خشکیدگی تالاب مره قم جلوگیری به عمل آمده و ثانیا با اجازه دادن به ورود اندک سیلاب حاصل از این رودخانه به دریاچه نمک قم، حداقل یک امیدواری برای زنده ماندن این تالاب را که در سال ۱۳۹۸ میراث طبیعی ملی اعلام شده و برای استان قم بسیار حیاتی است باقی گذارند.

حوزه آبریز دریاچه نمک قم با وسعت ۹۲۰۰۰ کیلومترمربع در محدوده استان‌های قم، تهران، مرکزی، اصفهان، سمنان و قزوین قرار دارد. در این حوزه آبریز، رودخانه‌های متعددی وجود داشته که در نهایت مقصد پایانی کلیه این رودخانه‌ها به دریاچه نمک قم ختم میشود. این دریاچه در واقع یک تالاب فصلی بوده به نحوی که در طول تاریخ بوسیله سیلاب‌های ورودی به دریاچه همواره طوری تنطیم شده بود که نیمی از سال مرطوب و در نیمی دیگر به جهت تبخیر بسیار زیاد منطقه خشک می‌گردید و لذا با این روش یک اکوسیستم خاص منطقه کویری قم ایجاد شده بود. متاسفانه از حدود ۷۰ سال پیش و بدنبال مسدود نمودن رودخانه‌های منتهی به این دریاچه که بصورت افراطی انجام شد شرایطی هم اینک بر دریاچه حکفرماست که به عنوان یک کویر نمکی با پتانسیل روز افزون پخش گرد و غبار به مناطق پر جمعیت قم و جنوب تهران قابلیت نقش آفرینی دارد.

بر روی رودخانه قمرود، ابتدا در سال ۱۳۳۶ سد گلپایگان با حجم مخزن ۴۲ میلیون مترمکعب به بهره برداری رسید و سپس در سال ۱۳۷۲ سد ۱۵ خرداد دلیجان با حجم ۲۰۰ میلیون متر مکعب و در سال ۱۳۹۰ سد کوچری با حجم ۱۵۰ میلیون متر مکعب مجددا در منطقه گلپایگان به بهره برداری رسیدند. چنانچه بند‌های انحرافی و سیستم‌های آبرسانی متعدد دیگر را در طول رودخانه قمرود در نظر بگیریم متاسفانه هم اکنون هیچ شانسی برای جاری شدن آب از این رودخانه به سمت دریاچه نمک قم وجود ندارد و هم چنین رودخانه قره چای نیز که قبل از ورود به دریاچه در محل دشت مسیله به رودخانه قمرود می‌پیوندد، بدین گونه است که در سال ۱۳۷۲ و پس از بهره برداری از سد الغدیر ساوه با حجم ۲۷۰ میلیون متر مکعب بر روی این رودخانه همانند رودخانه قمرود قطع جریان آب از این ابراهه انجام شد و این قطع جریان هنوز ادامه دارد.

روی رودخانه جاجرود، کرج و کن نیز در حدود سال ۱۳۴۴ سد لتیان با حجم ۹۵ و سد کرج با حجم ۱۴۵ میلیون متر مکعب و سد ماملو با حجم ۲۵۰ میلیون مترمکعب در سال ۱۳۸۹ به بهره برداری رسیدند و، چون عمدتا وظیفه این سد‌ها تامین آب شرب استان‌های تهران و البرز بود و مضافا سیستم‌های متعدد کنترل آب سطحی مثل دریاچه چیتگر و سد فشافویه در این محدوده کم نبودند لذا قریب به ۲۰ سال است که جریان آب به سمت دریاچه نمک از طرف شمال این دریاچه و محل تالاب بند علی خان نیز قطع شده است.

با توجه به موارد یاد شده و اینکه طی چند سال اخیر کلیه جریانات پایه و سیلابی از طرف رودخانه‌ها به سمت دریاچه نمک قطع شده بود، تنها امید این دریاچه به پایداری اکوسیستم و ورود سیلاب‌های بهاره به این دریاچه، مسیر رودخانه شور بود که از ارتفاعات آوج، ابهر و بویین زهرا سرچشمه گرفته و در نهایت از سمت شمال غربی وارد این دریاچه می‌شدکه متاسفانه از بهار سال ۱۴۰۰ نیز که سد نهب تاکستان با حجم ۱۲۰ میلیون متر مکعب در سرشاخه ابهر رود این رودخانه به بهره برداری رسید تقریبا قسمتی از سیلاب‌های این رودخانه نیز قطع گردید.

لازم بذکر است که شاخه دیگری از رودخانه شور به نام رودخانه رودک بویین زهرا هنوز فاقد سد مخزنی است که در صورت بارش‌های زمستانه و بهاره می‌توان به سیلاب‌های جاری شده از این رودخانه امیدوار بود، ولی با کمال تاسف از حدود ده سال پیش سدی به نام سد بالاخانلو بر روی این رودخانه آغاز شده که چنانچه این سد تکمیل و به بهره برداری برسد باید اظهار داشت که پایان عمر اکوسیستم دریاچه نمک قم فرا می‌رسد و پخش گرد و غبار‌های نمکی به سمت جنوب تهران و قم قطعی خواهد شد. شایان ذکر است که قبل از ورود جریانات رودخانه شور به داخل دریاچه نمک قم، تالاب زیبای مره با گونه‌های متنوع گیاهی و جانوری وجود داشته که قطع جریانات کامل رودخانه شور باعث مرگ تالاب مره نیز خواهد شد.

در این خصوص از وزیر محترم نیرو جناب آقای مهندس محرابیان که در برنامه‌های اعلامی به مجلس شورای اسلامی، موضوع احیای تالاب‌ها را بدرستی بیان کرده بودند خواهشمندیم با دستور توقف عملیات اجرایی سد بالاخانلو به درخواست دوستداران محیط زیست قم توجه نموده و باعث شوند که اولا از خشکیدگی تالاب مره قم جلوگیری به عمل آمده و ثانیا با اجازه دادن به ورود اندک سیلاب حاصل از این رودخانه به دریاچه نمک قم، حداقل یک امیدواری برای زنده ماندن این تالاب را که در سال ۱۳۹۸ میراث طبیعی ملی اعلام شده و برای استان قم بسیار حیاتی است باقی گذارند.

شعار سال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از زیست آنلاین، تاریخ انتشار: ۱۶ شهریور ۱۴۰۰، کد خبر: ۸۵۲۰۶، www.zistonline.com