شعارسال: چندی پیش رئیس هیئت مدیره انجمن صنفی شرکت‌های حمل و نقل ریلی اعلام کرد که کمتر از ۱۰ درصد حمل بار و ۲ درصد حمل مسافر کشور در شبکه ریلی انجام می‌شود. در کشور‌های پیشرفته عمده حمل و نقل بار به وسیله حمل و نقل ریلی صورت می‌پذیرد و راه‌آهن نقش بسزایی در توسعه کشور‌ها ایفا می‌کند. در حالی که در کشور ما استفاده صنایع از شبکه ریلی در حال کاهش است، «مهرداد بذرپاش» بر ساخت فرودگاه متمرکز شده‌است، در نقاط دورافتاده فرودگاه می‌سازد و دستاورد فرودگاه سازی خود را به نمایش می‌گذارد. اینکه آیا در این فرودگاه‌ها پروازی انجام می‌شود یا خیر سوالی است که مسئولان فرودگاه‌ساز باید بدان پاسخ دهند. فرودگاه‌ها بدون هواپیمایی که در آن‌ها فرود بیاید قادر به ادامه فعالیت نخواهند بود. به تازگی رسانه‌ها به نقل از کارشناسان نوشته‌اند که تنها ۷ یا ۸ هواپیمای سالم در کشور فعالیت دارد! دبیر انجمن شرکت‌های هواپیمایی، اما می‌گوید: «هر هواپیما تا زمانی که گواهینامه صلاحیت پروازی داشته باشد عملیاتی است و امکان برقراری پرواز‌های داخلی و خارجی را دارد.» او همچنین اشاره می‌کند که «در سال ۹۶ حدود ۲۴ میلیون مسافر را از طریق ناوگان هوایی جابه جا شدند و بر اساس روند جهانی رشد ۶ درصدی افزایش جا به جایی مسافر هوایی، در سال گذشته باید ۳۶ میلیون مسافر در کشور جا به جا می‌شدند، اما به دلیل محدودیت ناوگان حدود ۱۸ میلیون مسافر با ناوگان هوایی کشور جابه جا شد». مسئولان در اظهار نظرات خود به محدویت ناوگان حمل و نقل هوایی اشاره می‌کنند، اما باز هم «مهرداد بذرپاش» وزیر راه و شهرسازی فرودگاه می‌سازد. مشخص نیست هدف از ساخت فرودگاه در کشور چیست.

مردم در جاده جان می‌دهند؛ مسئولان فرودگاه می‌سازند

با توجه به مشکلات تحریمی وقتی امکان خرید هواپیما وجود ندارد بهتر نیست که مسئولان اگر دغدغه حمل و نقل عمومی بین‌شهری را دارند بر ساخت راه‌آهن و تقویت حوزه حمل و نقل ریلی متمرکز شوند؟ ایران در خرید لوکوموتیو مانند خرید اتوبوس می‌تواند با کشور چین مراوداتی داشته باشد و از سوی دیگر در زمینه واگن‌سازی نیز در کشور پتانسیل‌های زیادی وجود دارد. این در حالی است که برای ساخت هواپیما در داخل کشور چشم‌اندازی نیست.

در شرایطی که مردم برای خرید بلیت قطار با کمبود شدید مواجه‌اند و حتی در صورت وجود بلیت هواپیما تعداد زیادی از آن‌ها توانایی مالی خرید آن را ندارند، مسافران برای انجام سفر‌های خود چه می‌کنند؟ طبیعی است که میزان استقبال از خودروی شخصی برای انجام سفر‌ها بیشتر می‌شود، مصرف سوخت افزایش می‌یابد، آمار تصادفات جاده‌ای سیر صعودی پیدا می‌کند و همچنین حجم بالایی از بار به وسیله کامیون‌ها در جاده‌ها جا به جا می‌شود.

در تعطیلات نوروز ۱۴۰۳ حدود صد هزار تصادف رانندگی رخ داده که ۶۶۷ مورد آن به فوت منجر شده‌اند. در سه سال اخیر بیش از ۴۰درصد به میزان مصرف بنزین افزوده شده‌است و هم اکنون ۸۵درصد از سبد سوخت بخش حمل و نقل سبک کشور را به خود اختصاص داده است. ٰٰدر فروردین ۱۴۰۳ وزیر نفت، با اشاره به ثبت رکورد مصرف بنزین همزمان با شروع تعطیلات نوروزی گفت: در روز‌های عادی به‌طور میانگین ۱۱۴میلیون لیتر بنزین در کشور مصرف می‌شود که این رقم با آغاز مسافرت‌های نوروزی در روز‌های ۲۷و ۲۸ اسفندماه ۱۴۰۲ به ۱۴۲میلیون لیتر و در روز ۲۹اسفندماه ۱۴۰۲نیز به ۱۵۲میلیون لیتر افزایش یافت. متاسفانه وزیر راه و شهرسازی توجه کافی به این آمار‌ها ندارد که در زمینه فرودگاه‌سازی فعالیت گسترده دارد.

بی‌توجهی به حمل و نقل ریلی

تمرکز بر توسعه حمل و نقل ریلی از هزینه‌های مصرفی کشور می‌کاهد، زیرا مرگ و میر جاده‌ای، مصرف سوخت و آلودگی هوا را در کشور کاهش می‌دهد. راه‌آهن در ایران نیز به مانند سایر کشور‌ها می‌تواند به موتور توسعه تبدیل شود و حتی برای مردم شغل ایجاد کند. مدت‌هاست که مردم برای انجام کوتاه‌ترین سفر بین‌شهری خود نمی‌توانند بلیت قطار و یا حتی هواپیما تهیه کنند و این نشان می‌دهد که کسی دغدغه مردم را ندارد. وزیر راه و شهرسازی در گناباد، ایلام، قم، سقز و... فرودگاه می‌سازد، اما کسی به فکر تقویت سیستم حمل و نقل ریلی نیست. در سال ۱۴۰۳ سهم حوادث درجه یک ریلی افزایش ۶ درصدی داشته‌است و نه تنها برای تقویت این سیستم برنامه‌ریزی نمی‌شود بلکه بی‌توجهی به آن حجم حوادث ریلی را افزایش داده است. امروز قطار حومه‌ای هشتگردـ تهران دچار آتش‌سوزی شده‌است و ۷ واگن قطار باری که حامل گندم بود، در مسیر سپیددشت به چم‌سنگر از ریل خارج شده‌است.

هزینه کمتر مصونیت بالاتر

محمد جواد شاهجویی کارشناس حوزه حمل و نقل در این باره گفت: «در حوزه حمل و نقل برای انتخاب وسیله چند پارامتر باید در نظر گرفته شود که در نهایت وسیله‌ای انتخاب شود که هزینه کمتر و مصونیت بالاتر دارد. حمل و نقل ریلی در حوزه باری کشور‌های دنیا اهمیت بیشتری از حمل و نقل جاده‌ای و هوایی دارد. حمل و نقل ریلی برای حمل و نقل بار توسعه پیدا کرده است. یعنی مزیت‌هایی که حوزه حمل و نقل ریلی دارد و به واسطه اینکه بتواند بار بیشتری با سوخت کمتری را حمل کند موجب می‌شود که در حوزه حمل بار برای مسافت ریلی مطلوب باشد».

اقتصاد بار در کشور ما شکل نگرفته‌است

او در ادامه گفت: «در کشور‌های دیگر برای حمل و نقل ریلی مسافر، دولت حمایت‌هایی را در نظر می‌گیرد و در مجموع حمل مسافر در شبکه ریلی آن هم برای مسافت‌های بلند در سایر کشور‌ها مطلوبیت ندارد. کشور‌هایی که در این حوزه فعالیت گسترده دارند، راه‌آهن‌های سریع‌السیر را در نظر گرفته‌اند. این کشور‌ها با توسعه راه‌آهن سریع‌السیر مسافران را برای مسافت بلند جا به جا می‌کنند و با حمایت‌های دولتی این کار صورت می‌پذیرد. در کشور ما به واسطه اینکه حمل و نقل هوایی توسعه‌نیافته است بیشتر به این سمت رفته‌ایم که مسافران از حمل و نقل ریلی استفاده کنند. بر اساس بررسی‌ها میانگین مسافت سفر‌های ریلی در کشور ما بسیار بیشتر از سایر کشور‌ها است. این نشان می‌دهد که ما از ریل بیشتر برای حمل و نقل مسافر استفاده می‌کنیم. ما باید از حمل و نقل ریلی برای انجام سفر‌های با مسافت کوتاه استفاده می‌کردیم. به همین خاطر است که بیشتر واگن‌های ریلی در کشور ما واگن‌های کوپه‌ای‌اند و این در دنیا مرسوم نیست. چون برای مسافت کوتاه با سرعت بالا از حمل و نقل ریلی استفاده می‌شود. اولویت ندادن به حمل و نقل ریلی برای جا به جایی بار باعث می‌شود که اقتصاد بار در کشور شکل نگیرد و ما از این طریق سودآوری نداشته باشیم».

او در آخر گفت: «در کشور ما کمتر از دو درصد از سفر‌هایی که انجام می‌شود توسط شبکه ریلی آن هم به چند مقصد عمده صورت می‌پذیرد. در بسیاری از مواقع برای مسافران جذاب‌تر است که با استفاده از حمل و نقل جاده‌ای سفر‌های خود را انجام دهند، زیرا ارزان‌تر و سریع‌تر است. اگر هدف دولت از تقویت سیستم حمل و نقل هوایی کاستن از بار حمل مسافر ریلی است اقدام مناسبی است. در حوزه حمل و نقل قطار سریع‌السیر هم وزن با حمل و نقل هوایی در نظر گرفته می‌شود. کشور‌های توسعه‌یافته اگر برای حمل مسافر در مسافت‌های بلند از شبکه ریلی استفاده می‌کنند به سمت قطار‌های سریع‌السیر رفته اند مانند چین و ژاپن که با قطار سریع‌السیر برای جا به جایی مسافر برنامه ریزی می‌کنند».

شعارسال با اندکی اضافات و تلخیص برگرفته از سایت فراز، تاریخ انتشار: 23اردیبهشت1403، کدخبر: 73614،www.faraz.ir