شعار سال: سال تحصیلی در شرایطی به پایان خود نزدیک می‌شود که به تازگی و پس از گذشت نزدیک به 2 ماه از تعطیلات ناخواسته مدارس، وزارت آموزش و پرورش از پلت فرم جدید خود تحت عنوان «شاد» رونمایی کرده و در یک پیام سراسری همه والدین و دانش‌آموزان را به نصب این اپلیکیشن فراخوانده است. رونمایی از این اپلیکیشن در حالی انجام شده که همچنان بسیاری از دانش‌آموزان در ایران به اینترنت و موبایل دسترسی ندارند و از محرومیت‌های اقتصادی رنج می‌برند. در این میان تکلیف کنکوری‌ها همچنان نامشخص است و هزینه‌هایی که برای این مسابقه سراسری تعیین سرنوشت در ایران از سوی خانواده‌ها در جیب مدارس و آموزش‌ها سرازیر شده، در حال هدر رفتن. سایر دانش‌آموزانی که ابزارهای لازم برای آموزش مجازی را دارند همچنان با شیوه پرنقص آموزش آنلاین معلمان دچار چالش هستند و از همه مهم‌تر اینکه کرونا و درس‌ خواندن در خانه‌ درک تازه از آموزش را برای دانش‌آموزان ایرانی به وجود آورد. درکی که حالا مدرسه رفتن را اتلاف وقت و انرژی می‌داند.
شیوع بیماری همه‌گیری کرونا در ایران اگرچه پیامدهای منفی بسیاری در حوزه‌های مختلف داشته اما مهم‌ترین پیامد مثبتش به نمایش گذاشتن نواقصی بوده که تا پیش از این از نظرها دور مانده است. کرونا اگرچه دانش‌آموزان را از برنامه‌های از پیش طراحی شده وزارت آموزش و پرورش عقب انداخته، اما نظام آموزشی ایران را به جهش به سوی آموزش‌های مجازی و استفاده از ابزارهای نوین آموزشی وادار کرده است. اگرچه این اجبار سبب بروز چالش‌های بسیاری در نظام آموزشی ایران شده اما متولیان امر را به حرکت در مسیری واداشته که شاید در شرایط عادی هرگز با این سرعت به سوی این تحولی عظیم پیش نمی‌رفتند. با وجود آنکه آموزش مجازی در ایران فاصله بسیاری با کشورهای پیشرفته دارد، اما تلاش برای استفاده از این ظرفیت برای حل چالش‌های پیش روی سیستم آموزشی در ایران خوشحال‌کننده است. رونمایی و ارائه دیرهنگام پلت‏فرم «شاد» از سوی وزارت آموزش و پرورش از جمله اقدامات این وزارتخانه برای حل چالش‌‌های آموزشی است که به سبب نیاز در شرایط تعطیلی مدارس طراحی و منتشر شده است. گرچه ارائه این پلت‏فرم آموزشی نیز با ایرادات و نواقصی همراه است اما می‌توان آن را گامی مثبت جهت آموزش نوین قلمداد کرد. با این حال نمی‌توان به این موضوع اشاره کرد که مهم‌ترین چالش پیش روی آموزش مجازی در ایران محرومیت و عدم دسترسی بسیاری از دانش‌آموزان به این ابزارهای نوین است. گرچه وزیر آموزش و پرورش اعلام کرده است که «تنها 869 هزار و 400 نفر معادل 6.9 درصد دانش‌آموزان به اینترنت دسترسی ندارند» اما طبق لایحه ۹۸ دولت‌، ۱۱ میلیون و ۱۳۸ هزار و ۲۴۳ دانش‌آموز در گروه «محروم»ها و در ذیل طرح جامع حمایت و ارتقاء پوشش تحصیلی مناطق محروم قرار گرفته‌اند. از این تعداد ۶۶۱ هزار دانش‌آموز به قدری فقیر و محرومند که حتی در این طرح ردیف بودجه‌ای برای کمک‌ به بهبود تغذیه دانش‌آموزان مناطق محروم اختصاص یافته است.

عدالت آموزشی کجاست؟
با این حال حتی اگر تنها نزدیک به 7 درصد دانش‌آموزان ایرانی از آموزش مجازی بی‌بهره باشند هم اساسا آموزش همگانی و عدالت آموزشی که یکی از اهداف اصلی نظام آموزشی جمهوری اسلامی است، به چالش کشیده خواهد شد. هرچند عدالت آموزشی پیش از این نیز با تاسیس مدارس غیرانتفاعی و آموزشگاه‌های کنکور و ... زیر سوال رفته است. با این حال اما کرونا با تعطیل کردن مدارس به عنوان یکی از کانون‌های اصلی آلودگی و افکندن سایه مرگ بر سر دانش‌آموزان ناعدالتی آموزشی را بیش از پیش پررنگ کرده است. با این وجود رضوان حکیم زاده، ‌معاون آموزش ابتدایی وزارت آموزش و پرورش درباره شیوه آموزش و خدمت‌رسانی به دانش آموزان محروم گفته است که این وزارتخانه در جاهایی که امکان استفاده از فناوری و اینترنت نیست از تلویزیون برای آموزش دانش‌آموزان استفاده می‌کند و این گامی در جهت عدالت آموزشی است. گرچه او توضیح نداده که چگونه تلویزیون و آموزش‌هایی که از طریق آن به دانش‌آموزان داده می‌شود، می‌تواند با ابزاری چون اینترنت و فضای مجازی که امکان برقراری تعامل دانش‌آموزان و معلمان و امکان پرسش و پاسخ برای رفع ابهامات را فراهم می‌آورد، یکسان باشد و عدالت آموزشی را محقق کند، اما بیان کرده که «برنامه‌های تلویزیونی در سطح ملی است و آموزش و پرورش برنامه‌هایی را نیز در سطح استان‌ها دارد که با مدارس در ارتباط هستند و جریان آموزش را رصد می‌کنند و سطح سوم برنامه‌ها نیز مربوط به مدارس است یعنی هر معلمی برای تداوم آموزش مسئولیت دارد و سامانه‌ای در مرکز ارزیابی عملکرد وزارت آموزش وپرورش راه اندازی شده است که مدارس به آن وصل هستند و روند آموزش مجازی را بررسی می‌کنند.» معاون آموزش معاون آموزش ابتدایی وزارت آموزش و پرورش همچنین افزوده است: «از طریق راهبران آموزشی بسته‌های یادگیری تهیه شده است و به دانش‌آموزان مناطق روستایی و عشایری ارائه می‌شود. همچنین راهبران آموزشی، مواد آموزشی که بر روی تبلت‌ آنها وجود دارد را به دانش‌آموزان مناطق محروم و روستایی آموزش می‌دهند تا جریان آموزش در مناطق محروم نیز به خوبی در جریان باشد.»

چالش درس خواندن مجازی برای دانش‌آموزان کنکوری
اگر از ناعدالتی آموزشی که در حق دانش‌آموزان محروم روا می‌شود بگذریم اما نمی‌توان از بلاتکلیفی کنکوری‌ها در رابطه با زمان پایان یافتن سال تحصیلی، نگرانی درباره امتحانات پایان سال و تاثیر معدل بر کنکور گذشت. به همه این چالش‌ها و دلمشغولی‌های دانش‌آموزان دبیرستانی اما باید چالش هر روزه آنها در درس خواندن مجازی با شیوه‌هایی که روزانه از سوی آموزش و پرورش و معلمان و کادر مدیریت مدارس تغییر می‌کند، افزود. یکی از دانش‌آموزان دبیرستانی درباره تحصیل مجازی می‌گوید: «در روزهایی که باید آموزش برای ما آسان‌تر شود، هر روز با چالش جدید روبه‌رو می‌شویم. از ابتدای سال تحصیلی تکالیف توسط معلمان در کانال‌های مجازی مشخص می‌شد و همچنان روال کار به همان شکل قبل و از طریق همان گروه‌ها و کانال‌ها است. با این حال چیزی که تغییر کرده عدم دسترسی ما به معلمانمان و آموزش حضوری است. در حالی که در این شرایط ما نیازمند آموزش و صرف وقت بیشتری از سوی آنها هستیم، ارتباط ما با معلمان به صورت ویس‌ها و تصاویر ویدئویی است که از کیفیت نامطلوبی برخوردار است و ما مجبوریم در این شرایط به دانسته‌ها و فهم خودمان از مطالب اکتفا کنیم. این روزها ما دانش‌آموزان بیشتر از معلمان از طریق فضای مجازی در ارتباطیم. گرچه محسن حاجی میرزایی وزیر آموزش و پرورش گفته است که تاکنون ۲۵۰ هزار کلاس در شبکه شاد تشکیل‌ شده و بیش از ۲ میلیون و۹۰۰ هزار کاربر در این شبکه آموزشی ثبت‌نام کردند، اما این دانش‌آموز در‏این‏باره می‌گوید: ما هر روز با یک شیوه جدید آموزشی آشنا می‌شویم، حالا هم آموزش و پرورش از شیوه دیگری رونمایی کرده است اما همچنان تکلیف ما در این اپلیکیشن هم روشن نیست. اپلیکیشن شاد، مانند دیگر اپلیکیشن‌های غیر ایرانی برقراری ارتباط، فضایی را برای چت و تماس در اختیار شما قرار می‌دهد که می‌توانید مخاطبانی که این اپلیکیشن را نصب کرده‌اند در آن ببینید. اگرچه بین کاربران آن معلمان و کادر آموزشی مدرسه دیده می‌شوند اما تا به امروز خبری از کلاس‌های مجازی که درس خواندن آنلاین را برای ما آسان‌تر کند، نیست.

چالش پول‌های بر باد رفته
از این گذشته اما غول کنکور که مافیای کلاس‌های آموزشی، کلاس‌های تست و آزمون‌های دوره‌ای و مدارس غیرانتفاعی را ترتیب داده‌اند، حالا در شرایطی که کرونا فعالیتشان را عملا تعطیل کرده، دانش‌آموزان را با چالش باز پس‌گیری شهریه روبه‌رو کرده است. در حالی که دانش‌آموزان نزدیک به 2 ماه را در خانه به سر برده‌اند، وزارت آموزش و پرورش در اطلاعیه‌ای والدین را به پرداختن شهریه مدارس غیرانتفاعی موظف کرده است. آموزشگاه‌ها هم همچنان سعی دارند که از طریق مجازی به کنکوری‌ها خدمات ارائه کنند. آزمون‌های هفته‌ای و ماهانه آموزشگاه‌ها به صورت آنلاین برگزار می‌شود و دانش‌آموزان با این شیوه جدید آموزشی در حال دست و پنجه نرم کردن هستند.
یکی از دانش‌آموزان کنکوری که از طریق مدرسه در آزمون‌های دوره‌ای یکی از آموزشگاه‌های کنکور ثبت نام کرده، می‌گوید: در این 2 ماه آزمون‌های از طریق مراجعه به سایت و به صورت مجازی برگزار شده، اما یکی از دغدغه‌های ما این است که از آنجایی که تراز آزمون‌هایمان در نمرات پایانی و کارنامه در نظر گرفته می‌شود، حالا که این آزمون‌ها در خانه و بدون نظارت صورت می‌گیرد، چگونه قرار است در نمرات پایانی ما تاثیر بگذارند. آیا این عدالت است؟

کشف یک حقیقت: مدرسه وقت تلف کردن است
حالا که آموزش مجازی بسیاری از برنامه‌های آموزشی، فوق برنامه‌ها و حتی رفت و آمد از خانه به مدرسه را از سیستم آموزشی کنار زده و دانش‌آموزان وقت بیشتری را نه تنها برای درس ‌خواندن بلکه برای تفریح و فراغت یافته‌اند، فهم و درک جدیدی از نظام آموزشی در دانش‌آموزان و بعضا والدین به وجود آورده است. بسیاری از آنها حالا معتقدند که رفتن‏شان به کلاس‌های درس تفاوت چندانی با نرفتن‏شان به مدرسه ندارد. یکی از همین دانش‌آموزان می‌گوید: حالا که به مدرسه نمی‌روم و محور اصلی تحصیلم خودم و تلاش خودم است، بیشتر به این نتیجه می‌رسم که مدرسه رفتن در ایران به یک کاغذ بازی اداری شبیه است. حتی حالا که مدارس به صورت آنلاین کلاس‌های خود را برگزار می‌کنند، اگر بخواهی با شیوه‌ای که پیش گرفته‌اند، درس بخوانی اصلا چیزی عایدت نمی‌شود، چون خود کادر آموزشی هم جدیتی در این کار ندارد و فقط وقتت هدر خواهد رفت.
گرچه در طول سال‌های گذشته «ناکارآمدی سیستم آموزشی» یکی از ضعف‌هایی بوده که نوک پیکان منتقدان را به سوی آن نشانه رفته و حالا خودش را در روزهای تعطیلی مدارس بیشتر از گذشته نمایان کرده اما بحق نمی‌توان از این موضوع گذشت که یکی از اهداف نظام‌های آموزشی در سراسر دنیا آموزش تعامل به دانش‌آموزان است، هدفی که هیچ وقت در آموزش‌های انفرادی محقق نمی‌شود.

شعار سال،با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از روزنامه ابتکار،تاریخ انتشار:26فروردین1399،کد خبر:154468،www.ebtekarnews.com