خلیج گرگان یکی ازبزرگ‌ترین مخازن آب متصل به دریای خزر است که زندگی بسیاری از جاندارانش به اتصال آن به دریا وابسته است. خلیجی که از سال‌های اخیر با مشکلات متعددی دست و پنجه نرم می‌کند و فعالان محیط زیست معتقدند که با ادامه روند کنونی ممکن است بزودی تبدیل به دریاچه ارومیه دیگری شود. به گفته «اسماعیل مهاجر»، مدیرکل محیط زیست گلستان عمق خلیج گرگان که در نقاط عمیق به حداکثر۳ متر می‌رسید اما اکنون بر اثر رسوب‌گذاری به 1.5 متر کاهش پیدا کرده و درحال پایین رفتن است، به همین دلیل بسرعت به سمت نابودی پیش می‌رود. وی همچنین معتقد است، دهانه آن که محل ورود آب از دریای خزر است بشدت دچار مشکل است. این درحالی است که «رضا مروتی»، معاون هماهنگی امورعمرانی استاندار گلستان درگفت‌و‌گو با «ایران» معتقد است، اگر بتوانیم شرایط کنونی خلیج گرگان را هم حفظ کنیم کار بزرگی انجام داده‌ایم، زیرا پسروی آب دریای خزر اتفاق جدیدی نیست و نمونه بارز این پسروی و پیشروی در سال‌های 54 و 77 هم رخ‌ داده است. آب خزر و میانکاله به هم متصل است و بنابراین هر اتفاقی که برای دریا بیفتد به میانکاله و خلیج گرگان هم سرایت می‌کند. در این مورد مطالعاتی انجام شده و قرار است، مشاور مربوطه بزودی نتایج مطالعه را ارائه دهد.

* تشکیل جلسه ویژه خلیج گرگان در کارگروه ویژه مرز شورای عالی امنیت ملی

مروتی ضمن تأکید بر اینکه پسروی آب خزراتفاق جدیدی نیست، ازتشکیل جلسه ویژه خلیج گرگان در کارگروه ویژه مرز شورای عالی امنیت ملی خبر داد و افزود: شرایط حاکم بردریا به سمتی پیش رفت که باید حساسیت‌ها به این موضوع بیشتر می‌شد. با مکاتباتی که درحاشیه سفر رئیس جمهوری به استان صورت گرفت، حساسیت اوضاع منتقل و با دستور رئیس جمهوری به وزارت کشور، کارگروه ویژه مرز شورای امنیت ملی برای خلیج گرگان فعال شد. باید بگویم موضوع پسروی آب خلیج گرگان درگذشته نیز اتفاق افتاده و در دوره‌های متناوب آب آن کم‌ و زیاد شده است. پسروی آب دلایل مختلفی دارد که بخشی از آن به کشورهای حاشیه دریا مرتبط است. از سوی دیگر، لازم بود که مطالعات میدانی روی رسوب‌‌گذاری که اوج آن درحاشیه جنوب ‌شرقی تالاب دیده می‌شود و عوامل طبیعی حاکم بر اکولوژی دریا که ازجمله عوامل مؤثر در آن است، صورت گیرد. برهمین اساس، جلسه ویژه مرز شورای عالی امنیت ملی در اسفند ماه‌ سال گذشته برگزار و به خاطر اهمیت این موضوع، کمیته ملی خلیج گرگان و میانکاله تشکیل شد و با دستور مستقیم «اسحاق جهانگیری»، معاون اول رئیس جمهوری، سازمان محیط زیست کشور مأمور پیگیری این موضوع شد.

* تأثیر منفی سدسازی‌ها بر کاهش ورودی آب رودخانه «ولگا» به دریای خزر

به گفته مروتی ۹۵درصد ورودی آب دریای خزر از رودخانه «ولگا» در روسیه تأمین می‌شود و 5 درصد باقی بین کشورهای دیگر تقسیم شده است. در سال‌های اخیر به‌دلیل ساخت سد و کانال‌های متعدد جریان ورودی آب این رودخانه به دریای خزر کاهش پیدا کرده است. این موضوع به ما یادآوری می‌کند که کمیته نجات خلیج گرگان باید بخشی از فعالیت خود را به کارهای فرامرزی و دیپلماسی اختصاص دهد. از طرفی، تغییرات اقلیمی هم پسروی آب دریای خزر را تشدید کرده است. نگرانی دوم مروتی پایین رفتن آب و افزایش میزان حرارت و تغییرات اقلیمی است که باعث افزایش تبخیر آب، روند صعودی تولید املاح، نمک و سایر آلاینده‌ها و افزایش غلظت آب شده است.

* خشک شدن مناطق اطراف تالاب و احتمال بروزغبار و ریزگرد

وی در مورد مناطقی هم که سرعت خشک شدن آنها بیشتراست، اظهار داشت: در این مناطق احتمال بروز گرد وغبار وجود دارد و باید برای کنترل آنها مرطوب‌سازی با روش‌های مختلف انجام داد یا از روش‌های شورورزی و ایجاد پوشش گیاهی مناسب استفاده کرد. اقدام مهم دیگری که باید صورت گیرد حفظ و حراست حریم دریاست که نباید به آن دست‌اندازی شود.

معاون هماهنگی امورعمرانی استاندار گلستان ادامه داد: اجرای طرح‌های آبخیزداری و مشارکت شرکت آب منطقه‌ای در پایش رودخانه‌های مازندران از دیگر کارهایی است که می‌توان برای نجات خلیج انجام داد، زیرا شرکت آب منطقه‌ای باید منشأ آلاینده‌هایی که به سمت خلیج گرگان می‌آیند را پیدا کند.

* استفاده از تجربه ستاد ملی دریاچه ارومیه برای احیای خلیج گرگان و تالاب میانکاله

معاون هماهنگی امورعمرانی استاندار گلستان با تأکید برضرورت همکاری دستگاه‌های مختلف با سازمان محیط زیست برای احیای خلیج گرگان، گفت: تجربه‌ای که در کمیته ملی دریاچه ارومیه به دست آمده تجربه خوبی است که کمک‌ رسان احیای این خلیج خواهد بود. البته برای نجات خلیج گرگان از تجربه مدیریتی دریاچه ارومیه استفاده خواهیم کرد، زیرا برای احیای این دریاچه تنها مدیریت واحد و چندجانبه دستگاه‌های مربوطه اثرگذار بوده است. قیاس کردن رسیدگی به خلیج گرگان و مراحل احیای دریاچه ارومیه با یکدیگر کار درستی نیست چراکه شرایط اقلیمی دریاچه ارومیه با خلیج گرگان کاملاً متفاوت است.

مروتی در توضیح ادامه راهکارهای نجات خلیج گرگان، اظهار داشت: مسئولان مربوطه در گلستان و مازندران کارهایی که باید برای احیای این خلیج می‌کردند را انجام داده‌اند، دراین راستا همکاری دیگر ارگان‌های کشوری هم برای اجرای برنامه‌هایی درسطح ملی و استانی ضرورت دارد. پیشنهادی که می‌توان در این رابطه ارائه کرد این است که مطالعه جامعی روی خلیج و اتصالش به دریای خزر انجام گیرد تا بتوانیم اثرات خلیج برمحیط و اثرات عوامل محیطی بر آن را ببینیم و برای کارهای لازم اقدام کنیم.

* احتمال کاهش یا افزایش آبزیان خلیج

این مقام مسئول در استانداری گلستان درباره آبزیان خلیج گرگان که ممکن است تعدادشان کاهش پیدا کرده باشد، افزود: با توجه به شرایط چند سال اخیر این خلیج، ممکن است آبزیانی که به گرما حساس هستند در این منطقه ازبین رفته یا تعدادشان کاهش پیدا کرده باشد و درعوض آبزیانی که با شرایط گرما سازگارترند افزایش یافته باشند. این موضوع نیز باید از سوی شیلات بررسی شود. مروتی اعلام کرد: این آمادگی از سوی ما وجود دارد که پذیرای پیشنهادهای تمام فعالان محیط زیست بخصوص فعالان بخش دریا و محیط‌های تالابی باشیم تا از تجربیات و مطالعات آنها استفاده کنیم. امیدواریم با انسجام بین دستگاه‌های مختلف و اراده ملی وبه کارگیری روش‌های علمی مناسب هرچه زودتر خلیج گرگان به روزهای خوب خود برگردد.

* اقدام چندانی برای لایروبی فنی و اساسی خلیج انجام نشده

نماینده فراخوان نجات خلیج گرگان هم در گفت‌و‌گو با «ایران»، پیرامون وضعیت این خلیج اظهار داشت: در سی و چند سال اخیراقدام چندانی برای لایروبی فنی و اساسی این خلیج انجام نشده و تنها با همت مردم، تا حدودی سواحل به صورت سطحی پاکسازی شده است. باتوجه به سد سازی‌ها دربالادست وهمچنین تجمع رسوبات در ورودی کانال خلیج، سطح آب پایین آمده و کانال «خوزینی» نیز به اندازه 1.5 کیلومتر بسته شده است.

* بوی ناخوشایند تا اواسط شهر به مشام می‌رسد

به گفته وی که خواست نامش ذکر نشود، در راستای این تغییرات، تیرگی آب خلیج و ایجاد لجن و بوی ناخوشایند آن که تا اواسط شهر نیز به مشام می‌رسد، یکی از دلایل کاهش ورود گردشگران به این منطقه گردشگری است. طی سال‌های گذشته کم توجهی برخی از مسئولان به وضعیت خلیج بیشتر از مسأله کمبود اعتبار و بودجه خودنمایی می‌کند و اگر کارشناسان و مسئولان مربوطه به رسیدگی وضع حاضر نپردازند، تا چند سال آینده خلیج گرگان به باتلاق گرگان تبدیل خواهد شد.

** برش

پیشنهادها برای برون رفت از بحران

معاون هماهنگی امورعمرانی استاندار گلستان با تأکید براینکه خلیج گرگان نیازمند انجام اقدام‌های کوتاه مدت و بلند مدت است، خاطرنشان کرد: اقدام کوتاه مدت مشخص شده و بزودی وارد فاز اجرایی می‌شود و در هنگام انجام اقدام‌های کوتاه مدت، اقدام‌های بلند مدت نیز تعریف خواهد شد تا هرچه سریع‌تر این تالاب‌ها به وضعیت مناسب اکولوژیک برسند. ازطرفی حفظ آب این خلیج و مرطوب نگهداشتن اراضی اطراف آن تنها کار استان ما نیست و مسئولان مازندران هم باید در این زمینه همکاری کنند. وی در مورد راه حل‌های برون رفت از بحران خاطرنشان کرد: تا زمانی که مطالعات مشاور و کارشناسان که برگرفته از برداشت‌های میدانی صحیح باشد، صورت نگیرد نمی‌توان اظهارنظر قطعی و درست از راه حل‌ها ارائه داد. البته پیشنهادهای مختلفی تاکنون از سوی کارشناسان براساس مشاهدات و برداشت‌های اولیه ارائه شده که درحال صحت سنجی و ارزیابی توسط مشاور است.

شعارسال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از روزنامه ایران، صفحه 19، تاریخ انتشار: 26 تیر 1396، شماره: 6545 .