شعار سال: این مساله مشکلاتی را برای کافه دار‌ها و افرادی که شاغل در این محیط هستند نیز به وجود آورده است. دیدارنیوز در یک گزارش میدانی و گفتگو با فعالان این حوزه ابعاد مختلف کافه‌داری در دوران کرونا را مورد بررسی قرار داده است.
هنوز یک ماه از بازگشایی و آغاز فعالیت کافه‌ها بعد از سه ماه تعطیلی به دلیل شیوع ویروس کرونا نگذشته است که با افزایش شمار مبتلایان به این ویروس، بار دیگر خبر از تعطیلی کافه‌ها می‌رسد. برخی از کافه‌ها همچنان مشغول به کار هستند و برخی نیمه فعال ادامه می‌دهند. این وضعیت کمی تا قسمتی بلاتکلیف بخش زیادی از فعالین این حوزه و کافه رو‌ها را دچار سردرگمی و نگرانی کرده است.
در هفته‌های گذشته برای دیدن حال و هوای کافه‌ها به چند کافه در سطح شهر رفتم. کافه‌هایی که فضای بسته داشتند عموما خلوت و حتی ساعاتی خالی از مشتری بودند و برخی کافه‌های فضای باز شلوغ‌تر از قبل هم شده بودند. دیدن منو‌های سنگین و قیمت‌های بالا خیلی دور از ذهن نبود. تاثیر کرونا و سایر عوامل دخیل در حوزه اقتصاد کشور بر کافه‌ها کاملا مشهود بود نیرو‌هایی که در این مدت تعدیل شدند، کافه دارانی که به علل مختلف ضرر مالی دیدند، کافه‌رو‌هایی که نمی‌توانستند مانند گذشته قدرت انتخاب و سفارش دلخواهی داشته باشند.
با این وجود، اما برخی کافه‌ها شلوغ بودند و هر چند که به مانند گذشته پر فروغ نبودند، اما در این دوره سخت هم مشتریانی داشتند. کمتر از یک ماه از فعالیت دوباره کافه‌ها می‌گذشت و با اینکه زمزمه‌های شیوع ممتد و شدید‌تر کرونا شنیده می‌شد، اما در کافه‌ها مخصوصا کافه‌های فضای باز، انگار گوش‌ها نمی‌خواست بشنود، آدم‌ها حاضر نبودند لحظه‌هایی را که چند ماه از آن‌ها دریغ شده بود را دوباره از دست بدهند، شاید کرونا برایشان عادی شده بود. هر چند ترس و استرس باز هم در چهره آدم‌ها دیده می‌شد.
برای نوشیدن قهوه‌ای به کافه‌ای در خیابان فلسطین رفتم. از پرسنل شاید یکی دونفرشان و از مشتریان هم تنها دو نفر از افراد یک میز ۵ نفره ماسک زده بودند. روی هر میز اسپری ضدعفونی کننده دست و شمع و گل و زیرسیگاری، شبیه قابلمه‌های اسباب بازی دوران کودکیمان هم گذاشته بودند و صدای موسیقی و فواره فضا را پر کرده بود. فاصله میز‌ها تقریبا رعایت شده بود، اما با توجه به تعداد میز‌ها و زیاد بودن جمعیت به نظر فضا کم بود.

چند ماه دوری حرف‌های زیادی را درون سینه‌ها حبس کرده بود، حرف‌ها تند و تند پشت سرهم سرریز می‌شدند. از سر یک میز صدای درد و دل، میز دیگر بحث سیاسی، یک میز دیگر بگو و بخند و ... یکی شاد و یکی غمگین یکی غرق افکار خودش خلاصه هرکس به طریقی مشغول بود. بحثی از اقتصاد نبود یا شاید کسی رمقی برای گفتنش نداشت همان دیدن منوی کافه و قیمت ۲۰ تومانی یک لیوان چای زعفرانی خود خبر از عمق ماجرا داشت.
سیاوش حاتم مسئول کافه‌ای در مرکز شهر تهران که حدود چند ماه قبل از شیوع کرونا این کافه را با کمک چند جوان دیگر با اجاره یک خانه قدیمی راه‌اندازی کرده بود از روز‌های خوب و آغازین شروع به کافه داری می‌گوید: همه چیز خوب پیش می‌رفت و با اینکه تازه کار بودیم استقبال و درآمدمان راضی کننده بود، اما با شیوع کرونا ما هم مثل دیگر مشاغل ضربه بزرگی خوردیم. تعطیلی و بیکاری تاثیری بر پرداخت اجاره ملک نداشت و بیش از سه ماه تعطیل بودن آن هم در آغاز کار موجب تعدیل نیرو شد و از ۱۵ نفر نیروی کاری که قبل از کرونا در کافه مشغول بودند بعد از بازگشایی با ۷ نفر کار را شروع کردیم و ساعت کاری هم محدود شده، که با تعطیلی مجدد نمی‌دانیم چه پیش می‌آید.
این کافه دار ادامه می‌دهد: در حال حاضر کافه گردی به لحاظ اقتصادی جزء تفریحات گران‌قیمت محسوب می‌شود و هم به دلیل کرونا و احتمال ابتلا، درواقع مشتری کمتری داشته‌ایم و با وجود اینکه سعی کردیم تمام پروتکل‌های بهداشتی را حتی بیش از آنچه اعلام شده است، رعایت کنیم (استفاده از ظروف یکبارمصرف و پد کفش و غیره...) بازهم موجب جلب رضایت مردم نشد که بتوانند مثل قبل کافه‌نشینی کنند. در یک ماه بازگشایی هم به نسبت قبل از کرونا فروش بسیار پایین بود و دوباره هم که تعطیل شدیم.
امین لیمودهی از فعالین حوزه کافه و قهوه محسوب می‌شود. او تجربیات زیادی در این زمینه دارد و جوایزی نیز در مسابقات تخصصی قهوه نیز کسب کرده است. لیومدهی در گفتگو با دیدار در مورد تعطیلی کافه‌ها به این نکته اشاره کرد که هیچ ابلاغیه رسمی در این زمینه وجود ندارد. او به کافه‌های بزرگ اشاره کرد و گفت: این کافه، چون در معرض دید هستند ترجیح دادند تعطیل کنند. گروه دیگری از کافه‌ها فقط کرکره کافه را پایین آوردند و فعال بودند و گروهی دیگر به صورت پنهانی مشتری داشتند. اصلا تکلیف مشخص نیست.
او همچنین به پیامکی مبنی بر تعطیلی کافه‌ها از طرف اتحادیه اشاره کرد و گفت: این صنف، چون اتحادیه مستقلی ندارد درخواست‌ها و دستور‌هایی که صادر می‌شود نه بازدارنده است و نه اجرایی. حتی اگر کافه‌دار نسبت به پیامک تخطی کند مشکلی برایش پیش نمی‌آید. چه بسا کافه‌ها در ماه‌های اخیر، و حتی در دوران ابتدایی شیوع کرونا، برای فعالیت یا عدم فعالیت سلیقه‌ای رفتار می‌کردند. کارفرما‌هایی که سلامت نیروی کار برایشان اهمیت بالایی داشت ترجیح می‌دادند که تعطیل باشند و گروهی دیگر هم ترجیح دادند تا لحظه آخر باز باشند.
این فعال حوزه قهوه همچنین گفت: رستوران‌ها و فست فودها، چون یک اتحادیه رسمی دارند در دوران بعد از عید که همه جا تعطیل بود توانستند به صورت رسمی پیگیری بکنند و رستوران هایشان را باز کنند، اما در حوزه کافه‌ها به دلیل نبود اتحادیه مستقل این اتفاق نیافتاد.
او در مورد رعایت مسایل بهداشتی در کافه‌ها نیز گفت: نوشیدن قهوه یا نشستن در فضای کافه در حال حاضر شاید اولویت اول خیلی‌ها نباشد و با توجه به اینکه به بیشتر افراد کافه‌رو از طبقه متوسط جامعه هستند رعایت مسایل بهداشتی در کافه‌ها شدنی‌تر است تا در فست فود‌ها و رستوران ها. همچنین مواد اولیه و تجهیزات کافه‌ها در مقایسه با رستوران‌ها محدودتر است و این می‌تواند کمک بیشتری به بهداشت کافه‌رو‌ها کند.
لیمودهی در خصوص مشکلات اقتصادی که کافه دار‌ها را درگیر کرده است، گفت: شاید در چندین سال اخیر تنها مشکلی بیرونی که می‌توانست باعث تعطیلی کافه‌ها شود بحث اماکن، تعزیرات و یا بهداشت بود و برای اولین بار بود که کافه‌ها با مسئله و بحرانی روبرو شدند که در این خلا قانونی که بلاتکلیف هم بودند باید تصمیم می‌گرفتند که کسب و کارشان را ادامه بدهند یا نه؟ طبیعتا هم کافه‌های بزرگ هم کافه‌های خرد ترجیحشان این بود که ادامه بدهند و در روز‌های اول شیوع بیماری سعی می‌کردند ببینند جو عمومی چگونه است. منتها این ضرر و زیان بیشتر کافه‌های خرد را درگیر کرد. چه بسا کافه‌های کوچکی که به دلیل ضرر مالی تصمیم به تعطیلی کافه گرفتند.
او می‌گوید: این ضرر اقتصادی کافه‌دار‌ها ترکیبی از اجاره ملک، هزینه بالای مواد اولیه و کم شدن مشتری‌ها است. اجاره ملک به عنوان یک هزینه ثابت و جاری در هر ماه مهمترین عامل می‌تواند باشد، چون کافه‌داران کمی هستند که خودشان صاحب ملک باشند. اگر روند تعطیلی کافه ادامه داشته باشد ضرر و زیان بیشتری را ایجاد می‌کند و از طرف دیگر افزایش قیمت ارز و و بالا رفتن قیمت مواد مصرفی و ابزاری که در کافه‌ها استفاده می‌شود، ضربه دیگری به اقتصاد کافه‌دار‌ها وارد کرده است. مسئله بعدی هم درواقع پرداخت حقوق و مزایای پرسنلی بود که بیکار شده بودند و این امر حتی منجر به تعدیل نیرو شد.
او با بیان اینکه افزایش قیمت اجاره بها املاک که مصادف با بحران کرونا اتفاق افتاد، ادامه داد: خود اجاره بها از یک طرف و افزایش آن هم در این بحران از طرف دیگر باعث شد که خیلی از کافه‌های کوچکتر تصمیم به تعطیلی مجموعه شان گرفتند.
این فعال حوزه قهوه در مورد وضعیت پرسنل کافه‌ها و حقوق و بیمه این افراد گفت: به دلایل مختلف حقوق پرسنل عموما طبق قانون وزارت کار پرداخت نمی‌شود و یکی از دلایلش این است که جدا از اینکه این شغل شاید هنوز به رسمیت شناخته نشده است، اتحادیه و صنف مستقلی هم ندارد.
او با بیان اینکه تعدادی کارگر و نیروی کار سالهاست در این صنف کار می‌کنند، ولی حتی قانون وزارت کار را نمی‌دانند و خیلی‌ها هم می‌گویند اگه کارفرما بخواهد طبق قانون وزارت کار رفتار کند، ما متضرر می‌شویم، گفت: کارفرما و مجموعه‌دار هم از این خلا استفاده خودش را می‌برد و تحت عناوین مختلف که آزمایشی کار می‌کنید یا اگر اتفاقی بیافتد فقط از سمت کارفرما تصمیم گیری می‌شود و مسائلی از این دست، نیروی انسانی را تحت فشار می‌گذارد. خیلی موارد هم هست که کارگر متاسفانه از روز اول قایل به تنظیم قرارداد نیست و اگر قراردادی تنظیم بشود عموما نسخه‌ای در دست کارگر نیست که در صورت لزوم از آن استفاده کند.
او به این نکته اشاره کرد که اتفاقی مثل کرونا کارگر‌های کافه و رستوران‌ها را با معضلی روبرو کرد که اولین بار کارگر در موقعیتی قرار گرفت که نمی‌توانست اگر از کارش ناراضی است یا اگر اخراج شد به مجموعه دیگری برود و درصورت تعدیل نیرو، بدون هیچ حقوق و مزایایی باید خانه‌نشین می‌شد. لیمودهی ادامه داد: متاسفانه خیلی از کارفرما‌ها اوضاع بحرانی کرونا را دستمایه قرار دادند که قبل از عید به تعدیل نیرو و اخراج پرسنل اقدام کنند و از طرف دیگه هم پرسنل وقتی با این موضوع روبرو شدند عملا نمی‌توانستند شکایتی به وزارت کار ببرند. هم به دلیل اینکه فاقد قرارداد مستندی بودند و اینکه حتی خیلی‌هایشان، چون بیمه نبودند نمی‌توانستند حقوق بیکاری دریافت کنند.
وی گفت: توسط بعضی از دوستان کمپینی راه اندازی شد برای پیدا کردن کار برای این کارکنان بیکار شده و اینکه آن‌ها را تحت پوشش بیمه بیکاری ببرند منتها به جد میتوانم بگویم نود درصد افرادی که در این صنف کار می‌کنند فاقد بیمه هستند.
لیمودهی ادامه داد: عده‌ای هم از کارفرما‌ها هستند که نه تنها نیروهایشان را اخراج نکردند بلکه نیرو‌ها را آماده نگه داشتند و هرماه به آن‌ها حقوق و مزایا پرداخت کردند و بلافاصله بعد از اینکه مجموعه توانست گشایش یابد دوباره نیروهایشان آمدند و مشغول به کار شدند؛ با همان حقوق و مزایا! و حالا یک تعدادی هم در زمانی که بیکار شده بودند، چون قبلا بیمه بودند به کمک کارفر‌ها توانستند از مزایای بیمه بیکاری هم استفاده کنند، اما بیشتر از ۹۰ درصد افراد بیکارشدند و هیچ اتفاق خاصی هم نیافتاد و حتی نمی‌دانند به کجا باید شکایت کنند.
لیمودهی با بیان اینکه در حوزه کافه داری به این واسطه که یک شورا یا حتی یک NGO مستقلی که بتواند در چنین مواقعی تصمیم بگیرد و خودش را ترمیم کند وجود ندارد، گفت: یکی از دلایل نبود صنف در این حوزه به واسطه این بوده است که از سالیان دور یعنی از ابتدای سال ۹۰ که این شکل از کسب و کار در این حوزه به این طریق شکل گرفت خود گردانندگان این قضیه چه واردکنندگان چه از فروشندگان کلان، چه مجموعه داران بزرگ خیلی تمایلی برای ایجاد تشکل نداشتند به این خاطر که شاید سود و پیشرفتشان در این حوزه منوط به این بود که هیچ تشکل و یا سازمانی وجود نداشته باشد و یا به رسمیت شناخته نشود که زیر ذره بین سازمان‌های دیگر قرار نگیرند.
او با بیان اینکه ما فعالیت‌های متعدد مربوط به این حوزه داریم که به صورت زیرزمینی و تحت عناوین مختلف انجام می‌شود و مالیات هم پرداخت نمی‌شود، ادامه داد: فروش تجهیزات و مواد اولیه در این حوزه به عنوان یک جایگاه بالادستی است، چون حوزه ایست به شدت وارداتی. تولیدی در بخش تجهیزات و مواد مصرفی نداریم و اگر جایی هم اگر مواد مصرفی تولید می‌شود مواد خام اولیه‌اش وارداتی است بنابراین گردانندگان این قضیه ترجیح دادند که این صنف خیلی هم به رسمیت شناخته نشود.
لیمودهی ادامه داد: از طرف دیگر افرادی که برای این مجموعه‌ها کار می‌کردند تلاش‌هایی داشتند که نتیجه نداد و شاید آن‌ها هم بیشتر در این فکر بودند که اگر روزی پیشرفت و موفقیتی بود ما هم از همین مسیر حرکت کنیم و جا پای بقیه بگذاریم و به صورت کلی خیلی‌ها ترجیحشان این بود که تا وقتی که کسب و کار رونق کافی دارد چرا برای تشکل زمان بگذاریم یا چرا برای ایجاد یک گروه یا صنف مستقل تلاش کنیم و این باعث شد در دورانی که یک بحران اینچنینی رخ میدهد نبود یک تشکل هم برای نیروی کار و هم برای کارفرما و مجموعه‌دار و سرمایه‌گذار به شدت احساس شود به طوریکه هر مطالبه‌ای که در این چند وقت اخیر مطرح شد عموما به جایی نرسید.
او ادامه داد: این اتفاقات اخیر نشان داد که داشتن صنف و اساسنامه و پرداختن به حقوق نیروی کار و درنظر گرفتن سود همه، در مواقع غیربحران و در طول سال باید مورد دغدغه باشد و ما نمی‌توانیم زمانی که کسب و کار رونق دارد به فکر خودمان باشیم و وقتی بحرانی رخ می‌دهد بگوییم چرا چنین چیزی وجود ندارد، زمانی هم می‌توانیم چنین صنف و تشکلی داشته باشیم که منافع همگان را ببینیم. اینکه نیروی کار را با حقوقی که دارد آشنا کنیم و کارفرما را مکلف نماییم که وظایفش در مقابل نیروی کار را به درستی انجام دهد و اینکه قیمت‌گذاری‌ها به چه صورت باشد و ... باید این‌ها را سازمان یافته و مدون در یک قالب نهادی داشته باشیم که در مواقع بحران به آن‌ها رجوع کنیم و کمک بگیریم.
لیمودهی با بیان اینکه متاسفانه روندی که این سالیان اخیر رخ داد فقط منافع شخصی را دنبال می‌کند، گفت: این باعث شد که کافه‌داران خرد و سرمایه‌داران کوچک ورشکست شدند و نیروی کار چندین ماه بیکار است و هیچ حمایتی از او نمی‌شود. کارفرمایی که میخواهد سراغ نیروی کار برود به دلیل مشکلات کرونا و رونق نداشتن کار تمایلی به استخدام نیروی کار ندارد و این افراد همچنان معلق ماند‌ه‌اند و معلوم هم نیست چه خواهد شد. متاسفانه به دلیل کار‌هایی که قبلا نشده و حقوق و مزایایی که قبلا انجام نشده حتی نمی‌توانند بیمه بیکاریشان را دریافت کنند.
در هرصورت باید هرچه زودتر افراد این صنف به دور از هر عداوت و دشمنی دور هم جمع شوند و دور از هرگونه منفعت طلبی و و حتی اگر حمایت‌های دولت هم نیست بتوانند خودشان در مواقع بحران بسته‌ها حمایتی داشته باشند و بدانند که چه اقداماتی باید انجام دهند.

شعار سال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از دیدارنیوز، تاریخ انتشار: ۱ مرداد ۱۳۹۹، کد خبر: ۶۵۸۳۲، www.didarnews.ir