شعار سال: صنعت کارتن‌سازی به‌عنوان حلقه اتصال تولیدکنندگان داخلی و مصرف‌کننده نهایی، نقش تعیین‌کننده‌ای را در اقتصاد کشور و توسعه صادرات غیرنفتی ایفا می‌کند. متأسفانه این صنعت هم‌اکنون با مشکلات عدیده‌ای دست‌وپنجه نرم می‌کند؛ رکود شدید ناشی از کاهش تقاضای کل، شرایط پرنوسان اقتصادی کشور، اجبار به فروش چک‌مدت‌دار، برگشت خوردن تعداد غیرقابل‌باور چک‌های مشتریان، کمبود شدید سرمایه در گردش مورد نیاز واحدها، عدم همکاری مؤسسات اعتباری و بانک‌ها جهت تأمین نقدینگی و همچنین عدم همکاری شرکت‌های تولیدکننده کاغذ بسته‌بندی، ازجمله مشکلات پیش‌روی فعالان صنعت کارتن‌سازی در کشور است. مجموع شرایط فوق باعث شده که بسیاری از واحدهای کارتن‌سازی تعطیل‌شده یا با حداقل ظرفیت مندرج در پروانه بهره‌برداری خود فعالیت کنند که نخستین و نامطلوب‌ترین نتیجه آن بیکاری کارکنان یاد شده و تبعات نامطلوب ناشی از آن خواهد بود.

صادرات بیش‌ازحد کاغذ، کارخانجات کارتن‌سازی را با کمبود مواجه کرده است

در این راستا علیقلی حسنی‌اعظمی، مدیرعامل انجمن مدیران صنایع کارتن و ورق، در رابطه با اهمیت کارتن‌های مقوایی در بسته‌بندی محصولات گفت: حدود 168 واحد کارتن‌سازی در کشور وجود دارد که وظیفه تولید کارتن برای بسته‌بندی مواد غذایی، محصولات کشاورزی و سایر کالاها ازجمله لوازم‌خانگی را برعهده ‌دارند. وی با اشاره به این‌که قبل از به‌وجود آمدن مشکلات اخیر، دولت و کارخانجات از اهمیت وجود کارتن بی‌اطلاع بودند، گفت: تمامی کالاها و محصولات، مانند کشمش، خرما، دارو، لوازم‌خانگی، مواد شوینده همچون صابون و شامپو به بسته‌بندی نیاز دارند و کارخانجات دیگر نمی‌توانند همچون گذشته محصولات خود را بدون بسته‌بندی و در سبد به بازار عرضه کنند. کارخانجات کاغذسازی از بهمن سال گذشته شروع به صادرات کاغذهای تولیدی خود کردند و صادرات بیش ‌از حد کاغذ موجب شد که میزان آخال‌های موجود در کشور بسیار کاهش یابد. مدیر عامل انجمن مدیران صنایع کارتن و ورق در ادامه گفت: آخال در واقع همان ضایعات کارتن و مقواست که پس از استفاده، جمع‌آوری می‌شود و دوباره توسط کارخانجات کاغذسازی مورد استفاده قرار می‌گیرد. در گذشته آخال پس از جمع‌آوری به خارج از کشور صادر می‌شد که پس از درخواست سازمان‌های صنایع کارتن و کاغذسازی از دولت، صادرات آن ممنوع شد.

 مشکل جدیدی که امروز گریبان‌گیر صنعت کارتن‌سازی و کاغذسازی شده، صادرات بی‌رویه کاغذ به خارج از کشور است. آخال موجود در کشور بسیار محدود است و متأسفانه با شروع صادرات بی‌رویه کاغذ توسط کارخانجات کاغذسازی، این منبع روزبه‌روز کاهش ‌یافته است؛ به‌گونه‌ای که قیمت آخال طی یک‌سال از 500 تومان به‌ازای هر کیلوگرم به یک‌هزار و 200 تومان رسید. همچنین با افزایش قیمت ارز کارخانجات کاغذسازی به‌دلیل سود بیش‌تر، اکثر کاغذهای تولیدی خود را صادر کردند و با افزایش قیمت کاغذ از فروش آن به کارخانجات داخلی تا حد امکان جلوگیری کردند. این امر موجب شد ذخیره آخال موجود در کشور روزبه‌روز کم‌تر شود و کارخانجات کارتن‌سازی با کمبود شدید کاغذ مواجه شوند. در حال حاضر بحران کمبود کاغذ در صنعت کارتن‌سازی به حدی رسیده است که بسیاری از کارخانجات کوچک کارتن‌سازی قادر به ادامه فعالیت نیستند و میزان تولید کارخانه‌های بزرگ‌تر روزبه‌روز کم‌تر می‌شود. 

وی در ادامه گفت: امروزه کمبود آخال علاوه‌بر صنایع کارتن‌سازی، صنعت کاغذسازی را نیز با مشکل مواجه ساخته است و درصورتی‌که اقدامی جهت حل این مشکل صورت نگیرد و نهاده‌های تولید کاغذ (چوب یا آخال) تأمین نشود، کارخانجات کاغذسازی نیز در زمانی کوتاه بسته خواهند شد. مدیرعامل انجمن مدیران صنایع کارتن و ورق با اشاره به آغاز فصل برداشت خرما در خوزستان گفت: اکنون زمان برداشت خرما رسیده است و نخلداران با کمبود شدید کارتن‌های مقوایی برای بسته‌بندی محصول خود مواجه شده‌اند. درصورتی‌که نخلداران هرچه سریع‌تر محصول خود را بسته‌بندی نکرده و به سردخانه نبرند با مشکلات جدی مواجه خواهند شد. وقوع این مشکل برای کشمش نیز محتمل است، زیرا دو ماه دیگر زمان برداشت کشمش خواهد رسید. حسنی‌اعظمی با بیان این‌که حمل‌ونقل و انتقال بیش‌تر محصولات نیازمند بسته‌بندی است و گفت: علاوه‌بر خرما، محصولات دیگری همچون تخم‌مرغ، دارو، لوازم شوینده و لوازم‌خانگی نیز در این زمینه دچار بحران شده‌اند و این مسأله به‌صورت زنجیروار عواقب خود را به جامعه نشان می‌دهد. مدیرعامل انجمن مدیران صنایع کارتن و ورق با اشاره به دیگر مزایای کارتن‌های بسته‌بندی و میزان اهمیت آن‌ها گفت: کارتن‌های مقوایی که به‌منظور بسته‌بندی کالا مورد استفاده قرار می‌گیرند، به‌عنوان یک پوشش برای کالا محسوب می‌شوند. زمانی‌که کارخانجات از کارتن استفاده می‌کنند، نام کارخانه تولیدی، آدرس و شماره تلفن را بر روی آن درج می‌کنند که این عمل نوعی تبلیغ برای کارخانه به‌حساب می‌آید و همچنین کالای تولیدی را به‌صورت شکیل و زیبا در مقابل خریداران جلوه می‌دهد.

کاغذهای بسته‌بندی باید در زمره کالاهای استراتژیک قرار گیرند

رسول ورشوچی‌منفرد، عضو هیئت‌مدیره شرکت تعاونی اعضای انجمن مدیران صنایع کارتن و ورق، نیز درباره اهمیت بسته‌بندی کالا توسط کارتن‌های مقوایی گفت: امن‌ترین نوع بسته‌بندی در دنیا، بسته‌بندی توسط کارتن‌های مقوایی است که از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است و این نوع بسته‌بندی در اکثر کشورها رایج است. کارتن‌های مقوایی از سالم‌ترین نوع بسته‌بندی محسوب می‌شوند و این کارتن‌ها برخلاف بسته‌های پلاستیکی، کاملاً تجدیدپذیر هستند، به‌راحتی جذب طبیعت می‌شوند و آلاینده فتوشیمیایی برای محیط‌زیست به‌حساب نمی‌آیند. وی در ادامه توضیحاتی در رابطه با قطع درختان به‌منظور تهیه کاغذ ارائه داد و گفت: اگر قطع درختان به‌صورت مدیریت ‌شده صورت گیرد، ضرری برای جنگل نخواهد داشت و درصورتی‌که پس از قطع یک درخت، نهالی کاشته شود، آن جنگل همیشه شاداب و جوان خواهد ماند. زمانی‌که جنگل پیر می‌شود، درخت‌های مسن آن شکسته شده و بر روی چند درخت دیگر می‌افتد و در نتیجه تعداد دیگری درخت از بین خواهد رفت. بسیاری از کشورها کاغذ مورد نیاز خود را از این طریق تأمین می‌کنند. عضو هیئت‌مدیره شرکت تعاونی اعضای انجمن مدیران صنایع کارتن و ورق در ادامه از وضعیت موجود در صنایع کارتن‌سازی و نحوه تخصیص کاغذ به این صنعت گلایه کرد و گفت: با وجود اهمیت بسیار بالای صنعت کارتن‌سازی برای بسته‌بندی کالا، متأسفانه ارز دولتی به کاغذ بسته‌بندی تعلق نمی‌گیرد و این محصول به‌عنوان کالای استراتژیک به‌حساب نمی‌آید؛ درحالی‌که کاغذ روزنامه‌ در شمار کالاهای اساسی محسوب می‌شود. امروزه فضاهای مجازی جایگزین کاغذ شده‌ است؛ درصورتی‌که چاپ روزنامه مختل شود، مشکلی جدی برای کشور به وجود نمی‌آید، اما با بسته شدن کارخانجات کارتن‌سازی، صنایع مختلف کشور دچار مشکل خواهد شد؛ به‌عنوان‌مثال سیستم مرغداری کشور برای بسته‌بندی تخم‌مرغ شدیداً به کاغذ و کارتن‌های بسته‌بندی احتیاج دارد. اکنون زمان برداشت خرما رسیده است و این صنعت شدیداً با مشکل کمبود کارتن برای بسته‌بندی خرما مواجه است. تمامی میوه‌‌ها و محصولات باغی برای بسته‌بندی نیازمند کارتن هستند. دولت باید هرچه سریع‌تر تمهیداتی در رابطه با این مشکل بیندیشد، در غیر این صورت اکثر واحدهای تولیدی پس از مدتی به بسته‌بندی پلاستیک روی خواهند آورد و این قضیه موجب افزایش آلودگی محیط‌زیست خواهد شد. 

ورشوچی با اشاره به این‌که بحران کمبود کارتن و کاغذ روزبه‌روز در حال افزایش است، گفت: قبل از شروع سال جاری، صنعت کارتن‌سازی متوجه کمبود کاغذ بسته‌بندی برای تولید کارتن شد و در اردیبهشت‌ماه نامه‌ای از طرف مدیران صنایع کارتن به مسئولان ذی‌ربط ارسال شد. تاکنون مدیران صنعت کارتن‌سازی با سندیکای کاغذ و وزارت صنعت و معدن در ارتباط بوده‌اند و به سازمان‌های ذکر شده نامه ارسال کرده‌اند. دلایل مشکل به‌وجود آمده در متن نامه نوشته ‌شده است که صادرات کاغذ ازجمله دلایل اصلی کمبود آخال و کاغذ محسوب می‌شود. متأسفانه صنایع کاغذسازی بیش از 50 درصد کاغذ تولیدی را بدون توجه به نیاز داخلی صادر کرده‌اند و این قضیه موجب شده که آخال مورد نیاز در تولید کاغذ نیز به مقدار زیاد از کشور خارج شود. فعالان صنعت کارتن‌سازی در صورتی موافق صادرات کاغذ هستند که واردات مواد اولیه تولید کاغذ، دوبرابر صادرات کاغذ باشد تا نیاز داخلی کشور به‌طور کامل تأمین شود. وی در ادامه گفت: مواد اولیه صنعت کاغذسازی را می‌توان به چند روش تأمین کرد؛ نخستین روش آن برداشت چوب از جنگل است که این روش توسط سازمان محیط‌زیست ممنوع شده است، به‌عبارت‌دیگر چوب را نمی‌توان از داخل کشور تأمین کرد، البته فعالان حوزه صنعت کاغذسازی و کارتن‌سازی نیز موافق این قضیه هستند و به این قانون خرده نمی‌گیرند. دومین روش آن واردات چوب از سایر کشورها است که این روش نیز توسط سازمان محیط‌ زیست ممنوع اعلام‌شده است و این سازمان به‌دلیل جلوگیری از ورود میکروب و انگل، از واردکردن چوب مورد نیاز جلوگیری می‌کند؛ درحالی که با مدیریت صحیح و رعایت ضوابط بهداشتی می‌توان از ورود آلودگی همراه با چوب جلوگیری کرد. آخرین و مناسب‌ترین روش برای تولید کاغذ، استفاده از کارتن‌های بازیافتی در اطراف هر کوچه و مغازه یا همان آخال است، مغازه‌داران معمولاً این کارتن‌ها را می‌فروشند یا در معابر عمومی قرار می‌دهند که با جمع‌آوری و بازیافت این کارتن‌ها و تحویل به کارخانجات کاغذسازی می‌توان کاغذ موردنیاز را تأمین کرد. عمل بازیافت کردن کاغذها و کارتن‌های بازیافتی را می‌توان هفت‌بار تکرار کرد و صنعت کاغذسازی داخلی اکثراً از این روش برای تولید کاغذ استفاده می‌کند. امسال هم عمل جمع‌آوری آخال و تحویل به کارخانه کاغذسازی انجام گرفت؛ اما با صادرات کاغذ، چرخه تبدیل کاغذ به آخال در کشور قطع شد، به‌عبارتی هم‌زمان با صادرات کاغذ، مقدار آخال مورد نیاز برای تولید دوباره آن نیز روزبه‌روز کم‌تر شد.

 زمانی که یک محصول پیوسته مصرف شود روزی به اتمام می‌رسد. متأسفانه سازمان محیط‌زیست به‌دلیل مسائلی چون امنیت بهداشتی و... مخالف واردات کارتن‌های خارجی است، در نتیجه مقدار ورودی ماده اولیه برای تولید کاغذ عملاً به صفر رسیده است. پیشنهاد مدیران و فعالان حوزه صنعت کارتن‌سازی این است که در صورت عدم واردات و تأمین ماده اولیه کاغذسازی بهتر است که صادرات کاغذ هرچه سریع‌تر متوقف شود یا واردات آخال به‌منظور تولید کاغذ انجام گیرد. مقدار واردات آخال باید دو برابر صادرات کاغذ باشد تا نیازهای داخلی کشور نیز تأمین شود. مسئولان می‌توانند آخال را از کشورهای اروپایی، چین، عراق، ترکمنستان و... تأمین کنند. سازمان محیط‌زیست بهتر است که در رابطه با برخی قوانین وضع ‌شده در رابطه با منع واردات آخال و چوب تجدیدنظر کند، در غیر این صورت کشور با بحران جدی کمبود کاغذ مواجه خواهد شد. 

عضو هیئت‌مدیره شرکت تعاونی اعضای انجمن مدیران صنایع کارتن و ورق در پایان گفت: کاغذهای بسته‌بندی و کارتن‌ها باید در زمره کالاهای استراتژیک قرار گیرند؛ زیرا اهمیت وجود این کالا بر هیچ‌کس پوشیده نیست. هر کارتن قادر است که 20 برابر وزن خود، وسیله حمل کند؛ درصورتی‌که کارخانه کارتن‌سازی سالانه یک‌میلیون تن تولید کارتن مقوایی داشته باشد، به معنای آن است که 20 میلیون تن وسیله و کالا توسط این کارتن‌ها حمل خواهد شد. درصورتی‌که هرچه سریع‌تر مشکلات کمبود کاغذ بسته‌بندی برای صنعت کارتن‌سازی مرتفع نشود، علاوه‌بر بسته شدن کارخانجات کارتن‌سازی، بسیاری از واحدهای تولیدی وابسته با مشکل مواجه شده و عده کثیری از مردم کار خود را از دست خواهند داد.

واردات ضایعات کارتن در کم‌تر از یک‌ماه آتی متوقف خواهد شد

جواد کرامتی، مدیرعامل صنایع بسته‌بندی توحید، هم درباره تولید و صادرات کاغذ در ایران گفت: میزان تولید کاغذهای مورد نیاز کارتن‌سازی در کشور باید حدود یک ‌میلیون و 200 تا یک میلیون و 400 هزار تن در سال متغیر باشد. از زمانی‌که روند تولید کاغذ باکیفیت در کشور افزایش پیدا کرده، مصرف کاغذهای خارجی کاهش یافته است. صادرات در سال‌های 96 و 97 روند رو به رشدی داشته است و بازارهای اطراف بازارهای خوبی برای صادرات هستند. در شرایط فعلی بخش عمده‌ای از کاغذ صادر می‌شود، اما صادرات نباید منجر ‌به کمبود شدید کالای استراتژیکی مثل کاغذ و به تبع آن کارتن در داخل شود که در نهایت مشکلات عدیده‌ای برای بسته‌‌بندی محصولات صنایع مختلف از قبیل مواد غذایی، محصولات فصلی کشاورزی، دارویی، شیمیایی و لوازم خانگی را به دنبال دارد، زیرا با استمرار شرایط فعلی تولید و توزیع محصولات، مصرف‌کننده داخلی و همچنین صنایع مختلف در روند صادرات کالاهای خود با مشکل مواجه خواهند شد. مدیرعامل صنایع بسته‌بندی توحید درباره متعادل نبودن بازار کاغذ در ایران بیان کرد: کشورهای اروپایی، چین و ترکیه دچار کمبود انواع کاغذ مورد نیاز کارتن‌سازی هستند. چین در سال شش ‌میلیون تن کمبود کاغذ دارد. افغانستان، آذربایجان و عراق بخشی از نیاز خود برای تولید کاغذ را از ایران تأمین می‌کنند. برای حفظ تعادل در بازار و تأمین نیاز داخل باید از صادرات انواع کاغذ تا پایان سال جلوگیری شود. کاغذ مصرفی مورد نیاز بازار داخل به خارج صادر می‌شود و عمده مصرف داخل «ریسایکل» یا بازیافتی است. روند صادرات کاغذ در شرایط فعلی باعث کمبود شدید ضایعات کارتن موجود در کشور شده است که به دلیل بی‌توجهی به رفع موانع، واردات ضایعات کارتن به عنوان مواد اولیه تولید کاغذ و کارتن در کم‌تر از یک ماه آتی متوقف خواهد شد. 

کرامتی با اشاره به این‌که میزان مصرف کاغذ کیفیت سطح زندگی را نشان می‌دهد، ادامه داد: مصرف کاغذ برای ساخت کارتن در کشور از یک‌میلیون و 200 هزار تن تا یک‌میلیون و 500 هزار تن متغیر است و هنوز 100درصد کاغذ مورد نیاز در کشور تولید نمی‌شود و بخشی از آن از اندونزی، چین و روسیه وارد می‌شود. سرانه مصرف کاغذ طبق استاندارد جهانی به ‌ازای هر نفر 25 تا 30 کیلوگرم است. میزان مصرف کاغذ در کشور با کیفیت سطح زندگی ارتباط مستقیم دارد؛ یعنی اگر روند کشور رو به توسعه‌ و سطح زندگی بالا باشد، مصرف کاغذ نیز بالاست. وی خاطرنشان کرد: کاغذ یک کالای استراتژیک است و در بسته‌بندی، نگهداری، ایمنی و جابه‌جایی تولیدات کارخانه‌های تولیدی و صنعتی نقش اساسی ایفا می‌کند. واردات ضایعات کارتن به عنوان ماده اولیه ساخت انواع کاغذ (فلوتینگ، تست‌لاینر، کرافت‌لاینر) می‌بایست در سطح انبوه تسریع شود تا نیاز کاغذ هم در داخل و هم در بخش صادرات تأمین شود و با کمبود مواجه نشویم. کاغذ‌سازها به صادرات دلخوشند، از سوی دیگر کارتن‌سازها با کمبود مواد اولیه روبه‌رو هستند و در نهایت تمام صنایع که برای تولیدات خود به بسته‌بندی نیاز دارند، دچار مشکل می‌شوند. اگر شرکتی با داشتن تجهیزات تولید، امکان بسته‌بندی محصولات خود را نداشته باشد، ببینید چه مشکلی برای تولیدات آن به وجود می‌آید. مدیرعامل صنایع بسته‌بندی توحید درباره مشکلات ناشی از تحریم‌ها نیز گفت: کارخانه‌های کارتن‌سازی برای تأمین مواد اولیه و قطعات دچار مشکل شده‌اند. برای مثال می‌توان به مرکب چاپ برای چاپ لوگو و مشخصات شرکت‌ها روی کارتن، مواد شیمیایی، قطعات یدکی خاص الکترونیکی و فنی اشاره کرد. مشکل دیگر، انتقال وجه نقد برای واردات است. در گذشته می‌توانستیم از طریق ال‌سی وجه نقد را به شرکت‌های خارجی انتقال دهیم، اما اکنون تنها از طریق صرافی‌ها این امکان وجود دارد که آن هم باید قابل اطمینان باشد. بعد از طی این مراحل، در گمرک نیز برای واردات با مشکل روبه‌رو می‌شویم. کرامتی ادامه داد: باید ارز دولتی برای واردات مواد اولیه، ماشین‌آلات و لوازم یدکی این صنعت اختصاص یابد؛ در غیر این ‌صورت در چند ماه آینده از لحاظ مواد اولیه و قطعات با مشکل مواجه می‌شویم. تأمین مواد اولیه نیز باید اولویت‌بندی شود. اولویت نخست باید به مواد اولیه آخال مورد نیاز برای کاغذ‌سازی‌ها و کاغذهای مورد نیاز صنعت کارتن‌سازی‌ مثل کرافت‌لاینر، تست‌لاینر و فلوتینگ داده شود که اگر غیر از این باشد، نرخ مواد اولیه رقم نجومی می‌شود و قیمت تمام‌شده هر کارتن به عددی می‌رسد که منجر به تعطیلی کارخانه‌های کارتن‌سازی و کاغذ‌سازی خواهد شد. نباید ارز دولتی به واردات خودرو و موبایل و اقلام غیرضروری دیگر یا واردات محصولی که در ایران تولید می‌شود، اختصاص یابد. در کارخانه‌های تولیدی حدود یک‌هزار نفر برای امرار معاش خود کار می‌کنند و اگر با مشکل مواجه شوند، این تعداد شاغل بیکار می‌شوند، اما یک واحد بازرگانی چهار تا پنج‌نفره گاه با رانت‌ اقدام به کسب سودهای کلان می‌کند. وی در پایان اظهار کرد: از مسئولان تصمیم‌گیرنده می‌خواهم با آگاهی و دانش و تحقیق تصمیم‌گیری کنند، چون هر تصمیم اشتباه تبعات بسیاری دارد. در درجه اول وجدان و در درجه دوم بخشنامه‌هایی را که به بهبود روند موجود کمک می‌کنند، سرلوحه کار خود قرار دهند.

سایت شعار سال، با تلخیص و اضافات برگرفته از سایت روزنامه سبزینه، تاریخ انتشار 21 مرداد 97، کد مطلب: 52599، www.sabzineh.org