شعارسال: نزدیک به یک هفته است که آلودگی هوای تهران و سایر کلان‌شهرهای ایران تیتر یک همه رسانه‌های داخلی و خارجی را به خود اختصاص داده است. برخی رسانه‌ها دلایل آلودگی هوا در تهران را بر شمرده‌اند و برخی دیگر به راه‌ حل‌های این معضل پرداخته‌اند. برخی دیگر اما تهران را با دهلی دومین کلان‌شهر بزرگ هند که آلوده‌ترین پایتخت جهان نام گرفته است، مقایسه کرده‌اند. شهری که به خاطر حجم بالای آلودگی هوا در ماه‌هایی از سال به دلیل کاهش سطح دید، تصادفات زنجیره‌ای را تجربه می‌کند؛ شرایط آب و هوایی‌ای که به گفته دانشمندان یک روز ماندن در آن معادل کشیدن 50 عدد سیگار است. تهران هم از این رو با این شهر مورد مقایسه قرار گرفته که این روزها چندان با شرایط دهلی فاصله‌ای ندارد. شاخص آلودگی هوا در پایتخت بین 201 تا 300 برآورد شده و این یعنی بحران و زنگ خطر جدی که تمامی شهروندان را تهدید می‌کند.
پنهان کردن ناکارآمدی با عادی‌سازی شرایط
تهدید سلامتی شهروندان اما در حالی است که شمار فعلی جانباختگان در تهران به مرز 21 هزار نفر طبق آمار بانک جهانی در سال 2016 رسیده است و اگر قرار باشد آلودگی هوا که هم اکنون به جزو لاینفک زندگی بخش بزرگی از ایرانیان بدل شده، امری عادی برای روزهای آینده ایران باشد، شمار قربانیان آلودگی هوا به بیش از این رقم خواهد رسید. آلودگی‌ای که به جز اعمال محدودیت‌های ترافیکی و تعطیلی قطره چکانی مدارس، با راه حل دیگری از سوی مسئولان مواجه نمی‌شود و حالا که هردوی این اقدامات کارکردی برای کاهش آلودگی هوا نداشته، مسئولان دست به عادی‌سازی عدم کارآمدی خود در راستای آلودگی هوا زده‌اند.
الگوهایی برای عادی جلوه کردن بحران؛ از یمن تا پکن
گرچه هر زمان که آلودگی هوا یا بحران‌هایی از این دست در کشور رخ می‌دهد، مسئولان در قبال مشکل از مسئولیت خود سر باز می‌زنند و تقصیر را به گرده دیگری می‌اندازند اما چندی است که مسئولان به سراغ عادی‌سازی شرایط و تجربه همزیستی و سازگاری مردم سایر کشورها با مشکلات به عنوان الگویی برای ایرانیان رفته‌اند. گاهی از مردم سخت کوش یمنی یاد می‌کنند که چگونه در برابر مشکلات اقتصادی ایستادگی کرده‌اند و خطاب به ایرانیانی که زیر فشار تحریم‌ها کمر خم کرده‌اند می‌گویند که «از یمنی‌ها یاد بگیریم که چگونه در برابر تهدید و تحریم مقاومت می‌کنند. به جای لباس لنگ می‌بندند و اسلحه به دست دارند و چند تکه نان خشک دست‌شان است با پای پیاده و سعودی‌ها از دست این‌ها عاجز شدند.» و گاهی هم مردم مقاوم پکن را که در مواجهه با آلودگی هوا همچنان سر کار خود حاضرند، به عنوان الگویی یاد می‌کنند تا آلودگی هوا هم مانند سایر مشکلاتشان از یاد برود و عادی جلوه کند. مثلا این بار انوشیروان محسنی بندپی استاندار تهران درباره تعطیلات احتمالی دانشگاه‌ها و ادارات به دلیل افزایش آلودگی هوا در 2 دی ماه در واکنش به درخواست تعطیلی ادارات همزمان با تعطیلی مدارس در تهران گفته است: «هیچ‌گونه تعطیلی به غیر از تعطیلی مدارس که اعلام شده، در استان تهران نخواهیم داشت و تمامی ادارات و دانشگاه‌ها دایر هستند.» او از سویی به پیش‌بینی سازمان هواشناسی درباره شرایط جوی هفته آینده در تهران استناد کرده و این بار هم خشنود از وزش باد و بارش باران از کاهش غلظت آلاینده‌ها و بهبود کیفیت هوای تهران خبر داده است. پیش‌بینی‌ای که تا کنون چندان درست از آب درنیامده و خبری از بارندگی‌های گسترده که آسمان آلوده تهران را آبی کند، نیست. اما در میان اظهارات او نکته قابل اشاره‌ای است که به شهر پکن شده است. او گفته: «در حال حاضر در شهر پکن شاخص آلایندگی روی 200 است ولی هیچ جایی تعطیل نشده است؛ شاخص‌های آلایندگی‌های تهران هنوز به وضعیت هشدار و خطرناک هم نرسیده است.» این در حالی است که شاخص آلودگی هوا در شهر ری، 2 روز پس از اظهارات استاندار تهران از مرز ۲۱۸ واحد عبور کرد و در وضعیت بسیار ناسالم قرار گرفت.
حذف مطالبه‌گری؛ تبعات عادی‌سازی بحران
اما عادی‌سازی تنفس هوای آلوده چه تبعاتی برای شهروندان دارد؟ اگرچه هم‌اکنون هم زندگی در شرایط سخت برای ایرانیان به امری عادی بدل شده اما طبیعی جلوه دادن مشکلات و بحران‌ها از جمله معضلات زیست محیطی که تبعات بسیاری بر سلامت جسم و روح شهروندان دارد تنها یک هدف را دنبال می‌کند و آن کنار زدن مطالبه‌گری شهروندان برای بهبود شرایط است. شهروندانی که نه تنها برخورداری از زندگی عادلانه در شرایطی سالم از جمله حقوق شهروندی آنها محسوب می‌شود بلکه مطالبه‌گری و اعتراض نسبت به شرایط نامطلوب موجود در کشور نیز جزئی از حقوق آنها به شمار می‌آید. عادی‌سازی شرایط نامطلوبی چون آلودگی هوا نزد افکار عمومی سبب می‌شود که اعتراض یا مطالبه‌گری از سوی شهروندان امری نامانوس تلقی شود. در این شرایط است که هیچ کدام از دستگاه‌های اجرایی در مقابل مطالبه مردم پاسخگو نخواهد بود و هیچ گونه اعتراضی مورد توجه قرار نمی‌گیرد و به گونه‌ای از مسئولیتی که برعهده آنها قرار گرفته، شانه خالی می‌کنند.
بازگشایی مدارس با وجود پایدار بودن آلودگی هوا در حالی است که پیش‌بینی صادق ضیائیان، مدیرکل پیش‌بینی و هشدار سریع سازمان هواشناسی حکایت از این دارد که با خروج سامانه بارشی از اواخل وقت شنبه تا روز دوشنبه (۹ دی)، بیشتر مناطق کشور به خصوص شهرهای صنعتی و پرجمعیت با افزایش غلظت آلاینده‌های جوی همراه است. حال به نظر می‌رسد سیاست مسئولان در قبال آلودگی هوای کلان‌شهرهایی چون تهران به جای حل معضل سیاست «عادی‌سازی» شرایط باشد.

شعارسال، با اندکی تلخیص و اضافات بر گرفته از روزنامه ابتکار، تاریخ انتشار: 7 دی 1398 ، کدخبر: _ ، www.ebtekarnews.com