شعار سال:یکی از مناطق ایران که همواره در فرآیند برنامه‌ریزی چالش‌های ویژه‌ای را به دنبال داشته منطقه جنوب– شرق ایران موسوم به سواحل مَکُران بوده است. منطقهٔ طولانی مَکُران از میناب تا گواتر با احتساب دماغه‌های ساحلی بیش از 700 کیلومترمربع است. این منطقه به لحاظ ظرفیت‌های اقتصادی دارای سه سطح ملی، منطقه‌ای و بین‌المللی است. 620 کیلومتر مرز آبی سواحل مَکُران و تسلط این منطقه بر یکی از مهم‌ترین و استراتژیک‌ترین راه‌های آبی جهان، همجواری با دو کشور افغانستان و پاکستان و نزدیکی به جمهوری‌های محصور ضلع شمال شرقی ایران، ویژگی خاصی به این منطقه بخشیده است. دریای عمان جزء حوزه استراتژیک اقیانوس هند و یکی از پنج حوزه استراتژیک جهان است. گذرگاهی با اهمیت به سمت خاورمیانه، جنوب شرق آسیا، شبه‌قاره، سراسر آسیای جنوبی و جنوب شرقی است که روزانه میلیون‌ها بشکه نفت و حجم وسیعی از کالا و سرمایه از این طریق مبادله می‌شود. در بُعد سیاسی و بین‌المللی نیز توسعه منطقه مَکُران موجب تقویت پیوندهای اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی با کشورهای همجوار شرق و شمال شرق ایران می‌شود. سواحل مَکُران که جنوبی‌ترین حاشیهٔ این منطقه به شمار می‌رود، این امکان را دارد که با بهره‌گیری از پتانسیل دریای عمان (یا سابقاً دریای مَکُران)، موقعیت ژئوپلیتیکی و زیست‌بوم ویژه و دست‌نخورده منطقه، موتور محرکه توسعه سرمایه‌گذاری در نیمه شرقی و جنوب شرقی کشور شود. این منطقه در طول سده‌های اخیر از توسعه هماهنگ با کشور مغفول مانده است و برخی از نگرش‌ها و کنش‌های بین‌المللی و ملی، واکنش‌های انزواگرایانه‌ای را همراه داشته است و سبب عدم تحقق ظرفیت‌های این پهنه شده است. سواحل مَکُران با همه اهمیتی که در ابعاد اقتصادی، سیاسی و امنیتی دارد اما هم نسبت به ظرفیت‌های واقعی خود و هم در مقایسه با سایر مناطق کشور تا حدود زیادی عقب‌مانده بوده؛ و این عقب‌ماندگی در ابعاد مختلف قابل تشخیص است.
 
عمران و آبادانی منطقه مَکُران، از آنجا که منجر به ارتقای کیفیت زندگی و سطح رفاه مردم ساکن در این مناطق می‌شود، اهمیت بالایی دارد، اما پیوند محکم آن با منافع ملی در ابعاد سیاسی و اقتصادی، این اهمیت را مضاعف می‌سازد. درحالی‌که بیش از نیمی از جمعیت جهان در مجاورت سواحل زندگی می‌کنند، سهم اندک جمعیت مستقر در مجاورت دریاها، به‌ویژه در سواحل جنوبی کشور و به طور خاص سواحل مَکُران، از کم‌توجهی برنامه‌ریزان و سیاست‌گذاران به استفاده از ظرفیت سواحل جنوب و به‌ویژه دریای عمان در توسعه و رونق اقتصادی و اجتماعی منطقه دارد. بااین‌حال به این موضوع در سال‌های اخیر توجه بیشتری شده است؛ به‌طوری‌که بند 21 سیاست‌های کلی برنامه ششم توسعه به همین موضوع اختصاص یافته است. سواحل مَکُران می‌رود تا با عزم و نگاهی ویژه و جامع در آینده به مرکز صادرات، واردات و ترانزیت با توسعه بندر «شهید بهشتی» چابهار و تولید با استقرار صنایع تبدیل شود.
 
در اسناد بالادستی و طرح‌هایی جامعی که در باب توسعه سواحل مَکُران تا به امروز تدوین شده است، این سواحل قرار است با استقرار صنایع پتروشیمی و فولاد و استفاده از آب دریا برای آن‌ها به تولید 30 میلیون تن مواد و محصولات پتروشیمی بالادست و پایین‌دست و 10 میلیون تن فولاد برسد؛ همچنین استقرار صنایع ماشین‌سازی، گردشگری و کشاورزی نیز با احداث مراکز بالادست و پایین‌دست صنعت خودرو، مراکز اقامتی و تفریحی و گلخانه‌های صنعتی و استفاده از شیرین‌سازی آب دریا برای تولید در آن‌ها در دستور کار قرار گرفته است. در طرح جامع وزارت نفت نیز قرار است با احداث پایانه‌های نفتی، بخش مهمی از صادرات نفت ایران از خارک در خلیج‌فارس به بندر جاسک در سواحل مَکُران در آب‌های عمان منتقل شود و این بندر را به هاب ترانزیت انرژی در منطقه تبدیل سازد و بیش از پیش بر اهمیت این سواحل در ارتقای توان اقتصادی کشور بیفزاید، موضوعی که نشان‌دهنده قابلیت ایران را برای تنوع‌بخشی به خدمات ارائه‌دهندهٔ خود در قبال رقبای منطقه‌ای و جهانی‌اش است. از سوی دیگر هم‌زمان با استقرار صنایع مادر و کنار آن‌ها صنایع پایین‌دستی در سواحل مَکُران، مَکُران قرار است میزبان بخشی از جمعیت ایران در شهرهای جدیدی مانند شهر جدید تیس در سیستان و بلوچستان بشود و معضل کم‌آبی شهرهای ایران را نیز با ایجاد تأسیسات بزرگ و مدرن شیرین‌سازی آب‌های دریا برطرف کند. اگرچه طبق طرح‌های تحقیقاتی صورت گرفته در باب آینده تحولات جمعیتی سواحل مَکُران، حدود 500 هزار نفر طی 6 سال آتی به جمعیت این سواحل افزوده خواهد شد و جمعیت ساکن 700 کیلومتری مَکُران جمعیتی حدود 1 میلیون و صد الی 200 هزارنفری را طی سالیان آتی تجربه خواهد کرد.
 
مطالعه و خوانش بررسی‌های صورت گرفته در باب طرح توسعه سواحل مَکُران نشان می‌دهد که حاکمیت جمهوری اسلامی ایران به طور عام و دولت به طور خاص از مرحله شناسایی ظرفیت‌های اقتصادی، گردشگری و همچنین سیاسی-نظامی این مناطق گذر کرده است؛ به‌عبارت‌دیگر همه دستگاه‌های درگیر با توجه به تحولات یک دهه اخیر در منطقه خاورمیانه و جنوب و شرق آسیا به ماهیت ظرفیت‌زای توسعه سواحل مَکُران پی برده‌اند؛ لذا موضوعی که بیش از پیش ضرورت پرداختن به آن طی سالیان اخیر از سوی مقامات و مسئولین عالی‌رتبه نظام طرح شده است، نحوه مدیریت و حکمرانی این سواحل برای ایجاد سازوکارهایی که بتواند به طور بهینه و سریع‌تر نسبت به سالیان اخیر، ظرفیت‌های این سواحل را بالفعل و اهداف مورد انتظار از این منطقه 700 کیلومتری را محقق سازد.
 
برای مطالعه و دریافت متن کامل این گزارش، روی لینک زیر کلیک کنید.
 
دریافت متن کامل «الگوی پیشنهادی مدیریت و حکمرانی توسعه سواحل مَکُران»

 

شعارسال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از سایت مرکز بررسی های استراتژیک ریاست جمهوری  ، تاریخ انتشار:  21 آبان  1399  ، کدخبر: 125524 ،www.css.ir