شعار سال: اگرچه در گذشته بخش کشاورزی بیشتر شاهد چالش‎‌ها و مسئله‎‌های کوچک و پراکنده بوده است، اما در گذر زمان دگردیسی و نوزایی در مسئله‎‌ها و چالش‌‎های این بخش رُخ داد به ‎نحوی که آن‎ها را به ابرچالش‌‎هایی‎ از نوع "بد" تبدیل کرده است که دارای چهار ویژگی کلیدی پیچیدگی، سیستمی‎، به ‎هم پیوسته و فوری بوده و از ابعاد مختلف نیازمند تأمل جدی می‎‌باشند. به دلیل همین چهار ویژگی لازم است نوع نگاه به مسئله‌‎ها و چالش‌‎های بخش کشاورزی تغییر پیدا کند، زیرا تجربه مدیریت و سیاست‎‌گذاری سال‌‎های اخیر در حوزه حل مسئله‎‌ها و چالش‌‎های بخش کشاورزی نشان داد راه‎ حل‎‌های سنتی، جزیره‎‌ای، تجربه شده در گذشته و یا برگرفته از تجربیات کشور‌های نزدیک به ویژگی‎‌های بخش کشاورزی ایران، نتوانسته به مسئله‌‎ها و چالش‌‎ها پایان دهد و از شکل‎‌گیری ابرچالش‌‎ها جلوگیری نماید.

بر اساس ادبیات موجود در حوزه نوآوری، نوآوری نه تنها دارای اندازه بلکه دارای جهت نیز می‌‎باشد. با این مفهوم، سیاست‎‌های پخته نوآورانه، به مجموعه سیاست‎‌هایی گفته می‎‌شود که علاوه بر ویژگی‎‌های پخته بودن (هدفمندی، مشارکتی، هوشمندی، دارای تاریخ انقضاء، تأمین مالی، جغرافیا محور بودن و.)، دارای ویژگی نوآورانه از بُعد منحصر به ‎فرد بودن، تناسب با شدت، پیچیدگی و گستره مسئله و بدون سابقه کارکردی در گذشته، دُز و جهت تأثیرگذاری برای حل چالش و مسئله مورد نظر بدون ایجاد اختلال‎‌های ثانویه در حلقه‎‌های زنجیره کشاورزی می‎‌باشد. سیاست‎‌های مأموریت‌‎محور، به مجموعه سیاست‎‌های عمومی نظام‌‎مندی گفته می‎‌شود که برای پاسخگویی به ابرچالش‌‎ها طراحی می‎‌شوند و به ‎نوعی نسخه دارویی ویژه برای دستیابی به اهداف خاص، ستاده و نتایج مورد انتظار با استفاده از مرز‌های دانش می‎‌باشند.

با توجه به این دو تعریف به‎ نظر می‎‌رسد در سند توسعه بخش کشاورزی باید این دو سیاست به ‎طور جد مورد توجه مدیران عالی نهاد کشاورزی قرار گیرد تا بتوان چالش‌‎ها و ابرچالش‌‎ها را مدیریت کرد وگرنه با سیاست‎‌های سنتی موجود در بخش کشاورزی و هوشمندی چالش‎ها و مسئله‌‎های کشاورزی، عمدتاً چالش‌‎ها و مسئله‎‌ها نه تنها از بین نمی‎‌روند بلکه از شکلی به شکل دیگر تبدیل می‎‌شوند، حالت مزمن پیدا می‌‎کنند و یا در ترکیب با چالش‎‌های کل زنجیره تأمین کشاورزی و زیربخش‌‎های مرتبط، ابرچالش‌‎های غیرقابل مدیریت و یا با صرف هزینه بالا و زمان طولانی، تولید می‎‌کنند.

امید این‎که نهاد عالی مسئول بخش کشاورزی حساسیت موضوع را درک کند و آن را در نظام برنامه‎‌ریزی برای مدیریت مسئله‎‌ها و چالش‌‎ها مدنظر قرار دهد. این مهم به‎ ویژه در شرایط جدید که احتمالاً تغییر سکاندار وزارت جهادکشاورزی در دستور کار رئیس جمهور جدید خواهد بود از حساسیت بالاتری برخوردار است که به نوعی باید در برنامه‎‌های وزیر پیشنهادی جهاد کشاورزی ظهور و بروز قوی داشته باشد و مجلس شورای اسلامی نیز بدان حساسیت لازم را داشته باشد.

محمد قربانی، استاد دانشگاه فردوسی مشهد

پایگاه تحلیلی خبری شعار سال برگرفته از کانال تلگرامی معجزه توسعه