شعار  سال: موافقان انتقال پایتخت پاسخگوی این سوال باشند که درصدد هستند تهران را به کدام استان منتقل کنند در حالی که با نگاهی به نقشه گسل های ایران می توان گفت رهایی از خطر وجود ندارد.

 انتقال پايتخت، مسئله ای است که گاه و بیگاه فضاي رسانه اي داخل و خارج از کشور را به خود معطوف کرده و گمانه زني ها را به اين سو خواهد برد که شاید به دلیل وقوع زلزله های احتمالی، فرونشست و ... پروژه انتقال پايتخت رنگ و بوي عملي شدن به خود گيرد.  

فارغ از گمانه زنی های مذکور، غالب کارشناسان مرکز زلزله شناسی کشور معتقد هستند که انتقال پایتخت نه تنها مشکلی را از معضلات پیش روی تهران کم نخواهد کرد بلکه باری را بر دوش استان مقصد نیز می گذارد.

گره این معضل زمانی کورتر می شود که اقدامات لازم برای رفع مشکل را در برهه ای که باید، انجام نمی دهیم و با وقوع بحران به این فکر خواهیم افتاد که یکی از روش های کاهش ریسک انتقال پایتخت است.

با نگاهی واقع بینانه می توان گفت که انتقال پایتخت در قالب یک " اسم" بوده و آنچه در ذهن عموم سوال برانگیز خواهد بود این است که آیا خانه ها، جمعیت، زیرساخت و سرمایه های غیر منقولی که در تهران وجود دارد کم ارزش هستند؟

با انتقال پایتخت اندک توجهی که طی سال های اخیر به واسطه دغدغه کارشناسان به بحران های موجود در تهران می شد نیز به حداقل می رسد و در عین حال مسائل زیرساختی اعم از خطوط راه آهن، مترو، ساختمان ها و ...همچنان پا برجا خواهد ماند اما اقدامات پیشگیرانه رویکردی صحیح بوده و درباره فرونشست، نشست زمین، سیل و زلزله به راحتی قابل انجام است.

مهاجرت و تراکم جمعیتی در تهرانِ مستعد بحران
 
در عین حال سیاست گذاری های ناصحیح، انبوه فارغ التحصیلان، گسترش بی رویه دانشگاه ها و ...جوانان را به سمت پایتخت می کشاند تا زندگی خود را بسازند و معضل مهاجرت را به کوله بار مشکلات تهران بیافزاید.

متاسفانه نبود اشتغال جوانان مستعد شهرهای کوچک را ترغیب به مهاجرت خواهد کرد در حالی که ساماندهی این موضوع نیازمند یک سیاست گذاری اقتصادی، اجتماعی و آموزشی است اما متولیان امر آن را رها کرده اند.
باید از افرادی که انتقال پایتخت را به استانی مانند اصفهان مطرح می کنند سوال کرد که آیا این استان از نظر مخاطراتی چون فرونشست و کمبود آب با مشکلات کمی مواجه است یا شهر تبریز مستعد زلزله نیست؟ واقعیت این است که متولیان امر به حلقه مفقوده مشکلات تهران (زمان های ارام و ساکتی که حادثه ای رخ نمی دهد) بها نداده اند.

سیلِ "عدم لایروبی رودخانه ها" گلستان را برد

اگر لایروبی رودخانه گرگان رود در گلستان طی روزهایی که بارندگی و سیلاب را شاهد نبودیم انجام می شد، درصد عمده ای از اب گرفتگی ها را در زمان بحران تجربه نمی کردیم اما در حال حاضر قریب به 18 هزار واحد مسکونی متحمل خسارت شده اند یا بعضا باید مجددا ساخته شوند.

با ضرب این 18 هزار واحد در 100 متر مربع به عنوان مساحت متوسط هر واحد، عدد بدست آمده یک میلیون و 800 هزار مربع خواهد شد که با ضرب این رقم در یک میلیون تومان هزینه ساخت، هزینه سنگینی را به اقتصاد کشور، زندگی و معیشت مردم تحمیل می کند.  

آیا در سیل گلستان باید اعلام می شد که آق قلا را به استان دیگری منتقل کنیم و در مورد شهرهایی که اینگونه در معرض خطر هستند نیز این اقدام را انجام دهیم؟ علم ریاضیات می گوید صحت یک فرضیه گرو جهان شمول بودن آن است، طرح مسئله انتقال در زمانی که نمی توان یک حادثه را مدیریت کرد صحیح نیست.

50 میلیارد متر مکعب آب در بارش های بهاری هدر رفت

در بارندگی های بهاری به طور متوسط بارش بیش از 90 میلیارد متر مکعب آب شیرین را در سطح کشور شاهد بودیم اما قریب به 40 میلیارد متر مکعب آن مدیریت شد و مابقی آن به آب شور دریاها پیوست در حالی که می توانستیم بخشی از این آب ها را در مسیر آبخیزداری و تغذیه مصنوعی سفره های آب زیر زمینی استفاده کنیم زیرا فرونشست ثمره افت آبهای زیر زمینی است.

زمانی که تغذیه آب های زیر زمینی انجام نمی شود و در سرزمین های خشک کاشتِ محصولات پر آب بر با روش های آبیاری قرون وسطایی در دستور کار قرار می گیرد 80 درصد آب زراعی را هدر می دهد و زمین فرونشست خواهد کرد.

برای صیانت از قنات های تهران چه کرده ایم؟

سوال این است برای محافظت و صیانت از قنات هایی که در تهران ریزش می کنند چه کرده ایم در حالی که زمان کافی برای به حداقل رساندن این معضلات در اختیار متولیان امر بوده است تا کار را مدیریت کنند.

موافقان انتقال پایتخت پاسخگوی این سوال باشند که درصدد هستند تهران را به کدام استان منتقل کنند؟ با نگاهی به نقشه گسل های ایران با دور شدن از یک گسل به گسل دیگری نزدیک می شویم و در واقع رهایی از خطر وجود ندارد.
مسئولین به جای فرافکنی درباره

مطمئنا هر استانی که به عنوان پایتخت انتخاب شود عاری از خطرات نیست، اگر چه ممکن است رشد جمعیتی تهران را اندکی کاهش دهد اما باید بپذیریم که نمی توان زیرساخت ها را منتقل کرد.

با انتقال پایتخت "توجه به فرونشست" در تهران رنگ می بازد
 
بیم آن می رود که با انتقال پایتخت، اندک توجهی که به فرونشست تهران خواهد شد رنگ ببازد و آسیب پذیری این خطه را بیشتر کند، در نتیجه کلید حل بحران های کنونی تهران انجام اقدامات پیشگیرانه و کاهش ریسک است تا احتمال خطرات را به حداقل برسانیم.
مسئولین به جای فرافکنی درباره

در تمام شهرهای دنیا عموم مردم "حداقل خطر" را می پذیرند اما سطح قابل قبول مورد پذیرش نیز با انجام اقدامات ممتد به دست خواهد آمد نه اینکه با وقوع یک حادثه دچار هیجان شده و پس از یک ماه موضوع را به فراموشی بسپاریم.

در صورت حل نقطه ضعف مذکور خطرات پایتخت کمتر خواهد شد و شهری ایمن را برای آیندگان بجا خواهیم گذاشت، اگر مقابله با فرونشست و ساختمان سازی های استاندارد را 30 سال پیش انجام می دادیم آیا امروز می توانستیم موضوع "انتقال پایتخت" را مطرح کنیم؟ آیا ژاپن باید شهر توکیو را که جمعیتی بیش از تهران دارد را جابجا کنند در حالیکه خطر زلزله در این شهر نیز بسیار بالاست؟
 
در خاتمه می توان گفت در زمینه مخاطرات، جابجایی پایتخت نه تنها بحران را در تهران تغییر نمی دهد بلکه نوعی فرافکنی است.  
 

تحلیل: علی بیت اللهی دبیر کارگروه ملی زلزله
گزارش: گلاویژ اصحابی کارشناس زمین شناسی کاربردی