شعار سال:وضعیت منابع آبی استان تهران به مرز بحران رسیده است. رییس اداره جنگلداری و جنگل‌کاری استان تهران هشدار داده که سطح آب در سد‌های لتیان و رودخانه جاجرود به حدی کاهش یافته که حالا مصرف شرب استان در اولویت قرار داشته و هرگونه برداشت برای آبیاری منابع طبیعی متوقف خواهد شد.

 یونس بابایی همچنین گفته که خشکسالی گسترده در کشور، استان تهران را هم بی‌نصیب نگذاشته و این استان، هر سال نسبت به سال قبل، با کاهش منابع آبی مواجه است. فقر منابع آبی در استان تهران به دلیل کاهش بارندگی، جمعیت بالای استان و همچنین الگوی غلط مصرف آب باعث شده که این استان بعد از سیستان و بلوچستان، در رتبه دومین استان فقیر از نظر منابع آبی قرار بگیرد. نیمه تابستان امسال، خبرگزاری‌ها به استناد گزارش شرکت آب و فاضلاب استان تهران اعلام کردند: «سرانه آب مصرفی هر تهرانی در حالی حدود ۳۵۰ مترمکعب بوده که به دلیل سکونت 15 میلیون نفر در شهر تهران، سرانه آب شرب و مصرفی پایتخت، حدود یک‌پنجم متوسط کشور است.»
 
نکته مهمی که در گزارش شرکت آب و فاضلاب استان تهران مورد توجه قرار گرفت، الگوی غلط مصرف آب در شهر تهران بود. طبق گزارش تابستانی این شرکت، هر تهرانی به‌طور متوسط ۲۴۰ لیتر در شبانه روز آب مصرف می‌کند؛ در حالی که متوسط کشوری این عدد تنها ۲۰۰ لیتر است. دیروز، در یک گزارش تلویزیونی اعلام شد که میزان مصرف آب در شهر تهران طی روزهای گذشته به سرانه 400 لیتر در شبانه‌روز افزایش یافته در حالی که طبق هشدار مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب استان تهران، وضعیت ذخایر سدهای پنج‌گانه تهران، سال گذشته بیش از یک میلیارد و ۱۴۰ مترمکعب بوده که در مدت مشابه امسال به حدود ۷۹۰ میلیون مترمکعب کاهش یافته است.
 
چند روز قبل محمدرضا بختیاری؛ مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب استان تهران در توضیح آخرین وضعیت مصرف شرب در شهر تهران هشدار داد: «مصرف کنونی آب تهران با سابقه مصرف سال‌های اخیر همخوانی ندارد، از نظر منابع آبی، تهران در شرایط سختی قرار دارد. برای تامین پایدار آب در تهران و کاهش برداشت آب از دشت ممنوعه تهران لازم است که مشترکان مصرف خود را مدیریت کنند.
 
مصرف آب در تهران بالا و منابع آن محدود است، مصرف آب تهران برابر با ۱۸ درصد کل مصرف کشور است.در تهران، روزانه معادل سه میلیارد لیتر آب مصرف می‌شود که این بحران‌زا خواهد بود. ۳۵ درصد تهرانی‌ها، پرمصرف و 5 درصد، بسیار پرمصرف هستند به گونه‌ای که ۱۵درصد از کل مصرف آب تهران را به خود اختصاص می‌دهند. پیش‌بینی ما این است که با این وضعیت مصرف در شهر تهران، در تابستان مصرف به روزانه ۳،۹ میلیون مترمکعب می‌رسد آن هم در حالی که استان تهران امسال با کاهش ۴۶درصدی بارندگی مواجه بوده است.»
 
غیر از این هشدار، مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای تهران هم چند روز قبل گفته بود که «هفته اول اسفند امسال، حجم آب سدهای تامین‌کننده آب شرب استان تهران، ۳۱۰ میلیون مترمکعب بوده که در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته، حدود ۲۵۷ میلیون مترمکعب کاهش نشان می‌دهد. همچنین از ابتدای سال آبی (ابتدای مهر امسال) تاکنون بیش از ۱۱۲ میلی‌متر بارندگی در استان تهران ثبت شده که این مقدار نسبت به مدت مشابه سال قبل، کاهش ۳۶درصدی نشان می‌دهد، میزان ورودی آب سدهای پنج‌گانه تامین‌کننده آب استان، از ابتدای سال آبی جاری (اول مهر امسال) تا هفته اول اسفند، حدود ۲۲۲،۹ میلیون مترمکعب است که نسبت به مدت مشابه سال گذشته ۳۳درصد کاهش نشان می‌دهد.»
 
وضعیت نگران‌کننده منابع آبی به دلیل الگوی غلط مصرف یا کاهش بارندگی یا توسعه خشکسالی البته فقط گریبان استان تهران را نگرفته، بلکه مسوولان سایر استان‌ها هم درباره شرایط نگران‌کننده تامین آب شرب و مصرفی ساکنان هشدار داده‌اند از جمله که در استان خوزستان اعلام شده به دلیل کاهش سطح آب سدهای خوزستان، غالب حوضه‌های آبریز با شرایط خشکسالی شدید مواجه هستند به این معنا که از ابتدای سال آبی جاری تا ابتدای اسفند، میزان ورودی سدهای خوزستان ۵ میلیارد و ۷۰۰ میلیون مترمکعب بوده که نسبت به میانگین بلندمدت ۳۱ درصد کاهش داشته و البته در این استان جنوبی، بدترین وضعیت مربوط به ورودی سد کرخه است که گفته می‌شود به‌طور میانگین حدود ۵۶درصد کاهش ورودی داشته و طبق اعلام مسوولان استان خوزستان، تا ابتدای اسفند سال جاری، در مجموع حداکثر حدود ۲۰درصد ذخیره مفید سدهای خوزستان پر شده است. وضعیت منابع آبی شمال غرب کشور هم چندان قابل دفاع نیست چنانکه طی روزهای اخیر، مسوولان استان همدان و کرمانشاه هم نسبت به همزمانی الگوی غلط مصرف و کاهش بارندگی و بحرانی شدن وضعیت منابع آبی این استان هشدار داده‌اند.
 
رییس مرکز خشکسالی و مدیریت بحران سازمان هواشناسی کشور چندی قبل هشدار داد: علاوه بر اینکه میزان بارندگی در بهمن ماه امسال ۵۵،۲درصد کمتر از حد نرمال بوده، حتی در ماه پایانی سال هم باید شاهد بارش‌های کمتر از حد نرمال باشیم. احد وظیفه ضمن ابراز نگرانی جدی بابت تبعات تغییرات جوی منفی در کشور گفته بود: «بهمن ماه امسال رکورد یکی از خشک‌ترین و کم‌بارش‌ترین ماه‌های زمستان‌ با بارندگی ۵۵درصد کمتر از حد نرمال ثبت شد.
 
در بهمن ماه ۱۷،۱ میلی‌متر بارندگی ثبت شده که این میزان بارندگی ۵۵،۲درصد کمتر از حد نرمال بوده است.بارندگی‌ها در بخش‌های غربی، جنوب غرب، شمال شرق و دامنه‌های جنوبی البرز وضعیت مطلوبی نداشته و حتی در غرب و دامنه‌های جنوبی البرز (زنجان، تهران، قزوین، سمنان، خراسان شمالی، خراسان رضوی، ایلام، کرمانشاه، بخش غربی لرستان و همدان) و در مجموع در کل کشور زیر حد نرمال گزارش شده چنانکه از ابتدای سال بارندگی (اول مهر) میزان بارندگی کشور ۱۱۵،۳ میلی‌متر ثبت شد که این میزان بارندگی ۱۳درصد کمتر از حد نرمال است. اما در برخی استان‌ها هم میزان بارندگی زیر حد نرمال بود که بدترین وضعیت را در استان کرمانشاه (۴۵درصد زیر حد نرمال)، ایلام (۵۴درصد زیر حد نرمال)، خراسان شمالی (۵۵درصد زیر حد نرمال)، تهران (۳۱ درصد زیر حد نرمال) و خراسان رضوی (۳۷درصد زیر حد نرمال) شاهد بودیم.»
 
وظیفه در ادامه صحبت خود هشدار داده بود در حالی که ماه‌های پیش‌رو و به خصوص در فاصله اسفند تا اردیبهشت که به «پنجره زمانی بارندگی» معروف است هم، نویدی از رونق بارش‌ها را شاهد نخواهیم بود، هر میزان بارش، فقط بارش میانگین بلندمدت را تامین می‌کند و به دلیل کمبودهای آبی سنواتی، تا پایان سال آبی در غرب، جنوب غرب و دامنه‌های جنوبی البرز و تهران با کم‌بارشی روبه‌رو خواهیم بود و این ‌بارندگی‌ها کم بارشی‌ها را جبران نخواهند کرد.
 
به گفته وظیفه، از اول زمستان سال ۱۳۹۹ تا اول زمستان سال ۱۴۰۰ یکی از خشک‌ترین دوره‌های کشور سپری شد که این دوره یک رکورد خشکی محسوب می‌شود. اما نگرانی جدی‌تر بابت کم‌بارشی‌ها این است که به دلیل ذخایر کاهش یافته آب پشت سدها و به خصوص در حوزه کرخه و سدهایی در استان تهران‌، البرز، قزوین، خراسان شمالی، خراسان رضوی، حوزه مرکزی و زاینده‌رود، بحران آبی در فصل بهار و تابستان 1401 بسیار محتمل خواهد بود.
 
الگوی غلط مصرف در کنار کاهش بارش‌ها در کشوری که طی 20 سال اخیر درگیر خشکسالی شده، حتما وضعیت تامین آب شرب و مصرفی خانوار را با بحران‌های جدی مواجه خواهد کرد آن هم در حالی که فعلا در ایران، مصرف آب شرب خانوار در مقایسه با پرمصرفی و بدمصرفی آب در بخش کشاورزی، رتبه بسیار پایینی دارد، اما مهم این است که طی دو دهه گذشته که آثار گسترش خشکسالی در کل کشور، برای دولت‌های فعال قابل مشاهده بوده، نه تنها برای اصلاح و تغییر الگوی مصرف آب در بخش کشاورزی و خانوار هیچ تدبیر موثری عملیاتی نشد، با وجود آنکه سهم آب شرب مصرفی خانوار فقط 8درصد از مصرف ذخایر آبی است، اما گفته می‌شود که میزان هدررفت آب به دلیل فرسودگی خطوط انتقال، حدود 25درصد است.
 
کم‌آبی و خشکسالی، عامل توسعه فقر در ایران

ایران در حال حاضر با بحران مزمن کم آبی مواجه است؛ بحرانی که از دو دهه گذشته خسارت‌های اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جبران‌ناپذیری برای کل کشور رقم زده است. فرونشست زمین و دشت‌ها به دلیل کاهش سطح منابع آب زیرزمینی و برداشت غیرمجاز از ذخایر آبی، حالا به یک تهدید جدی برای کل کشور تبدیل شده و لازم است راهکارهای جدی‌تر و موثرتری برای پیشگیری از تبعات بحران کم‌آبی اندیشیده شود.
 
بحران آبی، برای کشوری که یک‌پنجم جمعیتش زیر خط فقر مطلق و نیازمند حمایت‌های معیشتی است، می‌تواند یک خطر بالقوه بابت گسترش آسیب‌های اجتماعی محسوب شود. مهم‌ترین آسیب ناشی از مزمن شدن بحران کم آبی در ایران، خطر خالی شدن روستاها و افزایش مهاجرت به حاشیه شهرها و توسعه فقر و آسیب‌های اجتماعی است.
 
در حالی که طبق هشدار اخیر وزارت نیرو، بیش از 8 میلیون نفر از جمعیت روستایی در 28 هزار روستا درگیر تنش آبی هستند، طبق گزارش‌هایی که مرکز پژوهش‌های مجلس و دولت طی دهه گذشته ارایه داده‌اند، تقریبا تمام استان‌ها با مشکل خالی شدن روستاها به دلیل خشکسالی و کاهش ذخایر آبی و همچنین، حاشیه‌نشینی به دلیل مهاجرت روستاییان به حاشیه شهرها مواجه شده‌اند.
 
سال 1393، معاون توسعه روستایی و مناطق محروم کشور از تخلیه 34 هزار روستای کشور خبر داد و دلیل مهم مهاجرت‌های گسترده روستاییان به حاشیه شهرها را «بی‌عدالتی‌های اقتصادی» اعلام کرد. طبق اعلام این مسوول دولتی، سال 1393 حدود 11درصد جمعیت شهرهای بزرگ کشور، ساکن حاشیه شهرها بودند؛ مردمانی که به دلیل فقر از محل زندگی خود مهاجرت کردند و در حاشیه شهرها ساکن شدند تا شاید امکانات بهتری برای زندگی داشته باشند. وزارت تعاون، سال 1397 اعلام کرد که از مجموع 97917 آبادی کشور، 62284 آبادی دارای سکنه بوده و بنابراین، 35633 آبادی خالی از سکنه است.
 
بهمن سال گذشته، معاون عمران و توسعه امور شهری و روستایی وزیر کشور اعلام کرد که از مجموع ۶۲ هزار روستا در کشور، حدود ۳۰ هزار روستا خالی از سکنه شده و در علت‌یابی این اتفاق اعلام کرد که مشکلاتی از قبیل مسکن، معیشت و اشتغال موجب مهاجرت روستاییان به شهرها شده است. گردشی در اخبار استانی هم افزایش مهاجرت‌ها از روستاها به شهرهای تمام استان‌ها را تایید می‌کند.
 
طبق اعلام وزارت راه و شهرسازی، سال 1399 تعداد حاشیه‌نشینان در 30 استان کشور به ۲۶ میلیون نفر افزایش یافته درحالی که بیشترین حاشیه‌نشینان که در واقع، جمعیتی زیر خط فقر و محروم از حداقل‌های رفاه و ساختارهای شهری و توسعه یافتگی هستند در استان‌های تهران، خراسان رضوی، البرز، آذربایجان شرقی، اردبیل، کردستان، همدان، سیستان و بلوچستان، زنجان و قم سکونت دارند.
 
تابستان امسال، نماینده استان فارس در شورای عالی استان‌ها اعلام کرد که حدود 50درصد از 8400 روستای استان فارس به دلیل مهاجرت گسترده به شهرها و فرار از تبعات خشکسالی، خالی از سکنه شده و نسبت جمعیت شهری به روستایی در این استان، 71 به 23درصد است آن هم در حالی که سهم کشوری این استان در تولید محصولات کشاورزی، 9درصد است و 90درصد منابع آبی استان هم در بخش کشاورزی مصرف می‌شود.
 
خرداد سال 1399، اعلام شد که 1700 روستای استان خراسان جنوبی به دلیل کم‌آبی، بیکاری و کمبود زیرساخت‌ها، خالی از سکنه شده است. طبق سرشماری نفوس و مسکن سال 1390 از مجموع 9285 روستای استان سیستان و بلوچستان، 2732 روستا خالی از سکنه شده و اواخر سال 1397 اعلام شد که بیش از ۵۰۰ روستای این استان، به دلیل خشکسالی، بیکاری، بی‌آبی و فقر در حال نابودی است. دی ماه ۱۳۹۸ معاون وزیر تعاون اعلام کرد که از 6 هزار روستای استان خوزستان، دو هزار روستا به دلیل بیکاری و فقدان حمایت‌های اجتماعی، خالی از سکنه شده است. مهر ماه 1398 اعلام شد که از 3073 روستای استان آذربایجان شرقی، ۲۶۸ روستا به دلیل بیکاری ناشی از خشکسالی خالی از سکنه شده است.
 
اسفند سال 1399 اعلام شد که 205 روستای استان کردستان خالی از سکنه شده است. دی ماه 1395 اعلام شد که از مجموع 1800 روستای استان اصفهان، 230 روستا خالی از سکنه شده. آبان سال 95 قوه قضاییه اعلام کرد که طی 7 ماه ابتدای سال، 460 روستای کشور خالی از سکنه شده است. خرداد سال 1397 نماینده مردم کاشمر در مجلس اعلام کرد که بیش از 4 هزار روستا در استان خراسان رضوی خالی از سکنه شده است.
 
طبق اعلام مکرر مسوولان کمیته امداد، در دو دهه گذشته (همزمان با آغاز خشکسالی در کشور) تعداد فقرای کشور رو به افزایش رفته چنانکه حالا بیش از یک‌چهارم جمعیت کشور زیر خط فقر هستند. طبق گزارشی که تابستان امسال از سوی وزارت تعاون منتشر شد، نرخ فقر در کشور در سال ۹۸ حدود ۳۲ درصد بوده و تعداد جمعیت زیر خط فقر کشور به بیش از 26 میلیون نفر افزایش یافته است.
 
   14 اسفند 1400:

مصرف آب تهران در ۱۲ اسفندماه ۱۴۰۰ به سه میلیارد و ۱۷۳ میلیون لیتر رسید؛ به عبارتی، تهرانی‌ها هر روز به اندازه یک دریاچه چیتگر آب مصرف می‌کنند.
 
 12 اسفند 1400:

مصرف آب در تهران به روزانه ٣ میلیارد لیتر و میزان مصرف لحظه‌ای آب در تهران به ۴۰ هزار لیتر در ثانیه رسید که در صورت تداوم این روند، این رقم به ۵۰ تا ۵۵ هزار لیتر در ثانیه هم خواهد رسید.
 
 6 اسفند 1400:

رییس مرکز ملی اقلیم و مدیریت بحران خشکسالی اعلام کرد: «ایران درگیر هر چهار نوع خشکسالی است، خشکسالی‌ها در برخی استان‌ها همچون تهران به دلیل کاهش ذخایر آبی سدها، شدید گزارش شده است بنابراین برای تامین آب در فصل‌های بهار و تابستان نگرانی شدیدی وجود دارد.هنگامی که کمبود بارش به سه ماه می‌رسد دچار خشکسالی کشاورزی می‌شویم که اکنون در استان‌هایی همچون کرمانشاه، ایلام، بخش‌های شرقی لرستان، خراسان رضوی و خراسان شمالی، گلستان و بخش‌هایی از شمال اردبیل شاهد خشکسالی کشاورزی هستیم.
 
برخی استان‌ها همچون گلستان، حاشیه شرقی دریای خزر و شرق مازندران، کرمانشاه، ایلام، همدان و بخش‌های غربی لرستان درگیر خشکسالی شدید هستند.اگر دوره خشکسالی بیشتر از شش ماه ادامه یابد، در مناطقی که معیشت مردم و صنایع از طریق آب تامین می‌شود یا اقتصاد منطقه به کشاورزی و دامداری وابسته است، در صورت کاهش بارندگی‌ها وضعیت اقتصاد و معیشت خانواده‌ها ضعیف و آنها درگیر فقر می‌شوند.غالب استان‌ها درگیر هر چهار نوع خشکسالی هستند، چراکه بیش از ۲۱ استان بارندگی کمتر از حد نرمال را تجربه کرده‌اند و دارای درجات مختلفی از خشکسالی هستند.

  
شعارسال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته ازپایگاه خبری سلامت نیوز ، تاریخ انتشار: 16 اسفند 1400، کدخبر:336765 ، www.salamatnews.com