شعارسال: مطرح شدن مسأله فیلترینگ اینترنت در مناظرههای ریاست جمهوری، خاطرات جمعی مردم نسبت به محدودیتهای اینترنت را دوباره زنده کرد. به خصوص زمانی که آذری جهرمی، وزیر ارتباطات دولت روحانی، انتقاداتی را نسبت به مواضع نامزدها درباره اینترنت مطرح کرد. آذری جهرمی معتقد است که ادعاهای نامزدهای اصولگرا از جمله جلیلی، نسبت به اینترنت نادرست است؛ او میگوید: «آمارهای آقای جلیلی در مورد توسعه اینترنت در دولت سیزدهم نادرست است.» او در جای دیگری گفته است: «برنامه اینترنتی قالیباف همان طرح صیانت است... قرارشان استمرار سیاستهای انسدادی سه سال اخیر است»
چنین اظهار نظرهایی از سوی آذری جهرمی، باعث شد برخی انتقادات نسبت به او مطرح شود. از کاربران فضای مجازی تا نزدیکان نامزدهای ریاست جمهوری که آذری جهرمی را متهم به دست داشتن در قطع اینترنت سال ۹۸ کردند. اما به واقع آبان ۹۸ چه اتفاقی افتاد؟ مرور روند قطع اینترنت و مصاحبههای چهرههای مختلف در آن سال، نقشه کاملتری از این روند را به نمایش میگذارد.
۲۵ آبان ۱۳۹۸
با گرانشدن بیاطلاع بنزین در ۲۴ آبان ۱۳۹۸، جامعه واکنش تندی نسبت به این تصمیم انجام داد. توقف در اتوبانها و سردادن شعارهای مختلف در یاد همگان مانده است. با شدت گرفتن تنشهای خیابانی و انتشار وسیع تصاویر و ویدئوهای این تجمعات، عصر ۲۵ آبان، اینترنت به طور سراسری در کشور قطع شد. این حجم از محدودیت اینترنت برای کاربران تازگی داشت و جامعه به یکباره با یک شوک به موازات بنزین مواجه شد.
نتبلاکس، میزان دسترسی به اینترنت را در آن دوره ۴درصد اعلام کرده بود. اگرچه روند محدودیت زدایی از اینترنت، روز ۳۰ آبان آغاز گشت و دانشگاهها امکان استفاده از اینترنت را پیدا کردند، اما روند بازشدن دسترسی اینترنت برای عموم، تا سوم آذر به طول انجامید.
به علت حضور آذری جهرمی در سمت وزیر ارتباطات، همگان او را مقصر قطع اینترنت دانستند. حتی این اتفاق باعث قرار گرفتن آذری جهرمی در لیست تحریم وزارت خزانهداری آمریکا شد. وی در واکنش به این اتفاق در توییتر نوشت: «من تنها کسی نیستم که بر اساس افسانههای ساختگی دونالد ترامپ تحریم شدهام. قبل از من استارتآپهای ICT، برنامهنویسان، بیماران سرطانی و کودکان مبتلا به «ای بی» نیز تحریم شدهاند. من همچنان از دسترسی به اینترنت دفاع میکنم و اجازه نمیدهم آمریکا پیشرفتهای ایران را متوقف کند.» با وجود تمام فراز و نشیبها، اینترنت از میانه روز دوم آذر با کاهش محدودیت مواجه شد. آذری جهرمی پس از وصل شدن اینترنت در سوم آذر طی یک پیام ویدئویی گفت: «به خوبی میدانم قطع اینترنت چه مشکلاتی در زندگی شما ایجاد کرده است. از مشکلاتی که برای شما به وجود آمده اطلاع دارم. چه خانوادههایی در خارج از کشور به شیوه سابق نمیتوانستند از حال عزیزانشان مطلع شوند، چه شرکتهایی که به واسطه فعالیتهای صادرات و واردات دچار خسارت شدند. مسئولیت حفظ آرامش در کشور با مراجع عالی امنیتی است و تصمیم ایجاد محدودیت در اینترنت در ابتدا ناآرامیها به خاطر حفظ آرامش مردم اتخاذ شد و به اپراتورها ابلاغ شد.»
آذری جهرمی در این پیام مسئولیت خود را در تصمیم قطع اینترنت منکر شد و از «مراجع عالی امنیتی» نام برد. منظور او «شورای امنیت کشور» به دبیری رحمانی فضلی، وزیر کشور روحانی بود. اگرچه رحمانی فضلی نیز در سال ۱۴۰۰ طی نامهای خطاب به مجلس نقش وزارت کشور در تحولات آبان ۹۸ را به گردن نگرفت. وی در این نامه نوشت: «شورای امنیت کشور در چارچوب ماموریتهای محوله و تکالیف ابلاغی اقدامات مرتبط با طرح کاهش مصرف سوخت را با استفاده از ظرفیتهای قانونی و در چارچوب تقسیم کار ملی با همکاری همه دستگاهها به انجام رسانده و کل این روند را مستند نموده و کما فیالسابق آماده است در هر یک از مراجع قانونی کشور نسبت به ابعاد مختلف موضوع، روندها و جهات مختلف آن گزارش نماید.»
این صحبت در حالیست که رحمانی فضلی در شبکه یک اقدام قطع اینترنت را به گردن گرفته است؛ رحمانی فضلی میگوید: «میگویند رحمانی به عنوان رئیس شورای امنیت اینترنت را قطع کرده است. حتماً قطع میکنم، چون وقتی از طریق اینترنت آموزش میدهند و فرماندهی میدان میکنند، هرکسی که مسئولیت حفظ امنیت مردم را دارد این کار را میکند. اینها میخواستند جنگ داخلی راه بیندازند. ما به عنوان مسئولین امنیتی کشور اینها را ردیابی میکنیم. از چند ماه قبل آموزشهای نظامیشان را در فضای مجازی شروع کرده بودند. افراد جدید را بسیج کرده بودند حتی ورود سلاح قاچاق در مرزها زیاد شده بود.»
چه کسی پا روی اینترنت گذاشت؟
۲۵ آبان ۱۳۹۸ پس از شدت گرفتن اعتراضات خیابانی نسبت به افزایش بنزین، اینترنت به طور سراسری قطع شد. این نخستین تجربه ایرانیها نسبت به قطع کلی اینترنت در درازمدت بود. چهرههای مختلفی به مرور زمان متهم به داشتن مسئولیت در این اقدام شدند. اگرچه هنوز مشخص نیست چه کسی دستور مستقیم قطع اینترنت را صادر کرد.
شعارسال با اندکی اضافات و تلخیص برگرفته از رویداد24، تاریخ انتشار: 4تیر1403، کدخبر:373851، www.rouydad24.ir