شعار سال: از هسته اولیه پلیس در ایران که در دوره ناصرالدین شاه و با کمک یک مشاور ایتالیایی تبعه اتریش به وجود آمد تا این روز‌ها که تغییراتی در ساختار آن به وجود آمد و از نیروی انتظامی به فرماندهی انتظامی تغییر یافت، دوران گوناگونی را تجربه کرده است. مجموعه‌ای که با هدف امنیت داخلی شکل گرفت و باعث شد شب‌ها و روز‌ها که ما خوابیم یا مشغول زندگی روزمره، آن‌ها بیدار باشند و تلاش کنند تا امنیت را در جامعه تامین کنند و به شکار جرم و جنایت بروند.

به تازگی تغییراتی در ساختار پلیس در ایران به وجود آمد و طرح جامعه ساختار فرماندهی کل انتظامی جمهوری اسلامی ایران به تایید فرماندهی کل قوا رسید. این طرح با اقدامات و پژوهش‌های ستاد کل نیرو‌های مسلح و ستاد انتظامی بعد از ارزیابی‌های گوناگون آماده شد و به تایید رهبری نیز رسید.

ساختار جدید نیروی انتظامی چگونه است؟

در ساختار جدید و براساس این طرح، پلیس اطلاعات و امنیت عمومی ناجا به دو مجموعه سازمان اطلاعات و پلیس امنیت عمومی تبدیل می‌شود.

همچنین در این طرح تبدیل معاونت اجتماعی ناجا به معاونت فرهنگی و اجتماعی، دانشگاه علوم انتظامی امین به دو دانشگاه جامع تحصیلات تکمیلی و دانشگاه تربیت افسری و تربیت پلیس دیده شده است. بعلاوه اینکه معاونت علوم، تحقیقات و فناوری و دفتر همکاری‌های مردمی و پلیس افتخاری نیز ایجاد می‌شود. گفته می‌شود ارتقاء محل سازمانی فرماندهی انتظامی استان البرز و غرب تهران و ارتقاء سازمانی برخی رده‌های دیگر نیز در این تغییر ساختار وجود دارد.

با تغییر ساختار ناجا و تبدیل آن به فرماندهی کل، ناجا به عنوان یک نیروی انتظام بخش از لحاظ جایگاه سازمانی هم رده با ارتش و سپاه پاسداران قرار می‌گیرد و فرماندهان نیروی انتظامی نیز هم رده با فرماندهان ارتش و سپاه قرار می‌گیرند. به زبانی دیگر باید گفت که اگر امروز فرمانده نیروی انتظامی هم رده با وزرای دولت محسوب می‌شود با این تغییر ساختار هم رده با معاون اول رئیس جمهور محسوب خواهد شد.

تنوع ماموریت و اقدامات ناجا آنقدر زیاد است که می‌توان گفت تمام نیرو‌های مسلح در آن وجود دارد. ناجا هم در زمین و هوا و دریا و مرز حضور دارد و تمام نیرو‌های مسلح تخصصی را با رویکرد امنیت داخلی در درون خود دارد. همه این‌ها در کنار این موضوع فعالیت ناجا را پیچیده‌تر می‌کند که ناجا بدون توقف و شبانه روزی با این مسائل سر و کار دارد.

به همین خاطر است که تغییر ساختاری ناجا که منجر به افزایش توان و قدرت این نهاد شود چند سالی است که مطرح می‌شود و در نهایت این مساله تایید شد. تنها نکته‌ای که در این تغییر ساختار مورد توجه قرار گرفت و می‌توان به آن اشاره کرد ایجاد یک سازمان اطلاعات جدید است. البته درباره کارویژه‌های این سازمان امنیتی اطلاعاتی جدید داده‌های مشخصی وجود ندارد، ولی باید مراقب موازی کاری نهاد‌های امنیتی اطلاعاتی بود. در حال حاضر اطلاعات سپاه و وزارت اطلاعات متولی امور امنیتی اطلاعاتی کشور هستند و با ایجاد یک سازمان اطلاعاتی جدید باید در کارویژه‌های نهاد‌های اطلاعاتی امنیتی دقت بیشتری صورت بگیرد تا با موازی کاری در این نهاد‌های امنیتی روبرو نباشیم، چون اطلاعات و امنیت یکی از اصلی‌ترین مسائل دولت‌ها در جهان هستند.

دیگر نکته‌ای که شاید در افکار عمومی به وجود آمده باشد این است که با این تغییر ساختار، تغییری در نوع مواجه مردم با این نهاد هم به وجود خواهد آمد یا نه. در این رابطه باید گفت که تغییرات در ناجا داخلی است هیچ تغییر خاصی در ماموریت‌های نیروی انتظامی ایجاد نخواهد شد و تغییرات درون مجموعه ناجا رخ خواهد داد و نمود بیرونی نخواهد داشت.

نظام‌های پلیس در سراسر جهان بر اساس پس زمینه فرهنگی-اجتماعی به وجود آمده است و اختلافات گوناگونی را می‌توان در پلیس کشور‌های مختلف دید. به عنوان مثال پلیس در ایران در یک دوره طولانی از دو بخش اصلی شهربانی (نظمیه) و ژاندارمری (ژاندارمری مرزی و ژاندارمری روستایی) تشکیل می‌شد. بعد از انقلاب اسلامی کمیته انقلاب اسلامی هم که در دوره انقلاب به وجود آمده بود به این دو بخش اضافه شد.

در نهایت ترکیبی از مسائل مختلف مانند نیاز به انسجام بیشتر و افزایش تعداد کارکنان باعث شد که تجمیع نیرو‌ها در دستور کار قرار بگیرد و نهایتا در سال ۱۳۷۰ این سه سازمان انتظامی ادغام شدند و قانون نیروی انتظامی جمهوری اسلامی ایران در مجلس شورای اسلامی تصویب شد. این قانون البته در همان شکل ابتدایی باقی نماند و به روز رسانی‌های مختلفی درباره آن شکل گرفت و در نهایت به وضعیت امروز این نهاد مهم کشور رسیدیم.

در کشور آمریکا الگوی پلیس با دیگر نقاط جهان متفاوت است. خدمات پلیس تحت عنوان Police Services مطرح می‌شود. یعنی نوعی از خدمات است و نگاه به آن خدماتی است. پلیس آمریکا غیرمتمرکز اداره می‌شود و سطوح مختلفی از اداره‌های پلیس مانند پلیس فدرال، ایالتی و محلی دیده می‌شود و در برخی ایالت‌ها حتی انتخابات هم برگزار می‌شود. هر ایالت برای ادارات خود دارای نامگذاری، قدرت، مسئولیت‌ها و کمک‌های مالی خاصی بوده و از ایالت دیگر متفاوت است.

استقلال نیرو‌ها در هر بخش در کنار ارتباطات و هماهنگی‌ها وجود دارد و می‌توان گفت استقلال نسبی در هر سطح وجود دارد و ساختار دارای سلسله مراتب مطلق نیست.

در فرانسه، اما ساختار به گونه‌ای دیگر است. شبیه به وضعیتی که قبل از تغییر ساختار در ایران بود. وزارت کشور فرانسه سرپرست سه بخش پلیس، ژاندرمری و سازمان امنیت و ضدجاسوسی است که، پلیس این سه بخش با عنوان پلیس ملی، ژاندرمری و پلیس شهری فعالیت می‌کنند. البته ژاندارمری جزو نیرو‌های نظامی و بخشی از وزارت دفاع فرانسه به شمار می‌آید، اما تحت نظارت وزارت کشور فعالیت می‌کند.

مثال دو کشور آمریکا و فرانسه در کنار وضعیت ساختار بخش انتظامی ایران مطرح شد تا مشخص شود که نگاه‌ها به پلیس در هر ساختار سیاسی متفاوت است. برخی نگاه خدماتی، برخی دیگر نگاه انتظامی و گروهی دیگر از کشور‌ها به عنوان یک نیروی نظامی نسبت به پلیس نگاه می‌کنند.


شعار سال، با اندکی تلخیص واضافات برگرفته از دیدار نیوز، تاریخ انتشار: ۲۲آذر ۱۴۰۰، کد خبر: didarnews.ir/۱۱۶۲۰۹