شعار سال: تالاب هامون جازموریان با گستردگی حدود ۷۰ هزار کیلومترمربع می‌باشد که ۴۹ درصد آن در سیستان و بلوچستان و ۵۱ درصد در استان کرمان قرار دارد. نیمه غربی این تالاب به وسعت ۳۵ هزار و ۶۰۰ کیلومتر مربع در کرمان و نیمه غربی آن به بزرگی ۳۴ هزار کیلومتر مربع در استان سیستان و بلوچستان واقع شده است. نواحی جیرفت، فاریاب و رودبار جنوب در استان کرمان و ایرانشهر، بمپور، سردگان، دلگان، سرتختی و اسپکه در استان سیستان و بلوچستان در محدوده تالاب هامون جازموریان واقع شده‌اند.

این تالاب به عنوان یک منبع استراتژیک و پراهمیت آب شیرین، پیرو خشکسالی‌های مداوم در سال‌های اخیر به کانون بحرانی ریزگرد‌های جنوب استان سیستان و بلوچستان و کرمان تبدیل شده و کم توجهی به این موضوع باعث مشکلات جبران ناپذیری برای شهرستان‌های جنوبی کرمان و غربی سیستان و بلوچستان شده است. ساخت مداوم سد و بند در استان کرمان مثل سد عروس بانی آخرین نفس‌های این تالاب را هم گرفته، در آن حد که جازموریان حالا به تمامی خشک و آسیب پذیر‌تر از گذشته شده است و اگر راهکاری صحیح برای جان بخشی دوباره به آن اتخاذ نشود، معضلات متعددی را برای مردم استان‌های جنوبی ایران به وجود خواهد آورد.

جازموریان در گذشته یکی از ظرفیت‌های مهم کشاورزی و دامداری در کرمان و سیستان و بلوچستان بوده، اما هم اکنون در خطر نابودی قرار دارد؛ هرچند که تا به امروز قسمت بزرگی از نابودی اش را رقم زده اند. اکثر کسانی که در گذشته به کشاورزی در جوار این تالاب مشغول بودند، مهاجرت کرده و به کاری جز کشاورزی مشغول اند. ماجرای خشکی هامون و به دنبال آن پرواز ریزگرد‌های مزاحم، گله همیشگی مردم دلگان، ایرانشهر، جیرفت و سرتختی و ... است. وجود تپه‌های شنی در این اراضی هم نشان دهنده شدت این اتفاق است. بسیاری از شهروندان و روستاییان جنوب کرمان و غرب سیستان وبلوچستان به دلیل پراکندگی ریزگرد‌ها سالهاست که با مشکلات تنفسی دست و پنجه نرم می‌کنند.

با این حال، مسئله اختصاص اعتبارات از سوی سازمان حفاظت محیط زیست برای احیای تالاب جازموریان مورد بحث و کنکاش بوده و هست. سال گذشته این سازمان تمام اعتبار مربوط به احیای تالاب جازموریان (طرح ملی حفاظت پایش و احیای تالاب‌ها و رودخانه‌های در معرض خطر و تهدید کشور) را به صورت متمرکز به استان کرمان تخصیص داده، در حالی که نیمی از تالاب در استان سیستان و بلوچستان واقع شده. از طرفی تمام مصیبت‌های تالاب ناشی از سوء مدیریت زیست محیطی و آبی و احداث کلکسیون سد‌ها در مسیر هلیل رود استان کرمان است. در واقع آن بخش از تالاب که در سیستان و بلوچستان قرار دارد، به دلیل عدم دریافت حقابه‌ای از آبریز شمال و استان کرمان، خشک شده و تهدیدی برای تبدیل شدن به کانون‌های گرد و غبار در منطقه است.

محمد دوریش، کنشگر محیط زیست در گفتگو با خبرنگار خبرگزاری دانشجو می‌گوید: تالاب جازموریان در مرز بین استان‌های کرمان و سیستان و بلوچستان و نزدیکی استان فارس قرار گرفته و یک محدوده ۵۰۰ هزار هکتاری را شامل می‌شود. اگر تاب آوری آن مطلوب نباشد و حق آبه اش تامین نشود، سبب مهاجرت مردم از اطراف تالاب می‌شود و کشاورزی در کهنوج، جیرفت و دلگان را متاثر خواهد کرد.

درویش با انتقاد از عملکرد دستگاه‌های مربوط در رسیدگی به شرایط جازموریان ادامه می‌دهد: این خشکی می‌تواند زمینه ساز تشدید بیابان زایی در شرق استان فارس نیز بشود و کارایی سرزمین را به شدت متخل کند. این درحالی است که اگر تالاب جازموریان حال خوبی داشته باشد، می‌تواند به یکی از قطب‌های گردشگری تبدیل شده و به کاهش مهاجرت، افزایش سود پایدار، رشد درآمد صیادی، جذب جمعیت پرندگان مهاجر برای حاصل خیزی خاک و تامین غذای ماهیان، مبارزه با هجوم ملخ‌ها و ... منجر بشو


این کارشناس که به عنوان محقق در زمینه بیابان و شناخت مولفه‌های بیابان زایی نیز شناخته شده، تاکید می‌کند: تالاب به ۱۵۰ میلیون متر مکعب آب به صورت سالانه نیاز دارد. بعد از این که حق آبه تالاب تامین شد، ما باید حق آبه صنعت و کشاورزی را از روی این تالاب بپردازیم. اهمیت جازموریان در این جا پیدا می‌شود که بعد از تامین آب شرب مهمترین حق آبه مربوط به این تالاب است. متاسفانه سدسازی‌های متعدد و حفر چاه‌های عمیق و نیمه عمیق در استان کرمان باعث شده که تالاب به جز در مواقعی که ما با سدسازی رو به رو هستیم، خشک باشد.

اما وحید پورمردان، مدیرکل حفاظت محیط زیست استان سیستان و بلوچستان در مورد آخرین وضعیت تالاب "جازموریان" در سیستان و بلوچستان معتقد است: یکی از ویژگی‌های تالاب در سیستان و بلوچستان این است که به دلیل سطح همواری و عمق کمی که دارد، اگر آب اندکی هم وارد تالاب شود پهنه زیادی آبگیری می‌شود که این آبگیری منجر به احیای پوشش گیاهی، تثبیت بستر تالاب و پیشگیری از وقوع گرد و غبار می‌شود.

پورمردان اضافه کرد: اقداماتی از سوی سازمان محیط زیست برای بهبودی شرایط تالاب جازموریان شکل گرفته، که یکی بحث تدوین برنامه‌جامع مدیریت زیست بومی این تالاب است که مثل همه تالاب‌های کشور در دست پیگیری است و کار‌های مقدماتی اش انجام شده است. این سند به عنوان یک سند بالا دستی و یک برنامه محوری، همه دستگاه‌های متولی و درگیر تالاب "جازموریان" را در واقع موظف به انجام یکسری اقدامات مثبت می‌کند و تاکنون در این زمینه جلساتی موثری برگزار شده است. نکته مثبت این نوع سند برای تالاب‌های کشور این است که ما شاهد برنامه‌ریزی‌هایی برای تالاب با مشارکت جوامع محلی هستیم.

مدیرکل حفاظت محیط زیست استان سیستان و بلوچستان تاکید کرد: بسیاری از اهالی منطقه به دلیل خشک شدن بخش اعظمی از تالاب، بیکار شده اند. تغییرات اقلیمی و خشک‌شدن تالاب در یک دهه اخیر شدت بیشتری داشته است. جازموریان در بخش سیستان و بلوچستان بین ۷۰ تا ۸۰ درصد بدون آب شده است. ما با دست بردن در طبیعت به تغییرات اقلیم کمک کرده‌ایم. این درست که نزولات جوی کاهش یافته، ولی سدسازی بر روی هلیل‌رود در استان کرمان که یکی از سرشاخه‌های اصلی این تالاب بوده، باعث بی‌آبی آن شده است. از وزارت نیرو مطالبه حقابه تالاب را داریم. با ایجاد سد در بحث اقتصادی اقدام خوبی انجام شده، اما در اقتصادی بر مبنای توسعه پایدار در سدسازی برای مناطق پایین دست، حقابه در نظر گرفته می‌شود.

وی بیان کرد: در گذشته تالاب از پوشش گیاهی بسیار مناسبی از جمله استبرق، کهور و محل زیست پرندگان و آبزیان نادری بوده است که تقریبا از بین رفته‌اند، ولی هنوز هم با پیگیری اصحاب رسانه و نمایندگان مجلس می‌شود برای احیای این تالاب تلاش کرد.

او گفته که حقابه زیست محیطی یک تالاب به این معنی است که مقدار آب مورد نیازی که تالاب برای زنده ماندن لازم دارد، تامین شود. حقابه‌های زیست محیطی یکی از مهمترین مطالبات این حوزه است. در سال گذشته با راه‌اندازی اداره حفاظت محیط زیست در شهرستان دلگان و مستقر کردن نیرو در این اداره که جزو ۹۵ پروژه‌ای است که تا پایان سال در استان اجرا می‌شود، گام بلندی در این زمینه برداشتیم.

با وجود امید بخشی رئیس سازمان محیط زیست سیستان، اما خبرگزاری دانشجو در تلاش مکرر برای پیگیری این مسئله مهم از نمایندگان دو استان کرمان و سیستان و بلوچستان است؛ مسئله‌ای که باعث ریزگرد‌های فراوان در این دو استان شده و مردم را به بیماری‌های متعددی دچار کرده است.

 

شعار سال، با اندکی تلخیص واضافات برگرفته از خبرگزاری دانشجو، تاریخ انتشار: ۱۳ آبان ۱۳۹۹، کد خبر: _،snn.ir